Radyoterapi Nedir?, Radyoterapi Tedavi Yolu, Radyoterapi Hakkında

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-11-2012

Radyoterapi iyonlaştırıcı ışın kullanarak kanser hastalığının tedavisidir

Hedef tümörlü dokunun yok edilmesi ve bu sırada da normal dokuların korunmasıdır

Bu konu ile ilgili bilim dalına Radyasyon Onkolojisi adı verilir

İyonlaştırıcı ışınların biyolojik etkilerini Radyobiyoloji bilim dalı inceler

Radyoterapi kanser tedavisinde tek başına ya da cerrahi ve/veya kemoterapi ile birlikte kullanılabilir

Cerrahi tedavi ile benzer sonuçlar elde edilen hastalıklarda organın korunmasını sağlayıp dolayısı ile fonksiyon kaybını önlediğinden tercih edilebilen tedavi yöntemidir

Radyoterapide kanser hücrelerinin bölünmesini engellemek amacıyla iyonizan radyasyon (yüksek enerjili fotonlar ya da hızlandırılmış subatomik partiküller) kullanılır

Absorbe edilen radyasyonun birimi geçmişte 'rad' olarak tanımlanmaktaydı

Bu tanımlama yaklaşık son 30 yıldır GRAY -Gy- olarak değiştirilmiştir

1 Gy 1 kg dokuda absorblanan 1 joule'lük enerji miktarıdır

Radyoterapi gören bir hasta tedavi süresine göre 40-70 Gy'lik radyasyon dozuna maruz kalacaktır

Karşılaştırma yapılacak olursa modern mamografi aygıtlarında film çekmek için maruz kalınan x-ışını miktarı-dozu yaklaşık olarak 0

1 ile 0

2 mili Gray arasındadır

Radyoterapi esnasında uygulanan bölgeye x veya gama ışınları veya hızlandırılmış subatomik partiküller ile belirli oranda bir enerji verilmektedir

Hedef; oluşturulacak iyonizasyonlarla hücrelerin genetik materyallerini -DNA- bozarak bölünmelerini engelleyerek mitotik hücre ölümüne ya da Apoptozis yolu ile hücre ölümüne yol açmaktır

Radyasyonun kanserli hücrelerin yanında sağlıklı hücrelerin DNA'larında hasar oluşturmasına rağmen sağlıklı hücreler kendilerini tamir ederek tekrar fonksiyonel hale gelebilirler

Radyasyonun hücre DNA'sında oluşturduğu etki fotonun ya doğrudan DNA'yı oluşturan bazların aralarındaki kimyasal bağları iyonize ederek DNA bacağının doğrudan kırılmasına bağlıdır

Ya da hücre icerisinde bulunan su moleküllerinde oluşan iyonizasyon sonucu ortaya çıkan serbest radikallerin gene DNA'nın yapısından elektron kopartması ile oluşturduğu kırıklar yolu ile dolaylı yoldandır

Bir kısım kırıklar subletal -ölüme neden olamayacak- hasar oluşturur

Bu durumda hücrenin kendini tamir yeteneğine bağlı olarak hasar giderilebilir

Bu daha çok kanserli olmayan hücreler için geçerlidir

Kanserli hücrelerin önemli bir kısmı bu yeteneğe sahip değildir

Bunun sonucunda biriken subletal hasarlar hücrenin ölümüne yol açar

Oluşan bir kısım hasar ise ortamın özellilerine bağlı olarak yani hücrenin bulunduğu fiziksel veya kimyasal koşullara bağlı olarak ölüme yol açabilir yada tamir olayını başlatabilir

Ameliyatlarda olduğu gibi radyoterapi de lokal bir tedavidir ve sadece uygulanan bölgedeki hücreleri etkiler

Radyoterapi cilt beyin meme prostat ve rahim kanseri tedavilerinde etkin olarak kullanılmaktadır

Ayrıca lenf ve kan kanseri tedavisinde de kullanılır

Eksternal radyoterapi -harici radyoterapi- dıştan ışınlama ışın kaynağı ile ışınlanan dokunun arasında mesafe olması anlamını taşır

Radyasyon Onkolojisi uzmanının hastanın ve hastalığın durumuna göre planladığı tedavinin Co-60 veya Lineer Akseleratör (Linac) cihazları ile hastaya dışarıdan ve belli bir mesafeden uygulanması esasına dayanır

