|
Prof. Dr. Sinsi
|
Ayrıntılı Olarak Tehcir Gerçekleri
Yer Değiştirmenin Yurt Dışındaki Yankıları
Yer değiştirmenin yapıldığı bölgelerde bulunan yabancı gözlemciler, savaş içinde olmasına rağmen Osmanlı Hükümeti'nin bu işi büyük bir titizlikle ve iyi bir şekilde yürüttüğünü yazdıkları halde, Batı basını olayları saptırarak vermeyi tercih etmiştir Nitekim Amerika'nın Mersin'deki konsolosu Edward Natan, yer değiştirmenin son derece düzen içinde yapıldığını raporunda belirttiği halde, İstanbul'daki büyükelçi Morgantau olayları tamamen ters şekilde ülkesine bildirmiş ve Amerikan basını da bunları Türkler aleyhine kullanmıştır
Gazetelerde çıkan iddialara göre Morgantau, Osmanlı Hükümeti'ne rüşvetler vererek bazı Ermenileri satın alarak Amerika'ya göndermiş; ayrıca İstanbul'daki İngiliz, Rus ve Fransız vatandaşlarını da kurtarmıştır Gazetelerde çıkan bütün bu yalan ve yanlış bilgileri, Amerika'da bulunan bir Türk vatandaşı 14 Eylül 1915 tarihinde Osmanlı Hükümeti'ne rapor etmiştir
Bununla beraber Ermenilerin katledildikleri iddiasının Avrupa'da yayılmasında Morgenthau'ın yanı sıra büyük çapta bilgileri yine Morgenthau'dan alan Lord James Bryce ve Alman Protestan papazı Johannes Lepsius'tur Ayrıca Wellington House üyesi Arnold Toynbee de, Morgenthau'nun sağladığı bilgilerden en çok yararlananlardan biri olmuştu Amerika'da 1907-1913 yılları arasında İngiliz büyük elçiliği yapan İskoç asıllı James Bryce'in kaleme aldığı kitap, İngiliz Dışişleri Bakanlığı Savaş Propaganda Bürosu'nun yönlendirmesiyle Türkiye aleyhine yürütülecek propagandada kullanılmak üzere Arnold Toynbee tarafından yayınlanmıştır
Bu şahısların eserleri, bundan sonraki Ermeni "soykırım" iddialarıyla kaleme alınan eserlere de kaynak teşkil etmiştir Özellikle Morgenthau'nun raporlarının, kendisinin yanında katip olarak bulunan Agop S Andonian ile hukuk danışmanı ve tercümanı olan Arshag K Schmavonian adındaki Türk Ermenileri tarafından kaleme alındığı biliniyor Keza kitabını yazanlar da yince Arshag K Schmavonian ile bilhassa gazeteci Burton J Hendrick ve Amerika Dışişleri Bakanı Robert Lansing'di Morgenthau'nun raporlarıyla uyuşmayan bu eserin yazılma sebebi Heath W Lowry tarafından kaleme alınan "Büyükelçi Morgenthau'nun Öyküsü'nün Perde Arkası" adlı kitapta açık ve geniş bir biçimde anlatılmaktadır Burada temel hedefin "Amerikan halkını, savaşın zaferle sonuçlanması gereğine inandırmak amacı" olduğu vurgulanmıştır
İran'da bulunan İngiliz konsoloslarının raporları çerçevesinde 1000000 Ermeni'nin öldürüldüğü gibi iddialar, İngiliz Parlamentosu'nda tartışılmış ve Türk Hükümeti'nin protesto edilmesi kararı alınmıştır Ayrıca, İngiltere'de 1915 olayları hakkında yayınlanan "Mavi Kitap"ta Osmanlı ülkesinde bulunduğu iddia edilen 1800000 Ermeni'den üçte birinin katledildiğine dair haberler çıkmıştır
