|
Prof. Dr. Sinsi
|
Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Önemli Kişiler - Kronolojik Sıralama
Ahmed Vefik Paşa
Tanzimat döneminde kültür yaşamının ve özellikle Türk Tiyatrosunun gelişmesinde rolü büyüktür Moliere'den, Zor Nikah ve Zoraki Tabip adıyla yaptığı uyarlamalar, Türk Tiyatrosunun ilk oyunları oldu Bursa'da 36 localı bir tiyatro binası yaptırıp halka tiyatro sevgisi aşılamaya çalıştı
Akçakoca
Osman Gazi'nin silah arkadaşlarından olan Akçakoca'nın, babası Abdülmelik bin Abdülfettah'dır Ailesi muhtemelen Anadolu Selçukluları döneminde uç bölgelere yerleştirilmiş bir Türkmen boyuna mensuptur Akçakoca'nın da Aşiret beyi olduğu ve Ertuğrul Gazi'ye bağlı bulunduğu sanılmaktadır Osman Gazi tarafından, Orhan Gazi'nin emrinde Konuralp, Abdurrahman Gazi ve Köse Mihal gibi meşhur beylerle Sakarya ve İzmit yöresine akınlar yapmakla görevlendirildi Bu bölgedeki bazı kaleleri ele geçiren Akçakoca, Sapanca gölünün batı tarafındaki bir hisarı kendine karargah yapmış ve İzmit yöresine akınlar düzenlemiştir
1326 yılında Kandıra ve civarını zaptetti Ayrıca Konuralp ve Abdurrahman Gazi ile birlikte Kartal civarındaki Aydos'u, ardından da Samandıra hisarını fethetti Samandıra bölgesi kendisine mülk olarak verildi
Birkaç yıl daha İzmit-Üsküdar arasındaki yerlere akınlarda bulunan Akçakoca, İzmit'in fethinden önce, 1328 yılında Kandıra yakınlarındaki bir tepede öldü ve buraya gömüldü Ölümünden sonra, adamları Karamürsel'in etrafında toplandı Uç beyliği yaptığı bölge ise önemi dolayısıyla Şehzade Murad'a (Sultan Murad Hüdavendigar) verildi
Fetihlerde bulunduğu İzmit ve çevresine, sonradan Koca-ili denildi Ayrıca bugün Bolu iline bağlı Akçakoca ilçesi de onun adını taşır Hacı İlyas adında bir oğlu vardır Torunu Fazlullah da önce kadı, sonra vezir olarak Osmanlı Devleti'nde önemli görevlerde bulundu
Akşemseddin
Fatih Sultan Mehmed'in hocası, ünlü İslam büyüğü Akşemseddin, 1390 yılında Göynük'te doğdu Küçük yaşlardan itibaren ilme ve sanata karşı ilgi duydu Medrese tahsilini tamamladıktan sonra seçkin alimler arasında yerini aldı Üstün zekası ve anlayışı, yılmak bilmeyen çalışma gücüyle kendini kitaplara adamış, başta İslami ilimler olmak üzere tıp, astronomi, biyoloji ve matematikte zamanın ünlülerinden olmuştur Uzun yıllar Osmanlı medreselerinde çalışarak yüzlerce öğrenci yetiştirmiş, tıp alanında önemli çalışmalar yapmıştır
Akşemseddin'in asıl ünü, büyük veli Hacı Bayram ile tanışmasından sonra başlamıştır İlmi konulardaki önemli başarılardan sonra tasavvuf konusunda da ağırlığını göstermiş, daha sonra da Sultan İkinci Murad'ın emir ve isteğiyle Fatih Sultan Mehmed'in hocalığına tayin edilmişti İstanbul'un fethi sırasında büyük yararlılıklar göstermiş, genç sultanı teşvik ederek zaferin kazanılmasında önemli katkılarda bulunmuştur Fethin en önemli günlerinde Ebu Eyyub'el Ensari'nin kabrini bularak ordunun maneviyatını yükseltmişti Dünya malına önem vermeyen ve Fatih Sultan Mehmed'in büyük saygı ve sevgisini kazanan Akşemseddin, doğum yeri olan Göynük'te 1498 yılında vefat etti