Verilecek radyasyonun toplam dozu küçük ve eşit dozlara bölünerek günlük seanslar halinde haftanın 5 günü uygulanır

Tedavi süresi 1 günden 8 haftaya kadar değişebilen uygulamalar mevcuttur

Harici radyoterapide x ışınları veya fotonlar kullanılır

Işınların içerdiği enerji arttıkça ışın dokunun daha derinlerine nüfuz eder

Gama ışınları da radyoterapide kullanılan bir foton türüdür

Gama ışınları radyum uranyum ve kobalt 60 gibi elementler tarafından ayrışma esnasında ışıma olarak yayılmaktadır

X ve gama ışınları kanser hücrelerine aynı şekilde etki yapar

Kobalt Gama Sistemlerinin büyük bir bölümünün yerini günümüzde lineer hızlandırıcı sistemler almıştır

Kobalt sistemleri lineer hızlandırıcı sistemlerde olduğu gibi yüksek enerjili ışınlar uygulayamazlar bu yüzden kanserli hücreleri yok etmede fazla etkili değildirler

Ayrıca lineer hızlandırıcı sistemleri istenildiği takdirde kapatılıp açılabilir iken kobalt sistemlerinde ise bu mümkün değildir

Radyoterapiye başlanmadan önce x ışınları yardımıyla çeşitli filmler çekilir ve hangi açılardan ışınların uygulanması gerektiği hesaplanır

Bu ölçümler bir simülasyon cihazı yardımıyla (tomografi cihazı gibi) yapılır

Bu simülasyon sırasında hastanın radyoterapi uygulanacak bölgesi işaretlenir

Tedavinin doğru bölgeye yapılması amacıyla bazen dövme veya küçük noktalar şeklinde işaretleme yoluna gidilir

Radyoterapi merkezlerinin artışıyla onkolojistler tedaviyi planlarken bilgisayar destekli modeller kullanmaktadır

Bu bilgisayar destekli planlama tedavinin daha hassas bir şekilde sağlıklı dokulara zarar vermeden gerçekleşmesi açısında önemlidir

Yapılan ölçümler sayesinde ışınların hangi açılardan gönderilmesinin uygun olduğu hesaplanır

Tedavi planlamasında bilgisayar destekli 3 boyutlu modeller kullanılır

Hastanın filmi Tomografi veya MR cihazları vasıtasıyla elde edilir ve bilgisayarlara gönderilerek gerekli incelemeler yapılır

Hastalar öncelikle üzerlerinde bulunan kıyafet mücevher vb aksesuarları çıkarmalıdır Bazı durumlarda hastaya önlük giydirilebilir
Tedaviden maksimum verim elde etmek için hasta cihazın sedyesine doğru bir şekilde yatmalıdır Mümkün olduğunca hareket etmemesi gereklidir Hastalar kafalarına takılan her türlü soruyu görevliye sormalıdır
Radyoterapiden önce tümörün yerinin belirlenmesi çeşitli simülasyon cihazları ile sağlanır ve bu sayede ışınların geliş direktifi belirlenmiş olur
Radyoterapi birden çok seansta yapılır Bu nedenle hastanın vücuduna tedavi noktasını belirlemek amacıyla küçük noktalar işaretlenir veya dövmeler yapılır
Hastanın cihazın sedyesindeki pozisyonu tedavinin hassas olarak yapılması bakımından önemlidir Hastadan istenen rahat olması ve normal bir şekilde nefes alıp vermesidir Hasta ayrıca tedavi esnasında istediği takdirde terapist ile konuşabilir
Tedavi 5 ila 15 dakika arası sürer Işınlar görünmezdir ve hasta tedavi süresince hiçbir şey hissetmez
Tedavi seansı sonunda hasta terapist yardımıyla sedyeden kalkabilir Hastaların birçoğu seanstan sonra günlük yaşamlarına devam edebilirler
Harici radyoterapi genellikle hastanelerde ve sağlık merkezlerinde yapılır Hastalığa göre değişmekle birlikte radyasyon tedavisi genellikle birkaç hafta süresince ve haftada 5 gün verilir Tedavi sırasında veya sonrasında hasta radyoaktif değildir
Dahili radyoterapide ise hasta genelde 1-2 gün hastanede kalırImplant geçici veya kalıcı olabilir Hastanede kalınan sürede hastanın radyasyon seviyesi maksimum düzeydedir ve bu nedenle yakınlarıyla görüşmesi uygun değildir Implant vücuttan alındığında ise radyoaktiflik ortadan kalkar

