Dersim Ayaklanmaları - İlk Dersim Ayaklanması

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-11-2012

Dersim Ayaklanmaları - İlk Dersim Ayaklanması

Osmanlı Devleti döneminde Tunceli'de çıkmış isyanlara verilen adlar

Osmanlı döneminde yüzyıllarca yurtluk ve ocaklık biçiminde özerk olarak yönetilen Dersim bölgesinde Tanzimat dönemini kabul etmeyen aşiretler tarafından ardı sıra birçok ayaklanma çıkmıştır

İlk ayaklanma 1847 yılında çıkmıştır Tanzimat gereğince bütün illerde mutlak otorite devlete bağlandı

Bu yüzden Dersim bölgesindede mutlak otorite sağlanmıştır

Dersim bölgesi Hozat merkez alınarak sancak yapılmıştır

Aşiret yönetimi bozulmuştur

Bölge aşiretleri ve halk Osmanlı askeri yönetimini kabul etmeyip ilk ayaklanmayı gerçekleştirdi

Bu ayaklanmada aşiretler arasında çok büyük bir dayanışma gözlemlenmiştir

Özellikle Kureyşan aşiretinin liderliği göze çarptı

Bu ayaklanma rahat bastırılır

Uzun bir süre sancak bozulsada yine asker gönderilerek güçlendirilmeye çalışıldı

Özellikle Gazi Ahmet Muhtar Paşa'nın Dersim ve birçok ile böyle politika öngörmesi ve doğunun mutlak otoriteyi kabul ettirilmeye çalışılması Dersim aşiretleri tarafından kabul edilmedi

O sıralardada Kafkasya'da Rus tehlikesine karşı yönetim doğudaki gücünü kafkasya konuşlandırmış durumda

Haydaran ve Demenan aşiretleri plan kurarak ayaklanmanın çıkacağı zamanı iyi ayarladılar

Ve 93 Harbi çıktığı zaman ayaklanmayı başlattılar Gazi Ahmet Muhtar Paşa komutasında Kafkasya'ya giden ordu ayaklanma arasında kalır

Uzun bir süre süren çatışmalar sonucunda ordu uzun süre bölgede kaldı

Ayaklanmadan kurtulan ordu Kafkasya Cephesine gitti

Ve ilk defa bu ayaklanma Dersim aşiretleri tarafından kazanılan ilk zaferdir

Bu isyan sonrasında bölgede yine asker kuvvetlenidirilmesi sonucu ve Ermeni çete görevlerinde kışkırtması ve desteği ile yeniden bir ayaklanma patlak verdi

Bölge yine sancak olunca özellikle Koçgiri ve Şamuşaklı aşiretleri önderliğinde yeni bir ayaklanma patlak verdi

Bu ayaklanma tam olarak bastırılmadığından sonraki sene Haydaran,Demenan ve Kureyşan aşiretlerinin de katılımıyla ayaklanma büyüdü

Uzun süren çatışmalar sonucunda kazanan yine Dersim aşiretleri oldu

Ve 1895 yılındada sürüp gitti

1907 yılında Şamuşaklı, Resikli, Koçuşağı ve Kureyşan aşiretleri birleşerek yeni bir ayaklanma çıkardı Bu ayaklanma kısa sürede bastırıldı

1911 yılında bütün dersim aşiretleri otoriteyi kabul etmeye başladı Fakat buna birtek Haydaran aşireti boyun eğmedi

Ve ayaklandı

Ve bu ayaklanmayı tek başına sürdürdü

Zafer ilan etti

Bu zafer diğer aşiretleri yeniden diriltti

1914 yılında Kırgan aşireti ayaklanma çıkardı Bu ayaklanmaya Kırgan aşiretinin müttefiği Ferhatuşağı aşiretide katıldı

Ve ayaklanma büyüdü

İsyan uzun bir mücadele sonucu zor bastırıldı

1916 yılında Seyit Rıza'nında teşvikiyle bölgede ilk defa bağımsızlık için ayaklanma çıktı Bu isyan sonucu Dersim bölgesi bağımsızlaşsada kendini tam olarak gösterememiştir

Sonraki yıllarda Kürt'lerin bağımsızlık ayaklanmalarında katılmayan Dersim 1937-1938 yıllarında Dersim İsyanı olarak yeniden ayaklandı Bu isyanı Seyit Rıza gerçekleştirdi

Bu ayaklanma bastırıldıktan ve Dersim katliamı meydana geldikten sonra Türkiye yönetimini kabul eden aşiretler bir daha ayaklanamamıştır

