|
Prof. Dr. Sinsi
|
Özofagus-Yemek Borusu Hastalıkları
Bu maddedeki yazılar yalnızca bilgi verme amaçlıdır Yazılanlar, doktor uyarısı ya da uzman önerisi değildir
Özofagus (Yemek Borusu) Hastalıkları
Farenksten mideye kadar uzanan düz ve çizgili kastan oluşan tüp şeklinde bir organdırErişkinlerde uzunluğu 25cm-30cmarasındadırEndoskopik olarak kesici dişlerden itibaren mide ye kadar 40 cm olarak kabul edilirGenişliği ise 20-30mm Olarak kabul edilir 3 kısım da değerlendirilir
1Boyun
2 Göğüs
3 Karın
Kas yapısı dışta uzunlamasına seyreden tabaka, içte sirküler tabaka dan oluşur Boyun göğüs kısmında her iki tabaka çizgili adaledirAlt 1/3 bölümünde her iki tabaka düz adaleden oluşur Alt özofağus sfınkter bölgesinde sirküler tabakanın yoğunlaştığı kabul edilir
Görevi ; yutma eyleminin gerçekleşmesini sağlarYutma işlevi yemek borusu kas tabakası ile sinir sisteminin uyumlu çalışması ile oluşur
Yemek borusunda dogal sfinkter bölgeleri bölgeleri vardır Proksimal girişte ,orta bölgede , alt sfinkter bölgesidir
Yemek borusunda motor fonksiyonlarda vardır Bunlar Primer ve sekonder peristaltik dalgalar oluşur Alt sfinkter bölgesi yutma refleksi sonrasında gevşer
YEMEK BORUSU HASTALIKLARI
1 Motor Fonksiyon Bozuklukları
2 Organik Hastalıkları
Motor Fonksiyon bozuklukları
Akalazya ; yemek borusunda primer peristaltik dalganın olmayışı , alt sfınter basıncının artması ve yutma refleksine gevşeme ile yanıt verememesidir Nedeni tam olarak bilinmiyorYıllık 100 000 de 1 kişide her yaşta görülebilir
Hastalar yutma güçlüğü,yediklerinin ağzına gelmesi , kilo kaybı, ağrı gibi yakınmaları vardır
TANI: Radyoloji Monometrik tetkik Endoskopik tetkik
TEDAVİ : ilaç Dilatasyon Myotomi (Cerrahi )
Yaygın Özofagus Spazmı;Aralıklı göğüs ağrısı,yutma güçlüğü gibi semptomlara rağmen organik lezyon olmaması ile karakterizedirDaha çok 50 yaşından sonra ortaya çıkar ancak seyrek görülen bir hastalıktır
Nedeni tam olarak bilinmiyor
TEDAVİ :Bazı ilaçlar semptomatik iyileşme sağlayabilir
İkincil Motor Fonksiyon Bozuklukları
Yaygın sistemik hastalıkların bir çoğunda ikincil motor fonksiyon bozuklukları görülür Bunların başlıcaları ;
Sistemik sklerozis;Kollagen hastalıklar Kas hastalıkları Merkezi sinir sistemi hastalıkları Periferik nöropati
Organik Özofagus Hastalıları
Reflü Özofajitis Mide suyunun sıklıkla yemek borusu alt bölgesine geri dönmesi ve mukoza ile teması bu bölgede inflamasyona neden olur Yutma güçlüğü ,ağrı ,hatta kanama ve darlığa neden olabilirAlt sfinkter yetersizliği ve hiatal hernia gibi durumlarda mide suyu günde birkaç kez yemek borusuna dönebilir
Özetle ;Daha sık reflü olur Fazla miktarda reflü olur Özofagus boşalması gecikir Daha fazla irritan sıvı gelir Mukoza savunması azalır
Hiatal Hernia ; Mide fundus ve korpusunun kısmen yemek borusu içine doğru dönmesidirAncak her zaman reflü ozofajit nedeni olmaz
Semptomlar ; Yanma Ağrı Regürjitasyon Kusma Sternum arkasında yanma tarzında şikayetler Yutma güçlüğü Kanama Solunum sistemi bulguları (kronik bronşit,tekrarlayan pnömoni,astma)
TANI: Hasta da yukardaki semtomların varlığı Baryumlu özofagus grafisi Üst sindirim sistemi endoskopisi tercihan kullanılır, sadece özofajit değil peptik ülser ,kanser gibi bulguların varlığı araştırılabilirAyrıca biyopsi alınarak inflamasyonun özellikleri ortaya konur Özofagus perfüzyon testi Özofagus lümen içi Ph tayini Özofagusun radyoizotop çalışması Boya testi Monometrik teslerle tanı konur
TEDAVİ : Fazla kilolar verilmeli Sigara içilmemeli Yağlı yiyeçekler , çikilota ,kahveden uzak durulmalı, Akşam geç saatlerde yemek yenmemelidir İlaçlar