10-11-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Radyoterapi Nedir?, Radyoterapi Tedavi Yolu, Radyoterapi Hakkında Radyoterapi iyonlaştırıcı ışın kullanarak kanser hastalığının tedavisidir Hedef tümörlü dokunun yok edilmesi ve bu sırada da normal dokuların korunmasıdır Bu konu ile ilgili bilim dalına Radyasyon Onkolojisi adı verilir İyonlaştırıcı ışınların biyolojik etkilerini Radyobiyoloji bilim dalı inceler Radyoterapi kanser tedavisinde tek başına ya da cerrahi ve/veya kemoterapi ile birlikte kullanılabilir Cerrahi tedavi ile benzer sonuçlar elde edilen hastalıklarda organın korunmasını sağlayıp dolayısı ile fonksiyon kaybını önlediğinden tercih edilebilen tedavi yöntemidir Radyoterapide kanser hücrelerinin bölünmesini engellemek amacıyla iyonizan radyasyon (yüksek enerjili fotonlar ya da hızlandırılmış subatomik partiküller) kullanılır Absorbe edilen radyasyonun birimi geçmişte 'rad' olarak tanımlanmaktaydı Bu tanımlama yaklaşık son 30 yıldır GRAY -Gy- olarak değiştirilmiştir 1 Gy 1 kg dokuda absorblanan 1 joule'lük enerji miktarıdır Radyoterapi gören bir hasta tedavi süresine göre 40-70 Gy'lik radyasyon dozuna maruz kalacaktır Karşılaştırma yapılacak olursa modern mamografi aygıtlarında film çekmek için maruz kalınan x-ışını miktarı-dozu yaklaşık olarak 01 ile 02 mili Gray arasındadır Radyoterapi esnasında uygulanan bölgeye x veya gama ışınları veya hızlandırılmış subatomik partiküller ile belirli oranda bir enerji verilmektedir Hedef; oluşturulacak iyonizasyonlarla hücrelerin genetik materyallerini -DNA- bozarak bölünmelerini engelleyerek mitotik hücre ölümüne ya da Apoptozis yolu ile hücre ölümüne yol açmaktır Radyasyonun kanserli hücrelerin yanında sağlıklı hücrelerin DNA'larında hasar oluşturmasına rağmen sağlıklı hücreler kendilerini tamir ederek tekrar fonksiyonel hale gelebilirler Radyasyonun hücre DNA'sında oluşturduğu etki fotonun ya doğrudan DNA'yı oluşturan bazların aralarındaki kimyasal bağları iyonize ederek DNA bacağının doğrudan kırılmasına bağlıdır Ya da hücre icerisinde bulunan su moleküllerinde oluşan iyonizasyon sonucu ortaya çıkan serbest radikallerin gene DNA'nın yapısından elektron kopartması ile oluşturduğu kırıklar yolu ile dolaylı yoldandır Bir kısım kırıklar subletal -ölüme neden olamayacak- hasar oluşturur Bu durumda hücrenin kendini tamir yeteneğine bağlı olarak hasar giderilebilir Bu daha çok kanserli olmayan hücreler için geçerlidir Kanserli hücrelerin önemli bir kısmı bu yeteneğe sahip değildir Bunun sonucunda biriken subletal hasarlar hücrenin ölümüne yol açar Oluşan bir kısım hasar ise ortamın özellilerine bağlı olarak yani hücrenin bulunduğu fiziksel veya kimyasal koşullara bağlı olarak ölüme yol açabilir yada tamir olayını başlatabilir Ameliyatlarda olduğu gibi radyoterapi de lokal bir tedavidir ve sadece uygulanan bölgedeki hücreleri etkiler Radyoterapi cilt beyin meme prostat ve rahim kanseri tedavilerinde etkin olarak kullanılmaktadır Ayrıca lenf ve kan kanseri tedavisinde de kullanılır Eksternal radyoterapi -harici radyoterapi- dıştan ışınlama ışın kaynağı ile ışınlanan dokunun arasında mesafe olması anlamını taşır Radyasyon Onkolojisi uzmanının hastanın ve hastalığın durumuna göre planladığı tedavinin Co-60 veya Lineer Akseleratör (Linac) cihazları ile hastaya dışarıdan ve belli bir mesafeden uygulanması esasına dayanır Verilecek radyasyonun toplam dozu küçük ve eşit dozlara bölünerek günlük seanslar halinde haftanın 5 günü