Bu kötü niyetli yayınlara karşılık, sayıları az da olsa bazı tarafsız Batılı basın-yayın organları da olayların kasten saptırıldığını yazmışlardır Nitekim Stokholm'de yayınlanan bir gazetede "Ermeniler'in sakin oldukları Vilâyat-ı Osmaniyye'de kıtal" başlığı ile çıkan makalede, bu gibi iddiaların gülünçlüğü ve böyle asılsız haberlerin çıkarılışının sebepleri açıklanmıştır
Osmanlı Hükümeti, Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı imzasıyla 4 Ocak 1917 tarihinde İngiliz iddialarını tekzîb etmiştir Tekzîb yazısında, Osmanlı ülkesinde yaşayan Ermeni nüfusunun hiçbir zaman bir milyona bile ulaşmadığı, bu miktarın savaştan önceki göçler dolayısıyla daha da azaldığı ifade edilerek iddialar yalanlanmıştır Aynı vesikada, Times gazetesinde çıkan bir haberde, Ermenilerin katledilmesinden Almanların da sorumlu tutulduğu hatırlatılmıştır
Yabancıların İncelemeleri ve Ulaşılan Sonuçlar
Birinci Dünya Savaşının hemen sonrasında, itilaf devletleri ordularının İstanbul ve diğer bölgeleri işgal etmelerinin ardından, yüzlerce siyasi ve askeri lider ile Osmanlı aydını "savaş suçlusu" oldukları iddiası ile İngilizler tarafından Malta Adası'na gönderilerek hapsedilmiştir Malta'da tutuklu bulunan kişiler hakkında suç kanıtlarının bulunabilmesi için Osmanlı arşivlerinde geniş çaplı araştırmalar yapılmıştır
Araştırmalar sonucunda, ne zamanın İstanbul Hükümeti, ne de Malta'daki tutuklular hakkındaki suçlamaları ispat edebilecek nitelikte hiçbir kanıt mahkemeye sunulmamıştır İngiliz Hükümeti çaresizlik içinde kendi arşivlerinde ve ABD Hükümetinin Washington'daki arşivlerindeki raporlar üzerinde de araştırmalar yapmış, ancak yine hiçbir sonuca ulaşamamıştır
Nitekim, ABD arşiv raporları arasında bulunan ve Washington'daki İngiliz Büyükelçisi RC Craıgıe tarafından Lord Curzon'a 13 Temmuz 1921'de çekilen mesajda şöyle demektedir:
"Malta'da tutuklu bulunan Türkler aleyhine delil olarak kullanılabilecek hiçbir şey olmadığını bildirmekten üzüntü duyuyorum Yeterli delil oluşturabilecek hiçbir sorun vakit mevcut değildir Söz konusu raporlar, hiçbir şiddetle, Türkler hakkında Majesteleri Hükümeti'nin halen elinde bulunan bilgilerin takviyesinde yararlı olabilecek delilleri bile ihtiva eder görünmemektedir"
29 Temmuz 1921'de Kralın Londra'daki Hukuk Danışmanları; İngiliz Dışişleri listesindeki kişilere karşı yöneltilen suçlamaların yarı siyasi bir mahiyet taşıdığına ve bu nedenle haklarında savaş suçlusu olarak tutuklanan Türklerden ayrı işlem yapılması gerektiğine karar vermişlerdir
Ayrıca, "Şimdiye kadar hiçbir şahitten, tutuklular hakkında yapılan suçlamaların doğru olduğunu kanıtlayan bir ifade alınmış değildir Esasen, herhangi bir şahit bulunup bulunamayacağı da belli değildir; zira Ermenistan gibi uzak ve ulaşılması zor bir ülkede ve özellikle bu kadar uzun bir zaman geçtikten sonra şahit bulunmasının ne ölçüde zor olduğunu belirtmek dahi gereksizdir" ifadeleri de Kralın İngiliz Hükümeti'nin Londra'daki Hukuk Danışmanlarına aittir