Alaüddin Keykubad III
Sultan Üçüncü Alaüddin Keykubad, Anadolu Selçukluları'nın 17nci, yani son hükümdarı yada sonunculardan birisidir Sultanlığı devrinde, Anadolu o kadar karışıktır ki, Üçüncü Alaüddin Keykubad'ın ve ondan sonra gelen İkinci Gıyaseddin Mes'ud'un Selçuklu hükümdarı sayılıp sayılamayacakları bile meçhuldür
Üçüncü Alaüddin Keykubad'ın ölümü hakkında iki rivayet vardır Birinci rivayete göre, Gazan Han'ın emriyle tahttan indirilen babasının yerine tahta geçtikten sonra, isyan başlatmak suçuyla, yine Gazan Han tarafından İsfahan'da idam edildi Diğer rivayete göre ise, Bizans İmparatorluğu'na kaçan Üçüncü Alaüddin Keykubad, İmparator Mihal tarafından hapsedilerek orada öldü Osmanlı Devleti'nin kuruluş tarihi olan 1299, Sultan Üçüncü Alaüddin Keykubad'ın hükümdarlık dönemine rastlar
Alemgir Şah
Timur soyundan Hindistan' da hüküm süren ve Babür Şah tarafından kurulmuş olan büyük Türk-Moğol İmparatorluğu Hükümdarlarındandır Asıl adı Evrenkzip' tir Babası Şahıcihan annesi de Mümtaz Mahal lakabıyla meşhur Ercüment Banudur Şahıcihan' ın bu değerli zevcesi için yaptırdığı Tacmahal adlı muhteşem türbe Ağra şehrindeki Türk Medeniyetinin değerli bir eseridir
Alemgir Şah Padişah olmadan önce valiliklerde bulunmuştu 1658' de tahta çıkmış ve ölümüne kadar yaklaşık elli seneye yakın saltanatta bulunmuştur Gölkende, Bicabur, Değen vilayetlerini alarak Adil Şah ve Kutup Şah devletlerini ortadan kaldırmıştır Bilgili bir hükümdar olan Alemgir Şah, ilmi alimleri korumuştur Onun ölümünden sonra Hindistan Türk- Moğol İmparatorluğu zayıflamaya başlamıştır
Alexander II
(Rus Çarı)
Rus Çarı İkinci Alexander Nikolayeviç, Kırım Savaşı'ndan sonra intihar eden babası Çar Birinci Nicolay'ın yerine tahta çıktı Paris Antlaşması'ndan sonra, ülkesinde geniş reform hareketlerine girişti İlkokulları laikleştirdi, hukuki ve askeri reformlar yaptı Rusların geleneksel saldırganlığı, Çar İkinci Alexander'ı da etkiledi 1876-77 yıllarında gerçekleşen Osmanlı-Rus savaşlarından sonra, Rusya'da ihtilalci hareketler görüldü 13 Mart 1881 yılında, özgürlük hareketi adlı devrimci bir topluluk, Çar İkinci Alexander'e karşı bir suikast düzenleyerek onu bir bomba ile öldürdü
Ali Kuşçu
Ali Kuşçu Semrekant'ta doğdu Babası Mehmed Bey, Türkistan ve Maveraünnehir Emiri Uluğ Bey'in doğancıbaşısıdır Timurlenk'in torunlarından olan Uluğ Bey, aynı zamanda büyük bir astronomi alimiydi Babası Mehmed Bey'in görevinden dolayı "Kuşçu" lakabı ile tanınan Ali Kuşçu da büyük bir matematikçi ve astronomdu Uluğ Bey'in Semerkant'ta yaptırdığı rasathaneyi bir süre idare ettikten sonra, Tebriz'de Akkoyunlular Hükümdarı Uzun Hasan'ın hizmetine girdi Fatih Sultan Mehmed'e elçi olarak gönderilen Ali Kuşçu, onun sevgi ve saygısını kazandı Müderrislik vazifesi ile İstanbul'a yerleşerek öğretmenlik yaptı Risalatı Halli Eşgali Kamer, Risalet-ül-Fethiye, Risalet-ül Muhammediye ve Şerhi Tecrit gibi eserler de yazan Ali Kuşçu, 1474 yılında vefat etti
