Kötü Ahlâk Hastalıklarından Kurtuluş

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-11-2012

Kötü ahlâk hastalıklarından kurtuluş
Hakkında Kötü ahlâk hastalıklarından kurtuluş

Kötü ahlâk hastalıklarından kurtuluş

Güzel ahlâkın, her insan ve toplum için bir zorunluluk olduğunu ve bütün esaslarının çok iyi öğrenilerek uygulanması gerektiğini benimseyen İslâm ahlâkçıları, bu faziletlere ulaşma yollarını açıkladıkları gibi kötü ahlâk hastalıkları ve bunlardan kurtuluş yolları üzerinde de durmuşlar ve bunu hastasına doğru tanı koyan bir doktorun hemen tedaviyi uygulaması gibi görmüşlerdir

Kötü ahlâk hastalıklarının kurtuluş yollarını burada kısaca belirterek daha sonra bunları maddeler halinde inceleyecek ve o ahlâki hastalığın tedavisinin nasıl yapılacağı konusunda bize kadar gelen tavsiyeleri sıralayacağız

Kötü ahlâk hastalıklarından kurtuluş yollarını genel anlamda aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:

1

İnsanın olgun bir akıl üzere doğup, Allah (c

c

)’ın lutfuyla, herhangi bir eğitim ve öğretim almadığı halde bilgili ve edepli olmasıdır

Buna en güzel örnek Resûlullah (s

a

v

) ve diğer peygamberler (a

s

)’dir

Peygamberlerin tamamı kötü ahlâk hastalıklarından arınmış olarak birer hayat sürmüşler ve görevlerini bu özellikleriyle birlikte tamamlayarak Cenâb-ı Hakk’a kavuşmuşlardır

Peygamberler, insan olmaları nedeniyle günah işleme özelliğine sahip oldukları halde, Allah (c

c

) tarafından korunmuşlardır

İşte, onların bu özellik ve sıfatlarına ‘İsmet’ denir

Çünkü peygamberler, gerek sözlerinde ve gerekse davranışlarında kendilerini lekeleyecek, değerlerini düşürecek bütün hatalardan korunmuşlardır

Örneğin, peygamberler (a

s

) peygamberliklerinden önce ve sonra en büyük günah olan Allah (c

c

)’a şirk (ortak) koşmaktan korunmuşlardır

Yine ilahi görevlerini yerine getirip, yine Allah (c

c

)’tan aldıkları vahy’i insanlara bildirirken unutmaları ve hata etmeleri, onlar hakkında geçerli değildir

Peygamberlikten önce, az görülür küçük hatalar yapmaları mümkün ise de peygamber olmaları ile birlikte davranışları Allah (c

c

) tarafından düzeltilir

Peygamber olduktan sonra ise kesin olarak büyük günah işlemezler

Ancak, bir takım hikmetlere uygun olarak kendilerinden sehven ‘zelle’ denilen küçük hatalar meydana gelebilir, fakat onları kendi hallerine bırakmazlar

Peygamberler de bunda ısrar etmezler

Peygamberlerin amel defterleri tertemizdir

Onlara günah adına bir şey yazılmaz

Onlar da birer insan oldukları için hayatlarında ‘Zelle’ denilen çok küçük hataları olmuş ancak bunlar Allah (c

c

) tarafından bağışlanmıştır

Diğer insanların içinden de yine Allah (c

c

)’ın bir ihsanı olarak birçok çocuk çabasız olarak cömert, sabırlı ve daha başka güzel huylarla bezenmiş ve kötü ahlâk hastalıklarından uzak olarak doğmaktadır

Bazıları da bunları kolayca ve kısa sürede öğrenecek yetenekte dünyaya gelmekte ve bu huyları yaşamları boyunca sürmektedir

2

Yetişkin insanın bizzat kendisinin, öğrenme, çalışma ve gayret yoluyla kötü ahlâk hastalıklarından kurtulmasıdır

İnsanın kendi isteğiyle böyle bir çaba içine girmesi, kendi kendine bir eğitimdir ki bu yürüyüş, faziletin zirvesine doğru basamak basamak yükselmektir

İnsanın istenilen güzel ahlâkı elde etmesi için, bir takım zorluklara göğüs germesi ve çabalaması gerekir

Çünkü dalında olgunlaşan sebze ve meyveler, yenilecek özelliği kazanıncaya kadar bir çok fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkilerin altında kalmakta, olgunlaşma yolunda bir bakıma yaşam savaşı vermektedirler

Bu konuda İmam Gazâlî (r

a

) şöyle diyor:

‘Bir kimse, üzerindeki kötü huyları düzeltmek isterse onun tek bir yolu vardır

Bu yol da, kötü huyun ona buyurduğu her şeyi işlememektir

Çünkü şehvet ve kızgınlığı, ona aykırı olan bir şeyden başkası yok edemez

Her şeyi, onun zıddı olan şey ortadan kaldırır

Nitekim bir hastalık ki, kızgınlıktan ileri gelir, onun ilâcı sabırdır, tahammüldür

Bir ahlâki illet ki, kibirden, gururdan, büyüklük taslamaktan ileri geliyor, onun ilacı alçak gönüllülüktür

Bir hastalık ki, cimrilikten ileri gelir, onun ilacı sadaka vermek, mal dağıtmak, hayır işlemek ve elindekinden yoksullara vermektir

