Osmanlı Nedir? Osmanli Tarihi

GERİLEME DÖNEMİ(18YÜZYIL)

GERİLEME DÖNEMİ SİYASİ OLAYLARI

Bu dönem Karlofça Antlaşmasıyla(1699) başlayıp Yaş Antlaşmasıyla(1792) sona ermiştir

Not:Bu dönemde Osmanlı Devleti Karlofça ve İstanbul Antlaşmaları ile kaybettiği toprakları geri alma siyaseti izlemiştir

Osmanlı-Rus Savaşı ve Prut Antlaşması(1711)

Bu antlaşma ile Osmanlı devleti,İstanbul Antlaşması ile Rusya’ya kaptırdığı üstünlüğü tekrar kazanmış ve kaybettiği toprakları geri almıştır

Osmanlı-Venedik ve Avusturya Savaşları ve Pasarofça Antlaşması(1718)

Osmanlı devletinin Karlofça da kaybettiği Mora Yarımadası’nı Venediklilerden geri alması üzerine Avusturya Karlofça antlaşmasının kendisine tanıdığı garantörlük hakkını kullanarak Osmanlı devletine savaş açmıştır

Yapılan savaşı Osmanlı devleti kaybetmiş ve Pasarofça Antlaşması imzalanmıştır

Bu antlaşma sonucunda Mora Osmanlı devletinde kalmış Belgrat dahil olmak üzere Sırbistan’ın büyük bir kısmı Avusturya’ya bırakılmıştır

Not:Bu antlaşma ile Osmanlı devletinde Lale Devri başlamıştır

Osmanlı-İran Savaşları ve Kasr-ı Şirin Antlaşmasının Yenilenmesi(1746)

Bu antlaşma ile 1639’da imzalanan Kasr-ı Şirin Antlaşması yenilenmiştir

Osmanlı-Rus ve Avusturya Savaşları ve Belgrat Antlaşması (1739)

Osmanlı devleti her iki devleti mağlup ettiOsmanlı devleti imzalanan Belgrat Antlaşması ile Pasarofça Antlaşmasında Avusturya’ya bıraktığı yerleri geri aldı

Yorum:Osmanlı devleti’nin gerileme döneminde imzaladığı son kazançlı antlaşma olmuştur

Not:Fransa’ya verilen daha önceki kapitülasyonlar süresiz olmak üzere uzatılmıştır

Osmanlı-Rus Savaşı ve Küçük Kaynarca Antlaşması(1774)

Osmanlı devleti savaşı kaybetmiş ve Rusya ile Küçük Kaynarca Antlaşmasını imzalamıştır

Yorum:Osmanlı devletinin 18yüzyılda imzaladığı şartları en ağır antlaşmadır

Yorum:Kırım Osmanlı devletinden ayrılmıştır

Yorum:Rusya,Ortodoksların koruculuğunu üzerine almış,böylece Osmanlı devletinin iç işlerine karışma imkanı elde etmiştir

Yorum:Osmanlı devleti ilk defa savaş tazminatı ödemiştir

Not:Rus donanması Çeşmede Osmanlı donanmasını yok etmiştir(Çeşme baskını 1770)

1779 Aynalıkavak Tenkihnamesi (Osmanlı-Rusya)

Rusya bu antlaşma ile istediği kişiyi Kırım Hanı yapabilecek bir nüfuz kazanmıştır1783 tarihinde ise Rusya Kırımı işgal etmiştir

Osmanlı-Rus ve Avusturya Savaşları Ziştovi ve Yaş Atlaşmaları(1792)

Avrupa da Fransız ihtilalinin çıkması üzerine zor durunda kalan Avusturya,Osmanlı ile Ziştovi Antlaşmasını imzalayarak savaştan çekildi(1791)Aldığı toprakları Osmanlı devletine geri vermiştir

Avusturya’nın savaştan çekilmesi üzerine yalnız kalan Rusya da Osmanlı devleti ile Yaş Antlaşmasını imzalamıştır(1792)

Not:Bu antlaşma ile Osmanlı devleti Kırım’ın Rusya’ya ait olduğunu kabul etmiştir

Yorum:İlk kez halkı tamamen Müslüman olan bir bölge (Kırım) Osmanlı devletinin elinden çıkmıştır

Not:Bu antlaşma ile Osmanlı devleti yıkılış dönemine girmiştir

Fransa’nın Mısır’ı İşgali(1798-1801)

Napolyon,İngiltere ile sömürgeleri arasındaki bağlantıyı kesmek ve Doğu Akdeniz deki etkisini arttırmak amacıyla 1798’de Mısır’ı işgal etmiştir

İngiltere ve Rusya bu gelişme üzerine Osmanlı devletine yardım ederek Ebukır Limanında demirli Fransız donanmasını yakmışlarAkka da Nizam-ı Cedit ordusu Napolyon’u yenilgiye uğratınca Fransızlar El-Ariş Antlaşmasını imzalayarak Mısır’ı terk etmişler

