Gen Nedir?Genler Nasıl Gösterilir?

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-11-2012

Gen Nedir?

Gen, DNA'nın bir parçasıdır ve bu "yönetici" molekül nasıl göründüğünüzü, vücudumuzda hangi olayların gerçekleştiğini ve bazen de hangi hastalıkları geçirmeye eğilimli olduğunuzu belirler

DNA (deoksiribonükleik asit), bükülmüş bir merdiven görünümünde, çift sarmal yapıda uzun bir moleküldür

DNA'nın yapısının keşfedilmesinden sadece yarım yüzyıl sonra, bugün bilim adamları, genlerin oluşturduğu "saman yığını" içinde saç rengi gibi fiziksel özelliklerden sorumlu gen veya genleri adeta "iğne" arar gibi aramaktadırlar

Genler kimi zaman bazı hastalıklara karşı eğilimin olup olmadığı ile ilgili bilgiler de verebilmektedirler

Genler düzenleyici bölgeler, ekzon ve intron bölgelerinden oluşmaktadır

Herkes bütün özelliklerini ailesinden kalıtır

“Kalıtım”, anne ve babanızda olan özelliklerin size geçmesi demektir

Bu özellikleri taşıyanlar ise aslında vücuttaki protein adı verilen yapıları oluşturan şifrelerdir

Proteinler vücuttaki pek çok işlevi yerine getiren moleküllerdir

Haberleri taşırlar, reaksiyonları katalizlerler, hücrelerin içinde yer alırlar

Proteinler olmadan yaşam olmaz

Proteinler amino asit adı verilen küçük yapı taşlarından oluşmuşlardır ve bu amino asitlerin ne şekilde dizilip protein oluşturacaklarının şifresi DNA’da bulunmaktadır

DNA’da bulunan ve hangi proteinin ne şekilde üretileceğini söyleyenler ise genlerdir

Vücudunuz genlerden aldığı bilgiye göre gerekli olan proteinleri ne zaman ve ne şekilde üreteceğine karar verir

Hangi genin hangi proteini kodlayacağı belirlidir

Gen denilen şifre aynı bir kasanın şifresi gibi yan yana gelen harflerden oluşmaktadır

Bu harfler dört adet bazı tanımlamaktadır

Bu bazlar adenin, guanin, sitozin ve timin olarak adlandırılmakta ve A, G, C ve T kısaltmaları ile gösterilmektedir

Şifre ise A, G, C ve T’nin yan yana dizilmiş halidir

Protein kodlamak, gereken zamanda genin harekete geçerek doğru şifreyi, proteini üretecek olan yapılara göndermesi demektir

Sonuç olarak bir gen, bir proteine karşılık gelen DNA dizisi olarak tanımlanabilir

DNA’dan bir protein oluşturulması gerektiği zaman da haberci RNA (ribonükleik asit) adı verilen bir kopya hazırlanır ve kopya ile istenilen protein üretilir

Bu kopya, üretilecek olan protein için bir kalıp görevi görür

DNA’nın kalıbının çıkarılmasına ‘’transkripsiyon’’ ve bu kalıptan gerekli proteinin üretilmesine ‘’translasyon’’ adı verilir

Çok uzun bir molekül olan DNA normalde hücre içerisinde paketlenmiş halde bulunur

Bu paketlemeye yardımcı olan bazı proteinler vardır

DNA’nın bu haline kromatin adı verilir

Diğer taraftan hücrenin bölünmesi gerektiği zamanlarda bu paket daha da sıkı hale getirilir

DNA’nın bu en sıkı paketlenmiş haline kromozom denir

İnsan vücudunun hücrelerinde 23 çift kromozom bulunur

Bunların 23’ü anneden, 23’ü babadan alınır

Böylece hücrelerde her genin iki kopyası bulunur

Bir gen için mümkün olan her bir seçeneğe allel adı verilir

Anneden ve babadan birer set kromozom ve o kromozomlar üzerinde birer set gen geldiği için her hücrede en fazla iki allel (gen seçeneği) bulunabilir

Allellerin durumuna göre genler heterozigot veya homozigot olarak tanımlanır

Bir genle ilgili allellerin (mümkün olan gen seçenekleri) her ikisi de aynı ise bu duruma homozigot denir

Yani o gen için hem anneden, hem babadan gelen kopya aynıdır

Eğer iki allel (mümkün olan gen seçenekleri) farklı ise bu duruma hetorozigot denir