Barrett Sendromu; Barrett özofagusun yassı epitel hücre yapısı ile midenin kolumnar epitelinin kesiştiği bölgenin düzeninin kaybolduğu ve kolumnar mukozanın yassı epitel içine doğru devam ettiği ve bu bölgede peptik ülser geliştiğini göstermiştir Asid reflüksünün bunun oluşumunda önemli olduğu düşünülmektedir
Semptomları özofajitlerle aynıdır Bu tür oluşum olanlarda normal özofaguslulara göre kanser gelişme oranı oldukça fazladırBu neden ile Barrett özofagus malign lezyon olarak kabul edilir
Bu olguların yılda bir endoskopik gözlemi ve biyopsi alınması önerilir
Özöfagus Darlıkları
Alkali,asid maddeler; Yemek borusu duvarında ki patolojik oluşumlar nedeni ile lümenin daralmasıdırBu çoğunlukla kronik inflamasyon , ülserasyon ve netbe dokusu gelişmesi ile olur Kanser de daima hatırlanmalıdırBu darlıklar bazen geçici olarak ortaya çıkar radyolojik olarak saptanır ama yutma güçlüğüne neden olmaz
Sebebler ; Yaygın kuvvetli alkali ve asid li maddelerin özofagus mukozasına yaptığı hasar , maddenin kuvvetine ve temas süresine göre değişirBazen bütün duvarı tutar hatta perforasyona neden olabilir 3 hafta içinde daralığa kadar giden fibrozis gelişir
Bir çok ilaç lökal inflamasyona neden olabilir(Bakır sulfat ,EBromide,Potasyum Klorid, Tetrasiklin vs)
Gastroözofajiyal Reflü ; Daha ziyade uzun dönem devam eden reflü ve inflamasyona bağlı fibroz doku artışı ve darlık gelişebilirse de yaşlılarda birden ortaya çıkabilir
Semptomlar ; Yemek borusu darlığının yegane semptomu yutma güçlüğüdür Ktoziv madde içenlerde bulgular erken başlarken , reflü özofajitlerde uzun yıllar sonra gelişirYutma güçlüğü katı gıdalarda daha belirgin iken sıvı gıdalar daha kolay yutulur
Tanı; Rayoloji , Baryumlu özofagus pasaj grafisi ile darlığın yeri ,darlığın uzunluğu ve yapısı hakkında bilgi alınabilir
Endoskopi , Yutma güçlüğü olan hastaya mutlaka endoskopik tetkik yapılmalı gözlem sırasında darlık,darlığığn özellikleri, gerekirse biyopsi alınması mümkündür Endoskopik tetkik ile lezyon saptanmaması yutma güçlüğünün motor fonksiyon la ilgili olduğunu düşündürür
Tedavi; Tabletlerle oluşan darlılara bir kez yapılan dilatasyon yeterli olabilirKroziv maddelerle oluşanlarda 3 derece ye kadar darlıklar periyodik bujinaj tedavisi gerektirir Sonuç alınamayan veya daha ileri darlıklarda cerrahi tedavi planlanır
Peptik Özofajite Bağlı Darlıklar ; Reflüksün sebep olduğu darlılarda esas tedavi tıbbıdirÖdem azaltılır,spazm azaltılır ve motor fonksiyonun iyileştirilmesi sağlanabilir
Bütün bunlara rağmen başa çıkılamazsa devamlı tıbbı tedavi düşünülebilirNadiren bujinaj hatta cerrahi girişim gerekebilir
Özofagus Tümörleri
Özofagus tümörleri iyi huylu ve kötü huylu olabilir
İyi huylu tümörler ; Epitel hücrelerinden menşeini alan tümörler , Mezodermal tümörler, Kistik lezyonlardır
Epitel hücrelilerden papillom ve adenomlar oldukça seyrektirPotansiyel malign özellik gösterebilirlerPapillomlar ağızda boğazda üst özofagusta yerleşebilirlerÇoğunlukla semptomsuzdur
Adenom'lar alt özofagusta oluşur ,inflamasyon içerir saplı veya sapsız olabilir
Mezodermal orijinli tümörlerin en sık görüleni leimyoma'dır Alt özofagusda yerleşir büyüklüğüne bağlı olarak darlığı neden olabilir veya kanamaya neden olabilir
Kist; doğuştan veya sonradan olabilir daralığa neden olabilir
Radyolojik ve endoskopik yöntemlerle tetkik yapılabilirendoskopik yöntem ile koterize edilebilir Buna uygun olmayanlar da cerrahi tedavi uygulanır
Kötü Huylu Tümörler ; Yemek borusu tümörleri ya kendi dokusundan orijinini alır veya komşu organ tümörlerinin invazyonu ile oluşur Primer tümörler başlıca kanserler ve sarkomlardır 4 çeşit epitelyal tümör gelişir
1Yassı epitel hücreli,
2Adenokanser,
