Hadis İlimlerinde Ravi Tabakaları Nelerdir, Bu Tabakalara Kimler Girer?

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-11-2012

Sahabe Tabakası:

İmân etmiş olarak Rasûl-i Ekrem (sav)'i gören ve müslüman olarak ölen kimselere sahâbî denmiştir Az bir müddet de olsa Rasûlullah (sav) ile görüşmek şarttır (9) Bu sebeple Ashame en-Necâşi’yi sahâbî saymazlar; zîrâ Necâşî Rasulullah (sav)'a îmân etmiş, fakat onunla görüşmemiştir Sahâbî olabilmek için temyiz yaşında bulunmak kâfidir "Sözü anlayıp karşılık verebilen" çocuk -Nevevî ve Irâkî'nin dediği gibi- sahâbî sayılır Hz Ali'nin iki oğlu Hasen ile Hüseyin ve Mahmud b er-Rabîl de böyle idiler

Âlimler sahâbî olabilmek için birtakım şartlar tespit etmişlerdi ki, bunlardan birini hâiz olan kimse sahâbî sayılır, bu şartların belli başlıları şunlardır: (10)

1 Birinin sahâbî olduğu tevatür yoluyla bilinir; cennetle müjdelenen sahâbîler gibi Bunlar Hulefâ-i râşidîn, Sa'd b Ebî Vakkas, Sa'îd b Zeyd, Talha b Ubeydullâh, Zubeyr b el-Avvâm, Abdurrahman b Avf ve Ebû Ubeyde Âmir b el-Cerrah'dır Bilindiği üzere Hz Ebû Bekrin sahâbî olduğu Kur'ân-ı Kerîm'in şu âyetiyle sabittir: "O vakit Peygamber arkadaşına şöyle diyordu: Üzülme, zîrâ Allah bizimle beraberdir (11)

2 Şöhret yoluyla bilinir; Dımâm b Sa'lebe ve Ukkâşe b Mihsan gibi

3 Meşhur bir sahabinin şahadeti ile bilinir; Humeme b El Humeme ed-Devsî'nin sahâbî olduğunu Ebû Mûsâ el-Eş’arî'nin söylemesi gibi (12)

4 Mümkün olan zaman sınırını aşmamak kaydıyla, adaleti bilinen bir şahsın, kendinin sahâbî olduğunu söylemesiyle bilinir Aşılmaması şart koşulan bu zaman sınırını H 110 senesi olarak tespit etmişlerdir Bunu da Müslim'in ve Tirmizî'nin rivayet ettiği Rasûl-i Ekrem (asv)'in şu hadîs-i şeriflerinden almışlardır: "sonra bugün yaşayanlardan hiçbir canlı sağ kalmayacaktır" (13) hadîse binâen âlimlerin H 200 yılından sonra sahâbî olduğunu iddia eden Ca'fer b Nastûr er-Rûmî'nin ve H 333 yılında Serbâtek el-Hindî'nin bu iddialarını reddetmeleri gayet tabiîdir

Âlimler zikretmemiş olsa bile, bir zâtın sahâbî olduğunu anlamak mümkündür: Hz Peygamber (asv)'in zamanındaki Evs ve Hazrec kabileleri tamamen Müslüman olmuşlardı Bu kabilelerden Hz Peygamber'i gören herkes sahâbîdir Bundan başka hicretin onuncu yılı Medine veya Tâif'te bulunan herkes Müslüman olmuş ve Hz Peygamber'le birlikte Veda' Hacc'ında bulunmuşlardır Onların sahâbi olduğu böylece de anlaşılmış olur Bunlardan başka Rasûl-i Ekrem fetihlerde yalnız sahâbîleri kumandan tâyin etmiştir Asr-ı saadetteki fütuhat kumandanlarının hepsi de sahâbî idi (14)

Îbnu's-Salâh, Ibnu Abdilber ve Nevevî, bütün sahabenin udûl/adil olduğunda âlimlerin ittifak ettiklerini söylerler Kur'ân-ı Kerîm'de ve Hadîs-i şerifler de sahabenin fazilet ve adaletine dâir işaretler vardır Nitekim Allah Taâlâ bir âyet-i kerîmede: "Siz, beşeriyet için ortaya çıkarılmış en hayırlı bir ümmetsiniz” (15) diğer bir âyette de: “Müslümanlar, böylece sizi seçkin ve şerefli bir ümmet kıldık kî, bütün insanlar üzerine adalet örneği ve hak şâhitleri olasınız” (16) buyurmaktadır Hz Peygamber (asv) de kendini görüp îmân edene: “Nesillerin en hayırlısı benim ashabımdır Sakın hâ ashabım aleyhinde bulunmayınız Onlara saldırmayınız Onları kim severse, bana olan sevgisi dolayısıyla sever Kim de kin beslerse, bana olan kini dolayısıyla böyle davranır Kim onlara eziyet ederse, bana eziyet etmiş olur Kim bana eziyet ederse, Allah'a eziyet etmiş olur Her kim de Allah'a eziyet ederse, çok sürmez Allah onun belâsını verir"

En önce îmân eden sahâbînin Hz Peygamber (asv)'in hanımı Hatîce binti Huveylid olduğu ittifakla kabul edilmiştir Yaşlılardan Hz Hatice'nin amcazadesi Varaka b Nevfel, hür erkeklerden Hz Ebû Bekr, azatlılardan Zeyd b Harise, çocuklardan Hz Ali, kölelerden Bilâl, İranlılardan da Selmân ilk îmân edenlerdendir (17)