18YÜZYIL ISLAHATLARI

Lale Devri Islahatları(1718-1730)

(3Ahmet-Nevşehirli Damat İbrahim Paşa)

Bu dönem 1718 Pasarofça Antlaşması ile başlayıp Patrona Halil İsyanıyla sona ererİlk kez batı tarzında ıslahatlar başlamıştır

İlk defa Avrupa’ya geçici elçiler gönderilmiştir

İlk defa matbaa kurulmuştur(ilk teknik ıslahat)

Doğu klasikleri ve Latince den tercümeler yapılmıştır

İlk defa itfaiye örgütü kurulmuştur

İlk defa çiçek aşısı uygulanmıştır

Yalova da kağıt,İstanbul da çini ve kumaş fabrikaları kurulmuştur

1Mahmut Dönemi ıslahatları(1730-1754)

Askeri alanda ilk kez yabancı uzmanlardan yararlanılmıştır(Humbaracı Ahmet Paşa-Kont De Boneval)

Humbaracı Ahmet Paşa,Topçu Ocağını ıslah ettirmiştir

Kara Mühendishanesi açılmıştır

3Mustafa Dönemi Islahatları(1757-1774)

Devrin ıslahatçısı Kara Ragıp Paşa dır

Topçu Ocağı ıslah edilmiştir

Deniz Mühendishanesi açılmıştır

1Abdülhamit Dönemi Islahatları(1774-1789)

Devrin ıslahatçısı Halil Hamit Paşadır

Surat Topçuları Ocağı kurulmuştur

İstihkam okulları açılmıştır

Yeniçeri sayımı yapılarak ulufe alım satımı yasaklanmıştır

3Selim Dönemi Islahatları

Avrupa tarzında Nizam-i Cedit Ordusu kurulmuştur

İrad-ı Cedit adıyla yeni bir hazine kurulmuştur

Avrupa’da ilk kez daimi elçilikler açılmıştır

Kabakçı Mustafa ayaklanması ile bu dönem sona ermiştir

18Yüzyıl Islahatlarının Genel Özelliklerin

Devleti geliştirmek amacı güdülmüştür

Avrupa örnek alınarak ıslahatlar yapılmaya çalışılmıştır

Islahatlar askeri alanda yoğunlaşmıştır

Islahatlara en büyük tepki yeniçeri ve diğer kapıkulu ocaklarından gelmiştir

Mimari de Barok ve Rokoko tarzları benimsendi

DAĞILMA DÖNEMİ

Bu dönem 1792 Yaş antlaşması ile başlayıp 1922 de Osmanlı devletini yıkılışına kadar devam eden dönemdir

Not:Bu dönemde Osmanlı devleti Avrupalı devletlerin kendi aralarındaki çıkar çatışmalarından yararlanıp denge politikası izleyerek varlığını korumaya çalışmıştır

Dağılma dönemi siyasi olayları

1806-1812 Osmanlı-Rus ve Bükreş Antlaşması(1812)

Savaşta zor durumda kalan Osmanlı devletinin isteği üzerine Bükreş Antlaşması imzalanmıştır(1812) Not:Bu antlaşma ila Sırbistan’a bazı imtiyazlar verilmiştir

Yorum:Bu antlaşma ile ilk kez bir azınlığa imtiyaz verilmiştir

OSMANLI DEVLETİNDE MİLLİYETÇİLİK HAREKETLERİ

Sırp İsyanı(1804)

Milliyetçilik akımı ve Rusya’nın kışkırtması bu savaşın en sebepleridirBükreş Antlaşması ile ilk imtiyazları elde eden ve bu imtiyazları Edirne Antlaşması ile geliştiren Sırplar 1878 Berlin antlaşmadı ile bağımsızlıklarını kazandılar

Yorum:Osmanlı devletine ilk isyan eden azınlık Sırplardır

Yunan (Mora) İsyanı(1814-1829)

Milliyetçilik akımı Rusya’nın kışkırtmaları ve Etnik-i Eterya Cemiyetinin faaliyetleri bu isyanın en önemli sebepleri arasında yer alırİlk isyan Eflak’ta çıktıysa da bastırılmıştırİkinci isyan daha geniş çaplı olarak Mora da çıkmıştırİsyanı bastıramayan Osmanlı devleti Mısır valisi Mehmet Ali Paşa’nın yardımı ile isyanı bastırmıştırBu durum karşısında Avrupalı devletler Osmanlı devletinden Yunanistan’a bağımsızlık verilmesini istedilerOsmanlı devletinin bu durumu kabul etmemesi üzerine Avrupalı devletler Osmanlı donanmasına Navarin’de yaktılar(1827) Ardından Rusya Osmanlı devletine savaş açtıMağlubiyete uğrayan Osmanlı devletinin barış istemesi üzerine Edirne Antlaşması imzalandı(1829)Bu antlaşma ile Yunanistan’a bağımsızlık verildi