Sonuç olarak; Malta'daki tutuklular, kendilerine hiçbir suçlama dahi yöneltilmeden ve duruşma yapılmaksızın 1922'de serbest bırakılmışlardır
Bu zaman süresince İngiliz basınında Osmanlı Hükümetini sözde "soykırım" ile suçlayan ve bu konuyu ispatlamaya yeltenen bazı belgeler yayınlanmıştır Söz konusu belgelerin General Allenby komutasındaki İngiliz İşgal Kuvvetleri tarafından Suriye'deki Osmanlı Devlet Dairelerinde ortaya çıkarıldığı iddia edilmiştir Ancak, İngiliz Dışişleri Bakanlığı tarafından sonradan yapılan soruşturmalar, İngiliz basınına verilen bu belgelerin İngiliz ordusu tarafından ele geçirilen belgeler olmayıp, Paris'teki Milliyetçi Ermeni Delegasyonu tarafından müttefik delegasyonlara yazılan uydurma belgeler olduğu anlaşılmıştır
Bilim Adamlarının Görüşleri
Tarihi, tarih biliminin ölçüleri ve ilkeleri doğrultusunda algılayan bilim adamları, 1925 yılından bugüne kadar konuyla ilgili bilgi ve belgelerin orijinallerine ulaşmış, canlı şahitleri dinlemiş, olay yerlerinde bizzat gözlemde bulunmuş kişilerdir Bunlar, 1925'ten beri Osmanlı arşivlerinin yabancı araştırmacılara açık olduğunu bilen ve belgelere bizzat ulaşan bilim adamlarıdır Dolayısıyla kanaatleri hakkındaki yorumu veya karşı görüşü, ancak onlar kadar konuyu derinlemesine bilenler yapabilecektir Bu nedenle Amerikalı 69 bilim adamının konuyla ilgili olarak Temsilciler Meclisi üyelerine sunduğu bir bildiri son derece önemlidir Söz konusu bildiride şöyle denilmişti:
"ABD Temsilciler Meclisi Üyelerinin Dikkatine
Türk, Osmanlı araştırmaları ve Ortadoğu üzerine uzmanlaşmış, aşağıda imzaları bulunan Amerikalı akademisyenler, ABD Temsilciler Meclisi'nin 192 sayılı kararında kullanılan dilin birçok açıdan yanıltıcı ve/veya yanlış olduğu görüşündedirler
'İnsanlıkdışı Davranışları Anma Milli Günü' kavramına tam olarak destek vermemize karşın, söz konusu metinde dikkat çekilen aşağıdaki kısmı kabul edilemez buluyoruz:
Türkiye'de 1915 ve1923 yılları arasında gerçekleştirilen "soykırımın" kurbanları olan 1,5 milyon Ermeni kökenli insan"
Çekincelerimiz 'Türkiye' ve "soykırım" sözcüklerinin kullanılması konusunda odaklanmakta olup aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
14 yüzyıldan 1922'ye kadar, günümüzde Türkiye olarak, daha doğrusu 'Türkiye Cumhuriyeti' olarak adlandırılan alan, çok dinli, çok uluslu bir devlet ölen Osmanlı İmparatorluğunun bir parçasıydı Nasıl Habsburg İmparatorluğunu günümüz Avusturya Cumhuriyeti ile eş saymak yanlışsa, Osmanlı İmparatorluğunu, Türkiye Cumhuriyeti ile bir tutmak da yanlıştır
Günümüz Türkiye Cumhuriyetinin 1923 yılında kurulmasıyla sonuçlanan Türk Devrimiyle 1922'de tarih sahnesinden silinmiş olan Osmanlı İmparatorluğu, şu anda Güneydoğu Avrupa, Kuzey Afrika ve Ortadoğu'da bulunan ve sadece bir tanesinin Türkiye Cumhuriyeti olduğu 25'ten fazla devletin topraklarını ve halklarını bünyesinde barındıran bir devletti Türkiye Cumhuriyeti, Osmanlı zamanında gerçekleşen hiçbir olaydan sorumlu tutulamaz Ancak kararda 'Türkiye' adını kullanarak kararı yazanlar 1915 ve 1923 yılları arasındaki 'soykırımın" sorumluluğunu Türkiye'ye yüklemek istemişlerdir
