|
Prof. Dr. Sinsi
|
Kocaelinin İzmit İlçesi Tanıtımı
Şehre sadece tuz almaya, şeker almaya giderlerdi Bazen de şeker ihtiyacını yaptıkları pekmezle karşılarlardı (Dut, elma, pancar, armut ve şeker kamışı pekmezleri )
Manavlar, bölgenin tarım ve hayvancılık özelliklerine uyum göstermiştir Tahıl, keten, kenevir, meyve, sebze tarımı, bağcılık, son zamanlarda fındıkçılıkla uğraşmışlardır Manavlarda özellikle Kandıra hayvancığının önemi büyüktür Koyun, keçi, hindi, küçükbaş, sığır, dombay (manda) gibi büyükbaş hayvan yetiştiriciliği yapmaktadır
Keş, yağ, peynir, yoğurt üretmişlerdir ki Kandıranın yoğurdu meşhurdur, bu üretimin bir kısmı aile içi tüketime tahsis edilmiş, bir kısmı satışa sunulmuştur
Mimari : Manav köylerinde halk mimarisinin ilginç bir örneği ahşap yığma şeklinde olan çandı evler bulunmaktadır Gerek Selçuklu, gerekse Osmanlı döneminin bu orijinal ahşap örnekleri günümüzde tek tük de olsa ulaşmıştır
Kandıra ve Kandıra’nın hemen yanı başında bulanan Taşköprü çevresinde yöresel adıyla, üç çandı camii kalmıştır Tatar Ahmet, Karagüllü, ve Hatipler köyü civarıdır
Kandıra, Kaynarca dolaylarındaki Çandı camilerinin çoğunda Orhan Gazi döneminde ait bulunduğu ve bu tür camilerin kesinlikle Akçakoca Bey’in fethettiği yerlerde yapılmış bulunduğu, Orta Asyadan gelen bu mimarinin anısına sadık olan Büyük Kahraman Akçakocanın isteğine bağlı olarak bu camilerin yaptırdığı kanısı öne sürülmektedir
Çandı evler geleneksel Türk ailesinin yaşam şekline göre planlanmıştır Evin tam ortasında ocaklı bir oda bulunmaktadır, Odanın etrafında onu çevreleyen bir dolaşma yer almaktadır Evin girişindeki hayat denilen geniş alan bu dolaşmayla birbirine açılmaktadır
Evler iki katlı olup alt katta ahır bulunmaktadır Yaşam mahallinin ahırın üzerinde yer almasının amacı hayvanların ve nefeslerin oluşturduğu sıcaklığın üst katın ısınmasında katkı vermesidir Aynı zamanda da mal canın yongasıdır Hayvanlar ailenin gözü önündedir
Çandı yapının en önemli özelliği 20 cm çapındaki kütükler düzgün yontularak birbiri üzerine binen U kesitli boğazlarla kenetlenmektedir Boğaz kısmından ağaçlar 20 cm uzatılarak uçları aynı hizada düzgünce kesilmektedir
Kertilip birbirine geçirilen uzun kütüklerde çivi kullanılmamaktadır Bu yapılar kültür özelliği olmasının yanı sıra birer sanat eseridir Kışın sıcak, yazın serindir Aynı zamanda depreme son derece dayanıklıdır
Görüyoruz ki; Orta Asya’dan Anadolu’ya gelen Türkler manevi kültürlerinin yanında maddi kültürlerini de getirmişlerdir
Manav Mutfağı;
Manav mutfağı karbonhidrat ağırlıklıdır diyebiliriz Buğday başta olmak üzere tahıl maddeleri ana öğedirTürklerde çok eski ve yaygın bir çeşit olan gözleme manavlarda da vazgeçilmezdir Yine bu çeşide yakın bazlama ve cizlemeyi sayabiliriz Bazlama biraz kalındır Ve ekmek işlevi görmektedir Cizleme ise taşmış ve yumuşak hamurun daha ince pişirilmiş bir versiyonudur
Bu mutfağın en kendine has örneklerini vermek gerekirse, malay (mısır ve buğday unundandır, dartılı veya pekmezli yenir) mancarlı pide (bu genel bir başlıkla söylenirse ıspanaklı pidedir Ispanakla sınırlanmaz Pidenin içi gezicek otu, efelik, kaldirik otu, gışırık otu olur ama başlık aynıdır; mancarlı pide)
Dartı : Dartı başlı başına konudur Bir imzadır bu mutfakta Bekletilen sütün üstündeki kaymak, yoğurdun kaymağı toplanarak kaynatılır Kaynatma süresi istenen kıvama göre değişmektedir Çok kaynatılırsa yağı iyice ayrılır, az kaynatılırsa daha krema görünümünde olur Bir iki maddede yapımını açıklayacağımız bu yiyecek kahvaltılarda baş tacı yemeklere çeşnidir
Keşkek : Çok eski bir yemektir Oğuz Türkmen boylarının vazgeçilmez yemeğidir Buğdayın dövülmüşü kaynatılır içine et katılır Üzerine mutlaka dartı koyulur
Keşkek aslında düğün ve bayram yemeğidir Eskiden bayramlarda asla es geçilmezdi
Keş : Eski bir ağartıdır süt ürünüdür Kesilmiş sütten yapılır Kendi kendine toplanan süt bir tülbentle süzülür ve kurutulur Kahvaltılık veya hamur işlerinde iç malzemesi olur
İçecek olarak komposto ( hoşaf ) ve ayran sayabiliriz Komposto için tercih edilen meyveler elma, armut, ayva, eriktir Kurutulur, kurutma işlemi sonrası erik(kak) diğerleri (buruç) kıvamındadır artık
Kışlık hazırlıklarda ise; pekmez, tarhana, salçalar, meyve kuruları ve kendi tuzlu suyunda uzun süre bekletilmiş sert peynirler yapılırdı Bu kıvamdaki peynirler közde veya tavada kızartılıp tüketilir
Çorbalarda kesin bir un malzemesi hakimiyeti vardır
Kesme çorbası Dımbıl çorbası Umaç Çorbası Erişte Çorbası Tarhana Çorbası Mancar Çorba ve yemekleri Ana başlıklar halinde söylediğimiz manav mutfağı; her yöre mutfağında olduğu gibi yeniden keşfedilmeyi bekleyen lezzetlerin sahibidir
Özellikle gözleme, cizleme ve bazlamaç çok özel yemeklerdir Bugün bile gözleme deyince akla manavlar ve Yörükler gelir Aynı kültürün insanları
Sadece Batı Anadolu’da değil, Ege ve Akdeniz bölgesinde de, bu yerleşik veya kısmen Yörük olarak adlandırılan bu insanların en önemli yiyeceklerinin başında gözleme gelir
Her evde kışlık tarhana, kuskus, buruç (elma, eriki armut vs) vardır Yazdan yapılmış peynirleri vardır Kavurmalar pek çok aile tarafından toprak küplere yazdan basılır
Pekmez (pancar, şekerkamışı, elma, armut vb meyvelerden elde edilen tatlı) hemen hemen her evde bulunur Enerji kaynağıdır Kışın soğukta özellikle yenir
|