Yorum:Osmanlı devleti’nde ilk bağımsızlığını kazanan devlet Yunanistan olmuştur

Mısır Sorunu ve Mehmet Ali Paşanın İsyanı

Mehmet Ali Paşanın Mora isyanını bastırması üzerine kendisine vaat edilen Mora ve Girit valiliklerinin verilmemesi Mehmet Ali Paşanın isyan etmesine neden olmuştur

İki taraf arasındaki yapılan savaşı Osmanlı devleti kaybetmiştir2Mahmut’un Rusya’dan yardım istemesi üzerine 15bin kişilik Rus kuvveti İstanbul’a gelmiştir

Bu durumu kendi çıkarına ters bulan Avrupalı devletlerin araya girmesiyle her iki taraf arasında Kütahya Antlaşması imzalanmıştır(1833)

Yorum:Bu antlaşma ile ilk kez ‘Boğazlar Meselesi’ ortaya çıkmıştır

2Mahmut İngiltere’nin Hünkar İskelesi antlaşmasına tepkisini azaltmak için İngiltere ile Balta Limanı Ticaret Antlaşmasını yaparak İngiltere’ye yeni imtiyazlar verdi(1838)Aynı imtiyazlar bir süre sonra Fransa’ya verildi

Avrupalı devletler Londra konferansı ile Mısır meselesini hallettiler(1840)

Londra Boğazlar Konferansı ile Boğazlar Meselesi çözülmüştür(1841)

Yorum:Boğazlar meselesi ilk kez uluslararası bir platformda görüşülmüştür

Yorum:Boğazların yönetimi uluslararası bir antlaşma ile belirlenmiştir

YorumRusya’nın Hünkar İskelesi Antlaşması ile boğazlar üzerinde elde ettiği üstünlük böylece sona ermiştir

Kırım Harbi(1853-1856)ve Paris Antlaşması

Rusya’nın Osmanlı topraklarındaki emelleri kutsal yerler ve Prens Mençikof’un uzlaşmaz tutumu üzerine iki taraf arasında savaş başladı

Ruslar Sinop’ta Osmanlı donanmasını yaktılar(1853)Gelişmeleri çıkarlarına ters bulan İngiltere,Fransa ve Piyomente devletleri Osmanlı devletini yanında savaşa katıldılarRusya mağlup edilerek Paris antlaşması (1856)imzalandı

Not:Osmanlı bu antlaşmadan önce Avrupalıların iç işlerimize karışmasına engel olmak için ISLAHAT FERMANI’ nı ilan etti(1856)

Yorum:Bu antlaşma ile Osmanlı devleti ilk defa bir Avrupa devleti olarak kabul edilmiştir

Yorum:Osmanlı devleti kendi toprak bütünlüğünün Avrupalı devletler tarafından korunmasını kabul etmekle topraklarını koruyamayacak kadar güçsüz olduğunu göstermiştir

Yorum:Osmanlı devleti,savaştan galip ayrılmasına rağmen,Karadeniz de tersane ve savaş gemisi bulundurmasına izin verilmemesi üzerine yenik devlet muamelesi görmüştür

Yorum:Osmanlı devletinin galip olarak imzaladığı son antlaşmadır

Not:Osmanlı devleti Kırım savaşında ilk kez dış borç almıştır

PANSLAVİZM HAREKETLERİ VE BALKAN BUNALIMI

• 1870’de İtalya,1871’de Almanya siyasi birliklerini kurunca Avrupa siyasi dengesi bozuldu

• Avrupa’nın siyasi dengesinin bozulmasından yararlanmak isteyen Rusya,Paris antlaşmasının Karadeniz’in tarafsızlığıyla ilgili maddesini tanımadığını açıkladıRusya’nın amacı Akdeniz’e inmeyi kolaylaştırmaktı

• 1871 yılında boğazların durumunu görüşmek üzüre Osmanlı Devleti,İngiltere,Fransa,Rusya,Almanya,İtalya ve Avusturya’nın katılmasıyla Londra da bir konferans toplandı

Buna göre;

1-Paris antlaşmasın Rusya’nın Karadeniz de savaş gemisi bulundurmasını ve tersane yapmasını önleyen hükümleri kaldırıldı

2-Boğazların kapalılığı ilkesi devam edecekti

3-Karadeniz eskiden olduğu gibi bütün devletlerin ticaret gemilerine açık olacaktır