Yani o gen için anneden ve babadan gelen kopya farklıdır

10-11-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Gen Nedir?Genler Nasıl Gösterilir? Gen Nedir? Gen, DNA'nın bir parçasıdır ve bu "yönetici" molekül nasıl göründüğünüzü, vücudumuzda hangi olayların gerçekleştiğini ve bazen de hangi hastalıkları geçirmeye eğilimli olduğunuzu belirler DNA (deoksiribonükleik asit), bükülmüş bir merdiven görünümünde, çift sarmal yapıda uzun bir moleküldür DNA'nın yapısının keşfedilmesinden sadece yarım yüzyıl sonra, bugün bilim adamları, genlerin oluşturduğu "saman yığını" içinde saç rengi gibi fiziksel özelliklerden sorumlu gen veya genleri adeta "iğne" arar gibi aramaktadırlar Genler kimi zaman bazı hastalıklara karşı eğilimin olup olmadığı ile ilgili bilgiler de verebilmektedirler Genler düzenleyici bölgeler, ekzon ve intron bölgelerinden oluşmaktadır Herkes bütün özelliklerini ailesinden kalıtır “Kalıtım”, anne ve babanızda olan özelliklerin size geçmesi demektir Bu özellikleri taşıyanlar ise aslında vücuttaki protein adı verilen yapıları oluşturan şifrelerdir Proteinler vücuttaki pek çok işlevi yerine getiren moleküllerdir Haberleri taşırlar, reaksiyonları katalizlerler, hücrelerin içinde yer alırlar Proteinler olmadan yaşam olmaz Proteinler amino asit adı verilen küçük yapı taşlarından oluşmuşlardır ve bu amino asitlerin ne şekilde dizilip protein oluşturacaklarının şifresi DNA’da bulunmaktadır DNA’da bulunan ve hangi proteinin ne şekilde üretileceğini söyleyenler ise genlerdir Vücudunuz genlerden aldığı bilgiye göre gerekli olan proteinleri ne zaman ve ne şekilde üreteceğine karar verir Hangi genin hangi proteini kodlayacağı belirlidir Gen denilen şifre aynı bir kasanın şifresi gibi yan yana gelen harflerden oluşmaktadır Bu harfler dört adet bazı tanımlamaktadır Bu bazlar adenin, guanin, sitozin ve timin olarak adlandırılmakta ve A, G, C ve T kısaltmaları ile gösterilmektedir Şifre ise A, G, C ve T’nin yan yana dizilmiş halidir Protein kodlamak, gereken zamanda genin harekete geçerek doğru şifreyi, proteini üretecek olan yapılara göndermesi demektir Sonuç olarak bir gen, bir proteine karşılık gelen DNA dizisi olarak tanımlanabilir DNA’dan bir protein oluşturulması gerektiği zaman da haberci RNA (ribonükleik asit) adı verilen bir kopya hazırlanır ve kopya ile istenilen protein üretilir Bu kopya, üretilecek olan protein için bir kalıp görevi görür DNA’nın kalıbının çıkarılmasına ‘’transkripsiyon’’ ve bu kalıptan gerekli proteinin üretilmesine ‘’translasyon’’ adı verilir Çok uzun bir molekül olan DNA normalde hücre içerisinde paketlenmiş halde bulunur Bu paketlemeye yardımcı olan bazı proteinler vardır DNA’nın bu haline kromatin adı verilir Diğer taraftan hücrenin bölünmesi gerektiği zamanlarda bu paket daha da sıkı hale getirilir DNA’nın bu en sıkı paketlenmiş haline kromozom denirİnsan vücudunun hücrelerinde 23 çift kromozom bulunur Bunların 23’ü anneden, 23’ü babadan alınır Böylece hücrelerde her genin iki kopyası bulunur Bir gen için mümkün olan her bir seçeneğe allel adı verilir Anneden ve babadan birer set kromozom ve o kromozomlar üzerinde birer set gen geldiği için her hücrede en fazla iki allel (gen seçeneği) bulunabilir Allellerin durumuna göre genler heterozigot veya homozigot olarak tanımlanırBir genle ilgili allellerin (mümkün olan gen seçenekleri) her ikisi de aynı ise bu duruma homozigot denir Yani o gen için hem anneden, hem babadan gelen kopya aynıdır Eğer iki allel (mümkün olan gen seçenekleri) farklı ise bu duruma hetorozigot denir Yani o gen için anneden ve babadan gelen kopya farklıdır