10-11-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Hadis İlimlerinde Ravi Tabakaları Nelerdir, Bu Tabakalara Kimler Girer? Sahabe Tabakası: İmân etmiş olarak Rasûl-i Ekrem (sav)'i gören ve müslüman olarak ölen kimselere sahâbî denmiştir Az bir müddet de olsa Rasûlullah (sav) ile görüşmek şarttır (9) Bu sebeple Ashame en-Necâşi’yi sahâbî saymazlar; zîrâ Necâşî Rasulullah (sav)'a îmân etmiş, fakat onunla görüşmemiştir Sahâbî olabilmek için temyiz yaşında bulunmak kâfidir "Sözü anlayıp karşılık verebilen" çocuk -Nevevî ve Irâkî'nin dediği gibi- sahâbî sayılır Hz Ali'nin iki oğlu Hasen ile Hüseyin ve Mahmud b er-Rabîl de böyle idiler Âlimler sahâbî olabilmek için birtakım şartlar tespit etmişlerdi ki, bunlardan birini hâiz olan kimse sahâbî sayılır, bu şartların belli başlıları şunlardır: (10) 1 Birinin sahâbî olduğu tevatür yoluyla bilinir; cennetle müjdelenen sahâbîler gibi Bunlar Hulefâ-i râşidîn, Sa'd b Ebî Vakkas, Sa'îd b Zeyd, Talha b Ubeydullâh, Zubeyr b el-Avvâm, Abdurrahman b Avf ve Ebû Ubeyde Âmir b el-Cerrah'dır Bilindiği üzere Hz Ebû Bekrin sahâbî olduğu Kur'ân-ı Kerîm'in şu âyetiyle sabittir: "O vakit Peygamber arkadaşına şöyle diyordu: Üzülme, zîrâ Allah bizimle beraberdir (11) 2 Şöhret yoluyla bilinir; Dımâm b Sa'lebe ve Ukkâşe b Mihsan gibi 3 Meşhur bir sahabinin şahadeti ile bilinir; Humeme b El Humeme ed-Devsî'nin sahâbî olduğunu Ebû Mûsâ el-Eş’arî'nin söylemesi gibi (12) 4 Mümkün olan zaman sınırını aşmamak kaydıyla, adaleti bilinen bir şahsın, kendinin sahâbî olduğunu söylemesiyle bilinir Aşılmaması şart koşulan bu zaman sınırını H 110 senesi olarak tespit etmişlerdir Bunu da Müslim'in ve Tirmizî'nin rivayet ettiği Rasûl-i Ekrem (asv)'in şu hadîs-i şeriflerinden almışlardır: "sonra bugün yaşayanlardan hiçbir canlı sağ kalmayacaktır" (13) hadîse binâen âlimlerin H 200 yılından sonra sahâbî olduğunu iddia eden Ca'fer b Nastûr er-Rûmî'nin ve H 333 yılında Serbâtek el-Hindî'nin bu iddialarını reddetmeleri gayet tabiîdir Âlimler zikretmemiş olsa bile, bir zâtın sahâbî olduğunu anlamak mümkündür: Hz Peygamber (asv)'in zamanındaki Evs ve Hazrec kabileleri tamamen Müslüman olmuşlardı Bu kabilelerden Hz Peygamber'i gören herkes sahâbîdir Bundan başka hicretin onuncu yılı Medine veya Tâif'te bulunan herkes Müslüman olmuş ve Hz Peygamber'le birlikte Veda' Hacc'ında bulunmuşlardır Onların sahâbi olduğu böylece de anlaşılmış olur Bunlardan başka Rasûl-i Ekrem fetihlerde yalnız sahâbîleri kumandan tâyin etmiştir Asr-ı saadetteki fütuhat kumandanlarının hepsi de sahâbî idi (14) Îbnu's-Salâh, Ibnu Abdilber ve Nevevî, bütün sahabenin udûl/adil olduğunda âlimlerin ittifak ettiklerini söylerler Kur'ân-ı Kerîm'de ve Hadîs-i şerifler de sahabenin fazilet ve adaletine dâir işaretler vardır Nitekim Allah Taâlâ bir âyet-i kerîmede: "Siz, beşeriyet için ortaya çıkarılmış en hayırlı bir ümmetsiniz” (15) diğer bir âyette de: “Müslümanlar, böylece sizi seçkin ve şerefli bir ümmet kıldık kî, bütün insanlar üzerine adalet örneği ve hak şâhitleri olasınız” (16) buyurmaktadır Hz Peygamber (asv) de kendini görüp îmân edene: “Nesillerin en hayırlısı benim ashabımdır Sakın hâ ashabım aleyhinde bulunmayınız Onlara saldırmayınız Onları kim severse, bana olan sevgisi dolayısıyla sever Kim de kin beslerse, bana olan kini dolayısıyla böyle davranır Kim onlara eziyet ederse, bana eziyet etmiş olur Kim bana eziyet ederse, Allah'a eziyet etmiş olur Her kim de Allah'a eziyet ederse, çok sürmez Allah onun belâsını verir" En önce îmân eden sahâbînin Hz Peygamber (asv)'in hanımı Hatîce binti Huveylid olduğu ittifakla kabul edilmiştir Yaşlılardan Hz Hatice'nin amcazadesi Varaka b Nevfel, hür erkeklerden Hz Ebû Bekr, azatlılardan Zeyd b Harise, çocuklardan Hz Ali, kölelerden Bilâl, İranlılardan da Selmân ilk îmân edenlerdendir (17)