"Soykırım" suçlamasına gelince, bu açıklamayı imzalayanların hiçbiri Ermenilerin çektikleri acıların boyutlarını küçümseme amacını taşımamaktadır Aynı şekilde söz konusu bölgedeki Müslüman halkın da acılarının farklı şekilde değerlendirilemeyeceği görüşündeyiz Şu ana kadar ortaya konan kayıtlar, toplumlararası bir iç savasın, (Müslüman ve Hıristiyan gruplar arasındaki) Birinci Dünya Savaşı sırasındaki bulaşıcı hastalıklar, kıtlık ve Anadolu ve çevresindeki alanlardaki katliamlar ve acılar ile daha da karmaşık bir hale geldiğine işaret etmektedir
Gerçekten de söz konusu yıllar boyunca, bölgede, geçen on yılda Lübnan'da yaşanan trajediden çok farklı olmayan bir sürekli savaş durumu yaşanmıştır Hem Müslüman hem de Hıristiyan nüfus arasındaki kayıplar büyük rakamlardadır Ancak saldırgan ve masum olanı ayırt edebilmek, çok sayıda Hıristiyan kadar Müslümanın da içinde bulunduğu Doğu Anadolu halkının hayatını kaybetmesiyle sonuçlanan olayların nedenlerini belirleyebilmek için tarihçilerin ulaşmaları gereken daha birçok belge ve bulgular vardır
Tarihi devlet adamları ve politikacılar yapar, bilim adamları ise yazar Bu sürecin işlemesi için bilim adamlarına, geçmişteki devlet adamları ve politikacıların yazılı kayıtlarına ulaşabilme şansı verilmelidir Şimdiye kadar, konuyla ilgili olan Sovyetler Birliği, Suriye, Bulgaristan ve Türkiye'nin arşivlerinin büyük kısmı tarihçilere kapalı tutulmuştur Bu arşivlere ulaşılıncaya kadar Temsilciler Meclisinin 192 sayılı kararı kapsamındaki Osmanlı İmparatorluğunun 1915-1923 yılları arasındaki tarihi tam olarak bilinemez
Biz ABD Kongresinin bu ve bununla ilgili konularda tarih arşivlerinin tam olarak açılmasını teşvik etmesi ve tarihsel olaylar hakkında, tam aydınlığa kavuşturulmadan ithamlarda bulunmaması gerektiğine inanıyoruz Temsilciler Meclisinin 192 sayılı kararındaki gibi ithamlar kaçınılmaz olarak Türkiye halkı hakkında adaletsiz yargılara varılmasına ve belki de tarihçilerin bu trajik olayları anlamakta kaydetmeye başladıkları gelişmeye zarar verilmesine yol açacaktır
Yukarıdaki yorumların da gösterdiği gibi, Osmanlı-Ermenileri'nin tarihi tarihçiler arasında sıkça tartışılan bir konundur ve tarihçilerin bir çoğu da 192 sayılı karardaki ifadelere katılmamaktadır Kongre bu kararı kabul ederse, tarihsel sorunun hangi yanının doğru olduğuna yasa yolu ile karar vermeye çalışmış olacaktır Tarihsel olarak şüpheli varsayımlara dayalı böylesine bir karar, sadece dürüst tarihsel araştırmaya zarar verir ve Amerikan yasama sürecinin güvenirliliğini sarsar 19 Mayıs 1985
Prof Dr Rıfaat Abou-El-Haj
Tarih, California State Üniversitesi
Doç Sarah Moment Atıs
Türk Dili ve Edebiyatı, W'isconsin Ünivertesi
Doç Darl Barbır
Tarih, Siena Yüksekokulu (New York)