Ali Paşa
(Mehmet Emin)
Mehmed Emin Ali Paşa, 1814'de İstanbul'da Mercan'da doğdu Babası Ali Rıza Efendi, Mısır Çarşısı aktarlarındandı 1830 yılında bir aile dostunun aracılığıyla Divan-ı Hümayun kalemine girdi ve buradaki adete uygun olarak kendisine, boyunun kısalığından veya güzel tavrı ve kabiliyetinden dolayı Ali mahlası verildi
1833'de Tercüme Odası'na girdi 1835'te Avusturya İmparatoru Birinci Ferdinand'ın tahta çıkışını tebrik için Viyana'ya gönderilen heyette, ikinci başkatip olarak bulundu 1837'de Petersburg'a gönderilen Mehmet Emin Ali Paşa, dönüşünde Divan-ı Hümayun tercümanlığına tayin edildi 1838'de Londra elçisi, Reşid Paşa'nın Paris'e geçişinden sonra da maslahatgüzarı oldu Reşid Paşa'nın takdir ve himayesini kazanan Mehmed Emin Ali Paşa, kısa zamanda yükseldi Devletin çeşitli kademelerinde görevler aldı Kırım Savaşı sonunda Paris'te toplanan konferansta Osmanlı Devleti'ni temsil etti ve 30 Mart 1856 tarihli Paris Barış Antlaşması'nı imzaladı Islahat Fermanı ve Paris Antlaşması'ndan dolayı Reşid Paşa'nın ağır eleştirilerine maruz kaldı
Birçok kez Hariciye Nazırlığı ve Sadrazamlık görevlerinde bulunan Mehmed Emin Ali Paşa, 7 Eylül 1871'de öldü ve Süleymaniye Camiine defnedildi Değeri öldükten sonra anlaşılan ve yokluğu hissedilen bir devlet adamı idi
Ali Rıfat Çağatay
Geleneksel Türk müziğini, Batılı yorum ve yazım teknikleriyle yenilemeye çalışmış besteci, yorumcu ve eğitimci 1867 yılında İstanbul'da doğdu Özel eğitim gördü Ud, viyolensel ve kemençe çalmayı öğrendi Genç yaşta ud virtiözü olarak ünlendi Önce Şark Musiki Cemiyeti'ni, sonra da Türk Musikisi Ocağı'nı kurup yöneterek, sayısız öğrenci yetiştirdi Geleceğin Türk müziğini, Türk makamlarıyla Batılı yazım tekniklerinin birleşimi olarak tanımladı ve bu tanıma uygun besteler yaptı "İstiklal Marşı" 1924-30 arasında onun bestesiyle okundu "Zülfün görenlerin hep bahtı siyah olurmuş" (nihavent beste), "Verdim ateş dillere suzidil-i âvâreden" (suzidil beste), "Gördüm yine bir âfet-i nadide-edayı" (nihavent ağırsemai), "Sarahaten acaba söylesem darılmaz mı" (nihavent fantezi), "Edalı bir yosma kararım aldı" (hüseyni şarkı),"Meyledip bir gülzare" (nişaburek şarkı) ve "Meclis-i vaslında giryan olduğum mazur tut" (yegâh şarkı) en ünlü yapıtlarındandır 3 Mart 1935'de İstanbul'da öldü
Ali Rıza Bey
I Dünya Savaşı'ndan sonra Ayan Meclisi başkanlığına seçildi Amerikan Mandacılığını destekleyen görüşleri benimsedi Kurtuluş Savaşı sırasında Avrupa'da bulunan Ali Rıza Bey, savaşın kazanılmasından sonra yurda döndü
Ali Rıza Efendi
