|
Prof. Dr. Sinsi
|
Maden Jeolojisi İle İlgili Terimleri
Metal: Metalik parıltılı, ısı ve elektiriği iyi geçiren, iyonizasyon enerjileri düşük, kolayca oksitlenerek pozitif iyonlar verebilen unsurlardır Doğada mevcut 92 unsurdan çoğu metaldir Örneğin; Fe, Cu, Pb, Zn, Cr, Ni, Metal olmayan unsurlar ise şunlardır: H, He, B, C, N, O, F, Ne, Si, P, S, Cı, Ar, As, Se, Br, Kr, Te, I, Xe, At, Rn
Faydalı Mineral: Yeterli miktarda olduğunda ekonomik bir değer taşıyan mineraldir Cevher minerali deyimiyle de adlandırılır
Cevher: Bir veya daha fazla çeşit faydalı mineral içeren ve ekonomik bir önem taşıyan doğal bir kayaçtır Sadece faydalı minerallerden müteşekkil olabileceği gibi gang mineralleri de içerebilir
Maden: Farklı anlamlarda kullanılır;
a) Metal kelimesiyle eş anlamda,
b) Cevher kelimesiyle eş anlamda,
c)Cevher çıkartmakiçin yapılan işletme anlamında İşletme açık veya kapalı olabilir Küçük işletmeler için maden ocağı deyimi kullanılır
Ham cevher veya brüt cevher veya tuvenan cevher: Cevherin madenden (işletmeden) çıkarılmış olduğu andaki doğal şeklidir
Gang veya Kısırtaş: Cevher içerisindeki ekonomik değeri olmayan kısım verilen addır
Steril: Gang ile eş anlamda kullanılırAynı zamanda günün koşuları altında ekonomik önemi olmayan mineral kütlelerini de ifade eder
Yan kayaç veya yan taş: Cevher kütlesinin hemen yanındaki kayaçtır Saçınım veya stokverk şeklindeki cevherleşmeler için, cevherleşmenin içinde bulunduğu kayaçtır
Maden yatağı: Ekonomik ve teknik olarak işletilebilir cevherli bir kütleyi ifade eder
Zuhur veya mineralizasyon veya mineralize zon:Etrafındaki kayaçlara oranla faydalı minerallerin derişik halde bulunduğu yerlerdir Bir zuhurun maden yatağı teşkil edip etmeyeceği incelemelerle anlaşılır
Belirti: Herhangi bir faydalı mineralin varlığı
Tenör: Cevherin içerisindeki faydalı mineral, bileşim veya metal oranını belirtir Ağırlık olarak
%, gr/ton veya gr/m3 şeklinde ifade edilir
Sınır tenör veya Limit tenör: Kendinden daha düşük bir tenörle işletmenin yapılamayacağını tenördür
Klark: Bir elementin yerkabuğundaki ortalama yüzdesidir Goldschmidt ‘e (1954) göre O, Si, Al, Fe, Ca, Na, K ve Mg elementinin klarklarının toplamı %98,59 ’dur
Konsantrasyon: Tenörü, yerkabuğundaki ortalama yüzdesine (klarkına) göre daha yüksek olan bir faydalı mineralin, bileşimin veya elementin (metalin) birikimini ifade eder
Konsantrasyon Klarkı: Bir elementin (metalin işletilebilmesi için, klarkına oranla kaç defa zenginleşmiş olması gerektiğini belirtir
Konsantrasyon Klarkı:Sınır Tenörü/ Klark
Rezerv: Cevher kütlesinin ton veya metreküp olarak miktarıdır Bazı hallerde toplamkütle içindeki faydalı mineral, bileşim veya metal miktarı içinde rezerv deyimi kullanılır
Görünür rezerv: Üç boyutu ile belirlenmişcevher kütlesi için kullanılır
Muhtemel rezerv: İki boyutu ile belirlenmiş, üçünçü boyutu tahmin edilen cevher kütleleri için kullanılır
Mümkün rezerv: Boyutları belirlenmemiş ve varlığı ancak ümit edilelen cevher kütlesi veya kütleleri için kullanılır
Potansiyel: Varlığı belirlenmiş olmakla beraber işletmesi teknik ve ekonomik nedenlerle günün koşulları altında olanaksız olan, ancak ileride işletilebilecek cevher kütlesinin miktarını belirtir
Metallojeni: Cevherleri minerolojik, petrografik ve jenetik yönden inceleyen bğilim dalıdır
Maden provensi: Benzer özelllikteki maden yataklarının birbirlerine yakın olarak bulundukları arazi parçasıdır Örneğin; Doğu Karadeniz Cu, Pb, Zn, Mn provensi, Elazığ- Hakkari Cr, Cu provensi
Parajönez: Belli bir maden yatağında, benzer kökenli minerallerin gruplanmasıdır
Süksesyon: Minerallerin oluşum sırasıdır
Senjenetik veya Eşoluşumlu: Cevher kütlesinin veya cevher minerallerinin içinde bulundukları yan kayaçla aynı zamanda ve benzer koşullarda olduğunu belirtir
Epijenetik veya Ardoluşumlu: Cevher kütlesinin veya cevher minerallerinin içinde bulundukları yan kayaçtan sonra ve farklı koşullarda olduğunu belirtir
İç kökenli veya Endojen veya Hipojen: Oluşum nedenlerinin yerküresinin iç olaylarına bağlı olduğunu belirtirMağmatizmaya ve metamorfizmaya bağlı maden yatakları iç kökenlidir
Dış kökenli veya Ekzojen veya Süperjen: Oluşum nedenlerinin yerküresinin dış olaylarına bağlı olduğunu belirtir Tortullaşmaya, atmosferik etkenlerle ayrışmaya, taşınmaya bağlı maden yatakları dış kökenlidir
Ante: Önce Örneğin; Antetektonik: Tektonizma öncesi
Post: Sonra Örneğin; Posttektonik: tektonizma sonrası
Zonalite: Belli özelliklerin kuşaklarhalinde bulunmasıdır
|