Ilhan BAŞGÖZ
Ural-Altay Çalışmaları Bölümü Türk Araştırmaları Programı Direktörü, İndiana Üniversitesi
Prof Daniel G Hates
Antropoloji, New York Şehir Üniversitesi
Prof Ülkü Bates
Sanat tarihi, New York Şehir Üniversitesi
Prof Gustav Bayerle
Ural-Altay Çalışmaları, Indiana Üniversitesi
Prof Andreas G E Bodroglifetti
Türk ve İran Dilleri, California Üniversitesi
Doç Kathleen Burrıl
Türk Araştırmaları, Columbia Üniversitesi
Prof Alan Fısher
Tarih, Michigan Üniversitesi
Prof Timothy Childs
Eğitmen, Johns Hopkins Üniversitesi
Prof Shafiga Daulet
Siyaset Bilimi, Connecticut Üniversitesi
Prof Roderic Davison
Tarih, Gorge Washington Üniversitesi
Ord Prof Walter Denny
Sanat Tarihi & Yakın Doğu Araştırmaları, Massachussets Üniversitesi
Dr Alan Duben
Antropolog, Araştırmacı, New York
Doç Ellen Ervın
Türkçe Araştırmalar, New York Üniversitesi
Prof Caesar Farah
İslam & Ortadoğu Tarihi, Minnesota Üniversitesi
Prof Carter Findley
Tarih, Ohio State Üniversitesi
Prof Micfıael Fınefrock
Tarih, Charleston Yüksekokulu
Doç William Hıckman
Türkçe, California Berkeley Üniversitesi
E Doç Frederick Latimer
Tarih, Utah Üniversitesi
Prof John Hymes
Tarih, Glenville State Yüksekokulu
Dr Heath W Lowry
Türk Araş Ens, Inc Washington DC
Prof Halil İnalcık
Osmanlı Tarihi, Amerikan Sanat & Bilim Akademisi Üyesi, Chicago Üniversitesi
Doç Ralph Jaeckel
Türkçe, California Üniversitesi
Doç Ronald Jennings
Tarih & Asya Araştırmaları, Illinois Üniversitesi
Doç Cornell Fleischer
Tarih, Washington Üniversitesi
Prof Peter Golden
Tarih, Rutgers Üniversitesi
Prof Tom Goodrich
Tarih, İndiana Üniversitesi
Dr Andrew Could
Osmanlı Tarihi, Arizona, Flagstaff
Prof William Griswold
Tarih, Colorado State Üniversitesi
Prof Tibor Halası-Kuv
Türk Araştırmaları, Culombia Profesör
Ord Prof J C Hurewitz
Orta-Doğu Enstitüsü eski Direktörü, Colombia Üniversitesi
Prof Avgdorlevy
Tarih, Brandens Üniversitesi
Prof Bernard Lew'is
Yakın Doğu Tarihi, Princeton Universitesi
Doç Justin McCarthy
Tarih, Louisville Üniversitesi
Prof Jon Mandaville
Ortadoğu Tarihi, Portlant State Üniversitesi
Prof Michael Meeker
Antropoloji, California Üniversitesi
Doç James Kelly
Türkçe, Utah Üniversitesi
Yardımcı Prof Kerim Bey
Southeastem Üniversitesi
Prof Metin Kunt
Osmanlı Tarihi, New York
Doç William Ochsenwald
Tarih, Virginia Polytechnic Enstitüsü
Doç Robert Olson
Tarih, Kentucky Üniversitesi
Doç William Peachy
Yahudi ve Yakın Doğu Dilleri & Edebiyatları, Ohio State Üniversitesi
Doç Donald Quataert
Tarih, Hauston Üniversitesi
Prof Howard Reed
Tarih, Connecticut Üniversitesi
Prof Dank Wart Rustow
Siyaset Bilimi, New York Şehir Üniversitesi
Doç Ezel Kural Shaw
Tarih, California Üniversitesi
Prof John Masson Simth, JR
Tarih, California Berkely Universitesi
Dr Svat Soucek
Türkolog, New York
Dr Philip Soddard
Ortadoğu Ens Direktörü, Washington, DC
Prof Frank TAchau
Siyaset Bilimi, Chicago, Illinois Üniversitesi
Robert Staab