10-11-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Kötü Ahlâk Hastalıklarından Kurtuluş *Kötü ahlâk hastalıklarından kurtuluş* Hakkında *Kötü ahlâk hastalıklarından kurtuluş* Kötü ahlâk hastalıklarından kurtuluş Güzel ahlâkın, her insan ve toplum için bir zorunluluk olduğunu ve bütün esaslarının çok iyi öğrenilerek uygulanması gerektiğini benimseyen İslâm ahlâkçıları, bu faziletlere ulaşma yollarını açıkladıkları gibi kötü ahlâk hastalıkları ve bunlardan kurtuluş yolları üzerinde de durmuşlar ve bunu hastasına doğru tanı koyan bir doktorun hemen tedaviyi uygulaması gibi görmüşlerdir Kötü ahlâk hastalıklarının kurtuluş yollarını burada kısaca belirterek daha sonra bunları maddeler halinde inceleyecek ve o ahlâki hastalığın tedavisinin nasıl yapılacağı konusunda bize kadar gelen tavsiyeleri sıralayacağız Kötü ahlâk hastalıklarından kurtuluş yollarını genel anlamda aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür: 1 İnsanın olgun bir akıl üzere doğup, Allah (cc)’ın lutfuyla, herhangi bir eğitim ve öğretim almadığı halde bilgili ve edepli olmasıdır Buna en güzel örnek Resûlullah (sav) ve diğer peygamberler (as)’dir Peygamberlerin tamamı kötü ahlâk hastalıklarından arınmış olarak birer hayat sürmüşler ve görevlerini bu özellikleriyle birlikte tamamlayarak Cenâb-ı Hakk’a kavuşmuşlardır Peygamberler, insan olmaları nedeniyle günah işleme özelliğine sahip oldukları halde, Allah (cc) tarafından korunmuşlardır İşte, onların bu özellik ve sıfatlarına ‘İsmet’ denir Çünkü peygamberler, gerek sözlerinde ve gerekse davranışlarında kendilerini lekeleyecek, değerlerini düşürecek bütün hatalardan korunmuşlardır Örneğin, peygamberler (as) peygamberliklerinden önce ve sonra en büyük günah olan Allah (cc)’a şirk (ortak) koşmaktan korunmuşlardır Yine ilahi görevlerini yerine getirip, yine Allah (cc)’tan aldıkları vahy’i insanlara bildirirken unutmaları ve hata etmeleri, onlar hakkında geçerli değildir Peygamberlikten önce, az görülür küçük hatalar yapmaları mümkün ise de peygamber olmaları ile birlikte davranışları Allah (cc) tarafından düzeltilir Peygamber olduktan sonra ise kesin olarak büyük günah işlemezler Ancak, bir takım hikmetlere uygun olarak kendilerinden sehven ‘zelle’ denilen küçük hatalar meydana gelebilir, fakat onları kendi hallerine bırakmazlar Peygamberler de bunda ısrar etmezler Peygamberlerin amel defterleri tertemizdir Onlara günah adına bir şey yazılmaz Onlar da birer insan oldukları için hayatlarında ‘Zelle’ denilen çok küçük hataları olmuş ancak bunlar Allah (cc) tarafından bağışlanmıştır Diğer insanların içinden de yine Allah (cc)’ın bir ihsanı olarak birçok çocuk çabasız olarak cömert, sabırlı ve daha başka güzel huylarla bezenmiş ve kötü ahlâk hastalıklarından uzak olarak doğmaktadır Bazıları da bunları kolayca ve kısa sürede öğrenecek yetenekte dünyaya gelmekte ve bu huyları yaşamları boyunca sürmektedir 2 Yetişkin insanın bizzat kendisinin, öğrenme, çalışma ve gayret yoluyla kötü ahlâk hastalıklarından kurtulmasıdır İnsanın kendi isteğiyle böyle bir çaba içine girmesi, kendi kendine bir eğitimdir ki bu yürüyüş, faziletin zirvesine doğru basamak basamak yükselmektir İnsanın istenilen güzel ahlâkı elde etmesi için, bir takım zorluklara göğüs germesi ve çabalaması gerekir Çünkü dalında olgunlaşan sebze ve meyveler, yenilecek özelliği kazanıncaya kadar bir çok fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkilerin altında kalmakta, olgunlaşma yolunda bir bakıma yaşam savaşı vermektedirler Bu konuda İmam Gazâlî (ra) şöyle diyor: ‘Bir kimse, üzerindeki kötü huyları düzeltmek isterse onun tek bir yolu vardır Bu yol da, kötü huyun ona buyurduğu her şeyi işlememektir Çünkü şehvet ve kızgınlığı, ona aykırı olan bir şeyden başkası yok edemez Her şeyi, onun zıddı olan şey ortadan kaldırır Nitekim bir hastalık ki, kızgınlıktan ileri gelir, onun ilâcı sabırdır, tahammüldür Bir ahlâki illet ki, kibirden, gururdan, büyüklük taslamaktan ileri geliyor, onun ilacı alçak gönüllülüktür Bir hastalık ki, cimrilikten ileri gelir, onun ilacı sadaka vermek, mal dağıtmak, hayır işlemek ve elindekinden yoksullara vermektir