-Rusya 1870’ten sonra Osmanlı ülkesi üzerindeki emellerini gerçekleştirmek için çalışmalara giriştiBalkanlarda Slav ırkından olan milletleri birleştirmeye yönelik Panslavizm politikasını izlemeye başladıAmaç Slavları Rusya liderliğinde birleştirmektiBu sırada sadrazamlık görevinde bulunan Mahmut Nedim Paşa’nın Rus yanlısı politikasından faydalanan Rusya Bulgar kilisesinin muhtariyeti konusunu Osmanlı devletine kabul ettirdiKurulan gizli cemiyetler Panslavizm düşüncelerini Balkan milletleri arasında yayılmasını sağladıBu propagandaların sonucunda köylülerin vergi vermek istememeleri nedeniyle Hersek de isyan çıktı(1875)Ardından Sırplar ve Bulgarlar da isyan ettilerBöylece başlayan gelişmelere ‘Balkan Bunalımı’ denir

Bu gelişmeler sırasında Abdülaziz tahtan indirilerek yerine 5Murat padişah yapıldı(1876)Ancak üç ay sonra 5Murat’ın yerine meşrutiyeti ilan edeceğine söz veren 2Abdülhamit padişah yapıldı(1876-1909)

İsyanların yayılması üzerine Berlin de bir konferans toplandı(1876)Osmanlı devletinin aleyhinde kararlar alındıOsmanlı devleti bu kararları uygulamayınca Sırplar ve Karadağlılar Osmanlı devletine savaş açtılarOsmanlı devleti başarılı olunca Sırplar Avrupa’dan yardım istedilerRusya ise Osmanlı devletine bir ültimatom vererek ateşkes yapılmasını istediYeni bir savaş çıkmasını istemeyen Avrupa devletleri durumu görüşmek amacıyla İstanbul da bir konferans toplamaya karar verdiler

İstanbul konferansına Osmanlı Devleti,Rusya İngiltere,Fransa,Avusturya,Almanya ve İtalya devletleri katıldıBu arada 2Abdülhamit’in isteğiyle bir komisyon kurulmuş ve Kanun-i Esasi(Anayasa) hazırlanmıştı

İstanbul konferansının çalışmalarının başladığı sırada Osmanlı devleti Meşrutiyeti ilan etti(23 Aralık1876)

Yorum:Osmanlı devleti 1Meşrutiyeti ilan ederek Kanun-i Esasiyi yürürlüğe koymakla Avrupalı devletlerin içişlerine karışmasının önlenmesi ve konferansın toplama nedenlerinin ortadan kaldırılmasını amaçlamıştır

Avrupa devletlerinin delegeleri bu gelişmeyi dikkate almadan çalışmalarını sürdürdüler ve Osmanlı devletinden bazı isteklerde bulundular

Buna göre;

1-Sırbistan ve Karadağ’daki Osmanlı kuvvetlerinin çekilmesi

2-Bosna-Hersek ve Bulgaristan’a özerklik verilmesi

Osmanlı devleti bu teklifleri reddedince Rusya savaş için gerekli siyasi girişimlere başladıAvrupa devletlerinden destek almaya çalıştıArdından da İstanbul konferansına katılan Londra da bir protokol hazırladılarOsmanlı devletinin katılmadığı bu toplantıda gereken ıslahatların yapılmasını istedilerOsmanlı devleti Londra da alınan kararları kabul etmeyince Rusya Baserabya’ya asker sokarak savaşı başlattı(1877)

1877-1878 OSMANLI-RUS SAVAŞI(93 HARBİ)

Rusların savaş açmaları üzerine Osmanlı devleti Paris antlaşmasının bozulduğunu ileri sürerek İngiltere’nin yardımını istediİngiltere ise önceden İstanbul’un işgal edilmeyeceği güvencesini aldığından bu savaşa müdahale etmedi

Savaş:Balkanlar ve Kafkaslarda olduDoğuda ilerleyen Ruslar Erzurum’a kadar geldilerBalkanlarda ise Edirne’yi ele geçiren Ruslar Çatalca’ya kadar geldiler

Rusların İstanbul’a yallaşması üzerine padişah 2Abdülhamit barış istemek zorunda kaldıİki devlet arasında Ayestefanos(Yeşilköy) Antlaşması imzalandı(1878)

Buna göre;

Büyük bir Bulgaristan krallığı kurulacak Doğu Rumeli ve asıl Bulgaristan bu krallığa bağlanacak(Bu krallık Ege denizine kadar ulaşıyordu)

Sırbistan Karadağ ve Romanya bağımsız kalacak

Kars,Ardahan,Batum,Doğu Beyazıt Rusya’ya bırakılacak

Bosna-Hersek’e muhtariyet verilecek

Girit’te ve Doğu’da Ermenilerin bulunduğu yerlerde ıslahatlar yapılacak

Osmanlı devleti Rusya’ya savaş tazminatı ödeyecek(30 milyon altın) Yorum:

Rusya Panslavizm politikasında başarılı oldu

Balkanlarda yeni devletler kuruldu

Ermeni sorunu ilk defa bu savaş sonucunda ortaya çıktı

Rusya Bulgaristan vasıtasıyla Ege denizine çıkma imkanı elde etti

Rusya Doğu Anadolu da elde ettiği yerlerle Dicle-Fırat ve Basra Körfezine yaklaştı

Not:1977-1878 Savaşı Meclisin kapatılmasına Kanun-i Esasi’nin yürürlükten kaldırılmasına ve 1Meşrutiyet dönemini sona ermesine neden oldu

İngiltere Rusya’nın çok güçlenmesi menfaatlerine ters düştüğünden antlaşmaya karşı çıktıAvusturya ve Almanya da İngiltere’nin yanında yer alınca Ayastefanos Antlaşması yürürlüğe girmedi

Yeni bir savaşı göze alamayan Rusya yeni bir konferans toplanmasını kabul ettiİngiltere de Osmanlı devletinin haklarını koruma karşılığında Osmanlı devletinden Kıbrıs’ı üs olarak aldı(4 Haziran 1878)

Berlin konferansına Osmanlı Devleti,Rusya,İngiltere,Avusturya,Fransa,İtalya ve Almanya katıldıGörüşmeler sonucunda Berlin Antlaşması yapıldı

Bu antlaşmaya göre;

Bulgaristan üçe ayrıldı

a)Asıl Bulgaristan,Osmanlı devletine bağlı bir preslik oldu

b)Doğu Rumeli’ye muhtariyetlik verildi

c)Makedonya,ıslahat yapılması şartıyla Osmanlı devletine bırakıldı

Sırbistan,Romanya ve Karadağ bağımsız kalacaktı

Kars,Ardahan,Batum Rusya’ya Doğu Beyazıt Osmanlı devletine bırakılacaktı

Girit’te ve Ermenilerin olduğu yelerde ıslahat yapılacaktı

Bosna-Hersek Osmanlı devletinin topraklarından sayılacaktı fakat geçici olarak yönetimi Avastura’ya bırakılacaktı

Osmanlı devleti savaş tazminatı ödeyecekti

Teselya Yunanistan’a bırakılacaktı Yorum:

Osmanlı devleti Doğu Beyazıt’ı aldıFakat Kıbrıs’ı İngilizlere üs olarak verdi

Ermeni sorunu Berlin Antlaşmasıyla uluslar arası politika konusu haline geldi

Bulgaristan’ın parçalanmasıyla Rusya’nın Balkan egemenliği ve Ege denizine inmesi engellendi

Osmanlı devleti büyük toprak kaybına uğradı

Osmanlı devletinin dağılması hızlandı

İngiltere 1878’den sonra Osmanlı topraklarının parçalanması girişimlerine katıldıOsmanlı devleti de Almanya ile ilişkilerini geliştirdi

Osmanlı devleti Ayestefanos’a göre daha fazla tazminat ödedi

OSMANLI DEVLETİNİN DAĞILMASI

a)Kıbrıs’ın kaybedilmesi(1878)

İngiltere Berlin kongresinin toplanması ve kongrede Osmanlı devletinin yanında yer alma karşılığında Kıbrıs’ın verilmesi talebinde bulunduKıbrıs’ı üs yapmakla Rusların Akdeniz’e inmesini engellemeyi Doğu Akdeniz ve Süveyş kanalını kontrol etmeyi amaçlıyorduYapılan antlaşma ile Kıbrıs üs olarak İngiltere’ye bırakıldı(4 Haziran 1878)

Tunus’un Fransızlar Tarafından İşgali

Fransa Cezayir den sonra Tunus’a göz diktiFransızlar Cezayir ile Tunus arasındaki bazı sınır olaylarını bahane ederek Tunus’u işgal ettiler(1881)Osmanlı devleti Avrupa devletlerine Berlin antlaşmasının ihlal edildiğini bildirdi ise de Fransa bu konuda İngiltere ve Almanya’nın önceden desteğini aldığından bir sonuç elde edemedi

Mısır’ın İngilizler Tarafından İşgali(1882)

İngiltere Mısır’ı doğudaki sömürgeler için önemli bir üs olarak görmekteydi1869 yılında Fransızlar tarafından Süveyş Kanalının açılmasıyla Mısır’ın siyasi ve ekonomik önemi arttıMısırda yaşanan mali bunalımlar İngiltere ve Fransa arsındaki rekabeti arttırdıHidiv İsmail Paşa döneminde Mısır maliyesinin kontrolunun yabancıların eline geçmesi İngiltere’nin hareketlerini hızlandırdıBunun üzerine karışıklıkları bahane eden İngiltere Mısır’ı işgal etti(1882)

d)Girit Sorunu ve 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı

Yunanistan bağımsız olduktan sonra Rumların oturduğu bütün yerleri kendisine bağlamayı amaçladı1866 yılında Girit Rumlarını Osmanlı devletine karşı isyan ettirdiGirit Rumları Yunanistan’a bağlanmak istediklerini bildirdilerAvrupalı devletlerin olaya karışması ihtimali karşısında Osmanlı devleti Halepa Fermanını ilan ederek Girit Rumlara yeni imtiyazlar verdi(1878)