Ortadoğu Merkezi Direktör Yardımcısı, Utah Üniversitesi
Prof Rhoads Murphey
Ortadoğu Dilleri, Kültürleri ve Tarihi, Columbia Üniversitesi
Doç June Starr
Antropoloji, Suny Stony Brook
Prof James Stewart-Robinson
Türk Araştırmaları, Michigan Üniversitesi
Prof Thomas Naff
Tarih, Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü Direktörü, Pennsytvania Üniversitesi
Doç John Woods
Ortadoğu Tarihi, Chicago Üniversitesi
Prof Pierre Oberling
Tarih, New York Şehir Üniversitesi
Doç Madeline Zılfı
Tarih, Maryland Üniversitesi
Prof Metin Tamkoç
Uluslararası Hukuk, Texas Tech Üniversitesi
Prof Stanford Shaw
Tarih, California Üniversitesi
Dr Elaine Simth
Türk Tarihi, Emekli Dışişleri Görevlisi
Doç David Thomas
Tarih, Rhode Island Yüksekokulu
Doç Grace M Simth
Tarih, California Berkely Üniversitesi
Doç Margaret L Venzke
Tarih, Dickinson Yüksekokulu (Pennsylvania)
E Prof Donald Webster
Türk Tarihi
Prof Walter Weiker
Siyaset Bilimi, Rutgers Üniversitesi
Prof Warren S Walker
İngilizce, Türkçe Sözlü Hikayeler Arşivi Direktörü, Texas Tech Üniversitesi
Batı Avrupa devletleriyle, Rusya destekli 1915 olaylarına ilişkin Ermeni iddiaları ve Ermenilerin ileri sürdükleri belgelerin doğuluk durumunu tartışmak üzere Türkiye tarafından değişik zamanlarda çağrılar yapılmıştır Bu çağrılar, hem doğrudan Ermeni bilim adamlarına hem de Ermenilerin propagandasını üstlenen şahıslara yapılmıştır Ancak bunların önemli bir bölümünün gerekçe göstermeden toplantıya katılmadıkları bilinmektedir Bunun son örneği 1990 yılında toplanan XI Türk Tarih Kongresi'nde yaşanmıştır
XI Türk Tarih Kongresinde ilk defa olarak bir "Ermeni Seksiyonu" programlanmış ve bu seksiyondaki tartışmalara "Ermeni Davası Savunucusu" yabancı tarihçiler de davet edildiği halde, her biri çeşitli mazeretler ileri sürerek, bu bilimsel tartışmalara katılmaktan kaçınmışlardır
5-9 Eylül 1990 tarihleri arasında Ankara'da düzenlenen XI Türk Tarih Kongresi'ne Ermeni sorunuyla ilgili olarak davet edilen yabancı bilim adamlarının listesi şöyledir:
Prof Dr Heath LOWRY (Katıldı)
Garin ZEDLIAN (Cevap vermedi)
Prof Dr Bernard LEWIS (Katılamadı)
Prof Dr Justin McCARTHY (Katıldı)
Prof Dr Stanford SHAW (Katıldı)
Prof Dr Anthony BRYER (Cevap vermedi)
Dr Andrew MANGO (Katıldı)
Prof Dr Salahi R SONYEL (Katıldı)
Prof Dr MMARMURA (Cevap vermedi)
Prof Dr Allan CUNNIGHAM (Cevap vermedi)
Prof Dr Robert ANCIAUX (Katıldı)
Prof Dr Aryeh SHMUELEVITZ (Katıldı)
Prof Dr Jak YAKAR (Katıldı)
Prof Dr Hans G MAJER (Katılamadı)
Prof Dr Wolf Dietrich HUTTEROTH (Cevap vermedi)
Prof Dr Klaus KREISER (Katılamadı)
Prof Dr Jean-Paul ROUX (Cevap vermedi)
Prof Dr Paul DUMONT (Katıldı)
Prof Dr Robert MANTRAN (Katılamadı)
Prof Dr Richard HOVANNISIAN (Cevap vermedi)
Dr Gerard LIBARDIAN (Cevap vermedi)
Dr Levon MARASHLIAN (Katıldı)
Prof Dr Vahakn DADRIAN (Cevap vermedi)
Christopher WALKER (Katılamadı)
Anahid Ter MIMASSIAN (Katılamadı)
Tessa HOFFMAN (Cevap vermedi)
|