10-11-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Dersim Ayaklanmaları - İlk Dersim Ayaklanması Dersim Ayaklanmaları - İlk Dersim Ayaklanması Osmanlı Devleti döneminde Tunceli'de çıkmış isyanlara verilen adlar Osmanlı döneminde yüzyıllarca yurtluk ve ocaklık biçiminde özerk olarak yönetilen Dersim bölgesinde Tanzimat dönemini kabul etmeyen aşiretler tarafından ardı sıra birçok ayaklanma çıkmıştırİlk ayaklanma 1847 yılında çıkmıştır Tanzimat gereğince bütün illerde mutlak otorite devlete bağlandıBu yüzden Dersim bölgesindede mutlak otorite sağlanmıştırDersim bölgesi Hozat merkez alınarak sancak yapılmıştırAşiret yönetimi bozulmuştur Bölge aşiretleri ve halk Osmanlı askeri yönetimini kabul etmeyip ilk ayaklanmayı gerçekleştirdiBu ayaklanmada aşiretler arasında çok büyük bir dayanışma gözlemlenmiştirÖzellikle Kureyşan aşiretinin liderliği göze çarptıBu ayaklanma rahat bastırılır Uzun bir süre sancak bozulsada yine asker gönderilerek güçlendirilmeye çalışıldıÖzellikle Gazi Ahmet Muhtar Paşa'nın Dersim ve birçok ile böyle politika öngörmesi ve doğunun mutlak otoriteyi kabul ettirilmeye çalışılması Dersim aşiretleri tarafından kabul edilmediO sıralardada Kafkasya'da Rus tehlikesine karşı yönetim doğudaki gücünü kafkasya konuşlandırmış durumdaHaydaran ve Demenan aşiretleri plan kurarak ayaklanmanın çıkacağı zamanı iyi ayarladılar Ve 93 Harbi çıktığı zaman ayaklanmayı başlattılar Gazi Ahmet Muhtar Paşa komutasında Kafkasya'ya giden ordu ayaklanma arasında kalırUzun bir süre süren çatışmalar sonucunda ordu uzun süre bölgede kaldıAyaklanmadan kurtulan ordu Kafkasya Cephesine gittiVe ilk defa bu ayaklanma Dersim aşiretleri tarafından kazanılan ilk zaferdir Bu isyan sonrasında bölgede yine asker kuvvetlenidirilmesi sonucu ve Ermeni çete görevlerinde kışkırtması ve desteği ile yeniden bir ayaklanma patlak verdi Bölge yine sancak olunca özellikle Koçgiri ve Şamuşaklı aşiretleri önderliğinde yeni bir ayaklanma patlak verdiBu ayaklanma tam olarak bastırılmadığından sonraki sene Haydaran,Demenan ve Kureyşan aşiretlerinin de katılımıyla ayaklanma büyüdüUzun süren çatışmalar sonucunda kazanan yine Dersim aşiretleri olduVe 1895 yılındada sürüp gitti 1907 yılında Şamuşaklı, Resikli, Koçuşağı ve Kureyşan aşiretleri birleşerek yeni bir ayaklanma çıkardı Bu ayaklanma kısa sürede bastırıldı 1911 yılında bütün dersim aşiretleri otoriteyi kabul etmeye başladı Fakat buna birtek Haydaran aşireti boyun eğmedi Ve ayaklandı Ve bu ayaklanmayı tek başına sürdürdü Zafer ilan ettiBu zafer diğer aşiretleri yeniden diriltti 1914 yılında Kırgan aşireti ayaklanma çıkardı Bu ayaklanmaya Kırgan aşiretinin müttefiği Ferhatuşağı aşiretide katıldıVe ayaklanma büyüdüİsyan uzun bir mücadele sonucu zor bastırıldı 1916 yılında Seyit Rıza'nında teşvikiyle bölgede ilk defa bağımsızlık için ayaklanma çıktı Bu isyan sonucu Dersim bölgesi bağımsızlaşsada kendini tam olarak gösterememiştir Sonraki yıllarda Kürt'lerin bağımsızlık ayaklanmalarında katılmayan Dersim 1937-1938 yıllarında Dersim İsyanı olarak yeniden ayaklandı Bu isyanı Seyit Rıza gerçekleştirdi Bu ayaklanma bastırıldıktan ve Dersim katliamı meydana geldikten sonra Türkiye yönetimini kabul eden aşiretler bir daha ayaklanamamıştır