Yunanistan Girit’te ki askerlerini geri çekecek

Girit’e özerklik verilecek Yunan krallık soyundan bir prens vali olacaktı Yorum:

Girit fiilen kaybedildi

İkinci meşrutiyetin ilanı sırasında Yunanistan Girit’i topraklarına kattığını açıkladı

Osmanlı devleti Atina antlaşması ile Girit’in Yunanistan’a ait olduğunu kabul etti(1913)

e)Doğu Rumeli Meselesi ve Bulgaristan’ın Bağımsız Olması

Berlin antlaşmasında Doğu Rumeli de ıslahat yapmak şartıyla Osmanlı devletine bırakılmıştırDoğu Rumeli Berlin antlaşmasıyla kurulan Bulgar prensliğine 1885’de çıkan isyan sonucunda bağlandığını açıkladıOsmanlı devleti Kırcaali ve Rodop’un kendisine bırakılması şartıyla kabul etti(1886)

Bulgaristan ikinci meşrutiyetin ilanı sırasındaki karışıklıklardan yararlanarak bağımsızlığını açıkladı(1906)

Bosna-Hersek’in Avusturya’ya Bırakılması

Berlin antlaşmasında Bosna-Hersek’in yönetimi geçici olarak Avusturya’ya bırakılmıştıAvusturya burayı Osmanlı devletine burayı bir daha vermediği gibi İkinci Meşrutiyetin ilanı sırasında topraklarına kattığını açıkladıOsmanlı devleti Yenipazar sancağı kendinde kalmak şartıyla bu durumu tanımak zorunda kaldı(1909)

19YÜZYIL ISLAHATLARI

Alemdar Mustafa Paşa ve 2Mahmut’un Padişah olması:

Kabakçı Mustafa isyanı sonucunda Rusçuk ayını Alemdar Mustafa Paşa İstanbul’a gelerek tekrar 3Selim’i tahta geçirmek istemiş fakat 3Selim öldürülmüş oluğundan 2Mahmut’u hükümdar yapmıştır2Mahmut tahta çıktığında Alemdarı sadrazamlığa getirmiştir(1808)

Alemdar Mustafa Paşanın Islahatları:

Rumeli ve Anadolu’da ki ayanlarla Sened-i İttifak (1808)imzalamıştırAyanlarla devlet arasında kurulacak ilişkilerde esas olacak prensipler belirlenmiştir

Önemi:

Sened-i İttifakla Osmanlı devletinde ilk kez padişah kendi dışında başka bir gücün varlığını kabul etmiştirVe ilk kez Osmanlı padişahlarının yetkileri kısıtlanmıştırAlemdar Sekban-ı Cedid ordusunu kurmuşturFakat bu durum Yeniçerileri rahatsız etmiş ve isyan edip Alemdar’ı öldürerek Sekban-ı Cedid’i kaldırmışlardır

2MAHMUT DÖNEMİ ISLAHALARI

A)İdari Alanda

Divan-ı Hümayun kaldırılarak yerine Nezaretler(Bakanlıklar) kurulmuştur

Tımar ve zeamet kaldırılarak devlet memurlarına maaş bağlanmıştır

Askerlik işlerini düzenlemek için Dar-ı Şura-ı AskeriMülkiye işlerini düzenlemek için Dar-ı Şura-ı Bab-ı Ali ve 1838 ve Meclis-i Vala-i Ahkam-ı Adliye kurulduBu meclisler danışma niteliğinde kararlar almaya yetkiliydilerPadişah kararları onaylarsa yürürlüğe giriyordu

İdari birim olarak muhtarlıklar kurulmuştu

Posta teşkilatı düzenlenmiştir

Ülke dışı seyahatlerde pasaport uygulamasına başlanmıştır

Ölen yada azledilen devlet memurlarının mal varlığına devletin el koyması demek olan Müsadere kaldırılmıştır

Sağlık teşkilatı için önemli olan karanana ilk kez uygulanmıştır

Memurların kılık kıyafeti yeniden düzenlenmiş ve fes,ceket,pantolon resmi kıyafet olarak kabul edilmiştir

İller merkeze bağlanmıştırMerkezi dinlemeyen valilerle mücadele edilmiştir

B)Askeri Alanda

Sekban-ı Cedid Ordusunun sonra bu orduya benzer Eşkinci Ocağı kurulmuş fakat Yeniçeriler isyan ederek bu orduya da son vermişlerdir

Yeniçeri Ocağının Kaldırılması

Yeniçerilerin savaşlardaki yetersizliklerinden,halk arasındaki taşkınlıkları ve devlet idaresine karışmaları üzerine halkın ve ulemanın desteğiyle Yeniçeri Ocağı kaldırılmıştır(1826)