uygulanır Tedavi süresi 1 günden 8 haftaya kadar değişebilen uygulamalar mevcuttur Harici radyoterapide x ışınları veya fotonlar kullanılır Işınların içerdiği enerji arttıkça ışın dokunun daha derinlerine nüfuz eder Gama ışınları da radyoterapide kullanılan bir foton türüdür Gama ışınları radyum uranyum ve kobalt 60 gibi elementler tarafından ayrışma esnasında ışıma olarak yayılmaktadır X ve gama ışınları kanser hücrelerine aynı şekilde etki yapar Kobalt Gama Sistemlerinin büyük bir bölümünün yerini günümüzde lineer hızlandırıcı sistemler almıştır Kobalt sistemleri lineer hızlandırıcı sistemlerde olduğu gibi yüksek enerjili ışınlar uygulayamazlar bu yüzden kanserli hücreleri yok etmede fazla etkili değildirler Ayrıca lineer hızlandırıcı sistemleri istenildiği takdirde kapatılıp açılabilir iken kobalt sistemlerinde ise bu mümkün değildir Radyoterapiye başlanmadan önce x ışınları yardımıyla çeşitli filmler çekilir ve hangi açılardan ışınların uygulanması gerektiği hesaplanır Bu ölçümler bir simülasyon cihazı yardımıyla (tomografi cihazı gibi) yapılır Bu simülasyon sırasında hastanın radyoterapi uygulanacak bölgesi işaretlenir Tedavinin doğru bölgeye yapılması amacıyla bazen dövme veya küçük noktalar şeklinde işaretleme yoluna gidilir Radyoterapi merkezlerinin artışıyla onkolojistler tedaviyi planlarken bilgisayar destekli modeller kullanmaktadır Bu bilgisayar destekli planlama tedavinin daha hassas bir şekilde sağlıklı dokulara zarar vermeden gerçekleşmesi açısında önemlidir Yapılan ölçümler sayesinde ışınların hangi açılardan gönderilmesinin uygun olduğu hesaplanır Tedavi planlamasında bilgisayar destekli 3 boyutlu modeller kullanılır Hastanın filmi Tomografi veya MR cihazları vasıtasıyla elde edilir ve bilgisayarlara gönderilerek gerekli incelemeler yapılır Hastalar öncelikle üzerlerinde bulunan kıyafet mücevher vb aksesuarları çıkarmalıdır Bazı durumlarda hastaya önlük giydirilebilir Tedaviden maksimum verim elde etmek için hasta cihazın sedyesine doğru bir şekilde yatmalıdır Mümkün olduğunca hareket etmemesi gereklidir Hastalar kafalarına takılan her türlü soruyu görevliye sormalıdır Radyoterapiden önce tümörün yerinin belirlenmesi çeşitli simülasyon cihazları ile sağlanır ve bu sayede ışınların geliş direktifi belirlenmiş olur Radyoterapi birden çok seansta yapılır Bu nedenle hastanın vücuduna tedavi noktasını belirlemek amacıyla küçük noktalar işaretlenir veya dövmeler yapılır Hastanın cihazın sedyesindeki pozisyonu tedavinin hassas olarak yapılması bakımından önemlidir Hastadan istenen rahat olması ve normal bir şekilde nefes alıp vermesidir Hasta ayrıca tedavi esnasında istediği takdirde terapist ile konuşabilir Tedavi 5 ila 15 dakika arası sürer Işınlar görünmezdir ve hasta tedavi süresince hiçbir şey hissetmez Tedavi seansı sonunda hasta terapist yardımıyla sedyeden kalkabilir Hastaların birçoğu seanstan sonra günlük yaşamlarına devam edebilirler Harici radyoterapi genellikle hastanelerde ve sağlık merkezlerinde yapılır Hastalığa göre değişmekle birlikte radyasyon tedavisi genellikle birkaç hafta süresince ve haftada 5 gün verilir Tedavi sırasında veya sonrasında hasta radyoaktif değildir Dahili radyoterapide ise hasta genelde 1-2 gün hastanede kalırImplant geçici veya kalıcı olabilir Hastanede kalınan sürede hastanın radyasyon seviyesi maksimum düzeydedir ve bu nedenle yakınlarıyla görüşmesi uygun değildir Implant vücuttan alındığında ise radyoaktiflik ortadan kalkar