Ali Rıza Efendi 1841 yılında Selanik'te doğdu Söke'den Selanik'e yerleşmiş Türkmenlerden "Kırmızı Hafız" lakaplı Ahmet Efendinin oğludur İlkokulu Abdi Hafız Mahalle Mektebinde okudu Selanik'te Evkaf İdaresinde katiplik, sonrada Gümrük Muhafaza Teşkilatında memurluk yaptı Memurluğu sırasında, Hacı Sofi ailesinden Feyzullah Ağa'nın kızı Zübeyde Hanımla evlendi
1876 yılında da Selanik Asakir-i Milliye taburunda subay olarak görev alan Ali Rıza Efendi, daha sonra da kereste ticareti yapmaya başladı Zübeyde Hanım'dan beş çocuğu oldu Çocuklarından Naciye, Ömer ve Fatma fazla yaşamadı Sadece Mustafa ve Makbule hayatlarına devam edebildi Ali Rıza Efendi, 1888 yılında, tek oğlu Mustafa Kemal ilkokulda okuduğu sırada, rahatsızlandı ve öldü
Ali Rıza Paşa
Osmanlı Sadrazamı 1886 yılında Harbiye'yi bitirdi 1898'de Erkânı Harbiyei Umumiye Dairesi başkanlığı, Üsküp ve Manastır valiliği ve komutanlığı yaptı 1908'de Harbiye Nazırlığına ve Âyân Meclisi üyeliğine getirildi Hüseyin Hilmi Paşanın sadaretinde Harbiye Nazırı, Balkan Savaşı'nda Garp Ordusu Başkomutanı oldu VI Mehmet tarafından Sadrazamlığa getirildi (2 Ekim 1919) Anadolu'da gelişen Kuva-yı Milliye'cilerle anlaşmanın kaçınılmaz olduğunu görerek , Heyeti Temsiliye ile ilişki kurdu ve Salih Paşayı, Mustafa Kemal ile görüşmek için, Amasya'ya göndererek anlaşma yollarını aradı Kuracağı kabinede Heyeti Temsiliye'nin isteklerini dikkate alacağına söz verdi Fakat Kuva-yı Milliye'nin yönetim gücünü eline geçirmeye ve Heyeti Temsiliye'yi kaldırma çabalarına girişti Müttefik Devletlerin baskısı karşısında istifa etmek zorunda kaldı (1920) Son Osmanlı kabinesinde Nafıa ve Dahiliye Nazırıydı (1922)
Arap Lawrence
Thomas Edward Lawrence, İngiliz arkeolog, asker ve yazardır Bu yönlerinden çok Ortadoğu'da oynadığı siyasi rol ile Arap Lawrence olarak ün kazanmıştır 1914-1918 yılları arasında Fransa'da ve Ortadoğu'da arkeolojik araştırmalar yapmış, Birinci Dünya Savaşı çıkınca, İngilizler tarafından, Arapları Osmanlı Devleti'ne karşı ayaklandırmakla görevlendirilmiştir Araplardan kurduğu düzensiz çetelerin başında, Osmanlı birliklerine karşı çarpışmış, Arapların Osmanlı yönetiminden çıkmalarında belirleyici bir rol oynamıştır
Arapların, Birinci Dünya Savaşı'ndaki mücadelesini anlattığı "The seven pillars of Wisdom - Bilgeliğin Yedi Temel Direği" ve "Revolt in the desert - Çölde Ayaklanma" adlı eserleriyle ününe ün katan Lawrence, 1935 yılında geçirdiği bir trafik kazasında ölmüştür
Arapzade Arif Efendi
Osmanlı Şeyhülislamlarından olan Arapzade Mehmed Arif Efendi, 1740 yılında doğdu Medrese tahsilini tamamladıktan sonra, kısa zamanda mahreç ve bilad-ı erbaa derecelerini geçen Arapzade Mehmed Arif Efendi, 1785'te Yenişehr-i Fener kadılığına atandı Bir süre sonra Mekke kadısı, 1789'da ise İstanbul kadısı oldu 1795'te Anadolu, 1800'de Rumeli kazaskerliğine tayin edildi
|