Yorum:Yeniçeri Ocağının kaldırılması ile ıslahatların önündeki önemli bir engel kaldırılmış,padişahların ülke içindeki otoriteleri tekrar artmıştır

Yeniçeri Ocağının Avrupa usulünde Asakır-ı Mansure-i Muhammediye adıyla yeni bir ordu kurulmuştur(Bölük,tabur,alay şeklinde düzenlenen ordudur)

Seraskerlik(Başkomutanlık)makamı oluşturulmuşturEyaletlerde ortaya çıkan boşluğu doldurmak için 1834 yılında Redif birlikleri kurulmuştur

1836’da Anadolu ve Rumeli de Müşirlikler kurulmuş ve Redif birlikleri bunlara bağlanarak,müşirler hem idari hem de askeri yetkiler üstlenmiştir

İlk defa nüfus sayımı yapılmıştır(1831)(Nüfus sayımı askeri nitelikte olmuşturYalnızca erkekler sayılmıştır)

Mehteran Bölüğü kaldırılıp Mızıka-ı Hümayun kurulmuştur

C)Kültür ve Eğitim Alanında

İlk kez Avrupa tarzı eğitim kurumları açılmıştır

1826’da Tıphane-i Amire (Askeri tıp oklu) açılmıştırDaha sonra Mektep-i Maarif-i Adliye(Devlet memuru yetiştirmek için) Mektep-i Ulum-ı Harbiye,Mektep-i Bahriye açılmıştırEnderun kapatılmıştır

1828 yılında kurulan Mektep-i Rüşdiye Nezareti ile Osmanlı devletinde eğitim-öğretim yeni boyutlar kazanmıştırBu gelişme Osmanlı toplumunda bir probleme sebep olmuşturOsmanlı eğitimin de dünya görüşleri eğitimi anlayışı ve yöntemleri tamamen ters iki kutbun doğmasına yol açmıştır(Kültür çatışması ortaya çıkmıştır)

Askeri İdadi (Askeri Lise)açılmıştır

Takvim-i Vekayi adıyla ilk resmi gazete yayınlanmıştır

Avrupa tarzı müzik serbest bırakılmıştır

İlk kez yabancı dil okulu açılmıştır

Avrupa’ya ilk kez öğrenci gönderilmiştir

İlköğretim zorunlu hale getirilmiştir

D)Ekonomi Alanında

Yabancı mallara karşılık yerli malların kullanımı teşvik edilmiştir

Müslüman tüccarları teşvik amacı ile vergiler azaltılmıştır

1838 Balta Limanı Antlaşması ile İngiltere’ye ticari imtiyazlar verilmiştir

Bu antlaşma ekonomik ıslahatlara büyük darbe vurmuştur

TANZİMAT FERMANI(1839)

Padişah Abdülmecit döneminde Mustafa Reşit Paşa tarafından hazırlanmıştırDevleti çöküntüden kurtarmak Mısır sorununda Avrupa’nın desteğini almak ve önceki ıslahatların eksikliklerini gidermek için ilan edilmiştir

Esasları;

Müslüman ve gayr-ı Müslim bütün tebanın ırz,namus,can ve mal güvenliği devlet garantisinde olacak

Mahkemeler açık olacak,hiç kimse yargılanmadan cezalandırılmayacak

Kanun önünde herkes eşit sayılacak

Vergiler gelire göre toplanacak

Herkes malının sahibi olacak,varislerine miras bırakabilecek

Askerlik işleri düzenlenecek,askerlik vatan hizmeti şeklinde olacak

Rüşvet ve iltimas kalkacak

Yorum:

Osmanlı ülkesinde anayasacılık ve demokrasi faaliyetlerinin başlangıcıdır

Her gücün üzerinde kanun gücü olduğu kabul edilmiştir

Mülkiyet hakkı devlet garantisine alınmıştır

Batılılaşma hareketleri hız kazanarak Avrupa’ya daha iyi anlayan aydınlar yetişmiştir

Avrupa tipi hukuk kuralları yerleşmeye başlamış ve yeni mahkemeler açılmıştırBu durum hukuk birliğinin bozulmasına neden olmuştur

Bu ferman halkla padişah arasındaki dayanışma sonucu değil padişahın iradesine bağlı olan tek taraflı bir gelişme olmuştur

Bu fermanı Osmanlı devleti Avrupa baskısı olmadan kendi isteği ile ilan etmiştir

ISLAHAT FERMANI(1856)

Paris konferansı sırasında Avrupa devletlerinin Osmanlının içişlerine karışmasını engellemek amacıyla ilan edilmiştirDevletin bu fermanın getirdiği esaslara gereksinimi yoktu

Esasları;