3Melenokanser,
4 Oatsel hücreli kanserler
Son üçü sık görülmez Yassı epitel hücreli ve melenokanser yemek borusunun her hangi bir yerinden orjinini alabilir
Adenokanser ise çoğunlukla alt özofagustan menşeini alır(Barrett send) Yemek borusunda staz oluşturan (Akalazya) , inflamasyona neden olan reflü özofajitis ,hiatal hernia gibi oluşumlar kanserleşme riskini normalden 8 katı kadar arttırabilirSıklığı bölgeden bölgeye farklılık gösterirBeslenme yetersizliği, tütün , nitrozaminler, alkol ,taninli gıdalar, çok sıcak ve baharatlı yiyecekler hazırlayıcı faktörler olabilir
Özellikle İran ,Çin , Güney Afrika nın bir bölümü ve ülkemizin doğu bölgesinde sık görülür
Patoloji ; 3 ana morfolojik tipi vardır 1 polipoid ,2 Ülseröz, 3 Skiröz
Komşuluk yoluyla kolay yayılır perforasyona ve fistülizasyona neden olabilir
Klinik ; Yutma güçlüğü başlangıçta katı sonra sıvı gıdalarda belirgindir Kilo kaybı ; kıs sürede gelişir Ağrı önceleri yemek yerken sonra ise sürekli olabilir
Muayene de omuz bölgesi gibi yakın bölgelerde lenf bezleri ,karaciğer büyüklüğü , ses kısıklığı ,horlama gibi bulgular tespit edilebilir
TANI ; Radyoloji Endoskopi Endoskopi + Biyopsi Ak Ciğergrafisi Bronkoskopi Bilgi Sayarlı Tomografi Tam kan , KC Fonk Testler den yararlanılır
Tedavi ve Proğnozu Etkileyen Faktörler; Tümörün üst özofagusa yerleşmesi Tümörün adenokanser yapısında olması 5 cm daha büyük tümör olması Düzensiz ve yaygın olması Uzak yayılmanın varlığı ve hastanın ileri yaşta olması prognozu etkiler
Tedavi ; Cerrahi İntubasyon Laser Cerrahi by pass Radyoterapi Özellikle yassı epitel hücreli tümörler için Kemoterapi dir
Özofagusun Diğer Hastalıkları
Divertiküller;
Özofagus webleri
Paterson-Kelly sendromu
Özofajiyal ring Schatki-Kramer
Özofajitler ;
Mantara bağlı özofajitler Viral özofajitler Varicelle,zoster,herpes simplex,cytomegalovirus
Özofagusta yabancı cisim,
Özofagus perforasyon,
Kimyasal maddeler
Sıvı Alkaliler Sıvı Asidler
İlaçlar; Tetrasiklin , clindamisin, doksicilin,potasyum, ağrı kesici ilaçlar, Sitotoksik İlaçlar Radyasyon özofajitis
Granülomatöz özofajitler;
Crohn Hastalığı Sakoidoz Tüberkülöz Behçet Hastalığı
Hiatal Hernia (Mide Fıtığı)
En sık görülen hiatal herni sliding tip herni dir ki mide özofagus içine doğru kayar Diğeri paraözofajiyal tip herni dir daha seyrek rastlanır ancak klinik olarak daha önemlidir
Diğer herniler ise diafragmanın zayıf noktalarından mide ve bağırsağın göğüs boşluğuna geçmesi şeklindedir( Bochdalek , Morgagni)
Sliding Hiatal Hernia;
Özofagus,kardia ,mide aksı normal yapıda ancak kardia diafragmanın üzerindedir Paraözofajiyal tip hernilerde kardia aşagıda kalır,mide fundusu özofagusun yanından yukarı doğru yükselir
Özofagus içine doğru herniasyon ögürtü ve kusma esnasında geçici olarak oluşur
Etyoloji; kesin olarak bilinmiyor kardioözofajiyal anatomik yapıda bazı yetersizliklerin olduğu düşünülmektedir
Klinik ; Hiatal hernili olguların çoğunda semptom yokturHafif semtomlar kolaylıkla kontrol edilir Bazı olgular da semptomlar yanma , reflü , solunum sistemi bulguları , Yutma güçlüğüdür hatta perforasyon gelişebilir
Tanı :Sliding tip herni olanlarda çoğunlukla tanı kolaydırKlinik olarak şikayetleri olan hastalara rayolojik , endoskopik tetkikler yapılabilir Özellik ile endoskopi; drekt gözlem gerekirse biyopsi olanağı hatta darlık olanlarda dilatasyon olanağı sağlayabilir
Asid perfüsyon testi , Özofagusta Ph tayini , Asid clearing test ,özofagusta manometrik çalışma gibi tetkikler yapılabilir
Tedavi :
Tıbbı Tedavi: Zayıflama Pozisyon ayarlama İlaçlar Sigara içilmemesi Öğünler düzenlenmeli Gevşek giysiler giyilmesi önlemler alınabilir
|