Halka din ve vicdan hürriyeti tanınacak

Gayr-ı Müslimler küçük düşücü ifadeler kullanılmayacak

Azınlıklar devlet memuru olabilecekİl meclislerine de girebilecek

Askerlik için nakdi bedel kabul edilecek

Vergisini ödedikten sonra yabancılar da mülk edinebilecek

Mahkemelerde herkes dinine yemin edebilecek

Vergiler herkesin gelirine göre toplanacak

Tarım ve ticaret yeniden düzenlenecek

Yorum:

Müslüman halka yeni bir şey getirmemiş gayr-ı Müslimlerin haklarını daha da genişletmiştir

Hiçbir fark gözetmeden Osmanlı toplumunu kaynaştırmak amaçlanmıştır fakat başarılı olunamamıştır

İltizam sistemi kaldırılmıştır

Fermana rağmen Avrupa devletleri Osmanlı devletinin içişlerine karışmıştır

1MEŞRUTİYET(1876)

Tanzimat fermanı ile Avrupa’yı daha iyi anlayan aydınlar aydınlar yetişmiştirGenç Osmanlılar adını alan bu grup meşrutiyet ve anayasanın yürürlüğe konarak çöküşün önleneceğini savunmuşlardırBalkan Bunalımı sırasında başlayan muhalefet hareketi ile Abdülaziz sonrasında meşrutiyeti ilan edeceğine söz veren 2Abdülhamit hükümdar olmuşturİstanbul Konferansı sırasında Kanun-ı Esasi ilan edilerek meşrutiyet yönetimine geçilmiştir

Kanun-ı Esasi’ye Göre;

Yasama görevi Ayan ve Mebusan meclisine aittirAyan meclisi üyelerini padişah Mebusan meclisi üyelerini halk seçer

Hükümet padişaha karşı sorumludur

Padişahın meclisi kapama,zararlı gördüğü kişileri sürgüne gönderme yetkisi vardır

Anayasada mülkiyet ve dilekçe hakkı kişi,din,basın,eğitim ve öğretim özgürlüğü gibi temel hak ve hürriyetler yer almıştır

Dayak ve işkence yasaktır

Mahkemeler herkese açık olacaktır

Yürütme görevi padişah başkanlığındaki vekiller Heyetine (bakanlar kurulu’na)aittir

Kanun teklifini sadece hükümet yapabilirMeclis ise uygun görürse onaylar

Yorum:

Türk tarihindeki ilk anayasadır

Halk ilk kez padişahın yanında yönetime katılmıştır

Halk ilk kez seçme,seçilme ve temsil edilme yetkisini kullanmıştırBöylece Anayasal ve Demokratik düzene geçilmiştir

1877 yılında başlayan Osmanlı-Rus savaşı sebebiyle meclis kapatılmış Kanun-ı Esasiye askıya alınmıştırBöylece 1Meşrutiyet dönemi sona ermiştir

2MEŞRUTİYET (1908)

1878 yılında meclisin kapatılmasından sonra 2Abdülhamit’e karşı oluşturulan muhalefet ortamında İttihat ve Terakki Cemiyeti kurulduMakedonya da başlayan isyan sonucu 23 Temmuz 1908 de 2Meşrutiyet ilan edilmiştirİsyanın Makedonya’ya çıkmasında Berlin antlaşmasıyla Makedonya da ıslahat yapılması etkili olmuşturİngiltere ve Rusya arasında yapılan Reval görüşmelerinde bu olayda çabuklaştırıcı etkiye sahiptir

2Meşrutiyet Döneminde Kanun-ı Esasi’de Yapılan değişiklikler

Hükümet meclise karşı sorumludur

Basına geniş bir özgürlük verilmiş sansür kaldırılmıştır

Siyasi partiler kurulmuştur(çok partili sistem)

Padişahın yetkileri en fazla bu dönemde sınırlanmıştır

Hükümet üyelerini sadrazam seçmeye başlamıştır

Antlaşmaları meclis onaylamaya başlamıştır

Kızlar için Yüksek Öğretim Kurumları açılmıştır

2Abdülhamit döneminde dış borçları ödeyebilmek için Duyun-u Umumiye (Genel borçlar) İdaresi kurulmuş,Avrupa tarzında birçok okul açılmış ve Osmanlı medeni kanunu denen Mecelle hazırlanmıştır

31 Mart Olayı

2Meşrutiyetin ilanından sonra çıkan karışıklıkları bahane eden yenilik aleyhtarları isyan ederek Meşrutiyet idaresine son verilmesini istemişlerdirBunun üzerine merkezi Selanik’te olan Hareket Ordusunun yardımıyla bastırılan 31 Mart Olayından sonra 2Abdülhamit tahttan indirilmiş 5Mehmet Reşat padişah olmuştur Not:31 Mart Vakası Osmanlı tarihinde görülen tek siyasi ve rejime karşı çıkarılan ilk isyandır