Kurtuluş Savaşı'na Katılan Üst Kademelerdeki Komutanlar

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-10-2012

Ömer Lütfi Argeşo

(d

1880, İstanbul - ö

16 Kasım 1942, İstanbul)

Türk asker, siyasetçi

Osmanlı Meclisi Mebusanı 4

Döneminde (son) ve TBMM 1

Dönem'de Karahisarı Sahip (Afyonkarahisar) milletvekilliği, ve ilk TBMM tarafından teşkil edilen hükümette Nafia Vekilliği (Bayındırlık Bakanlığı) yapmış asker ve siyasetçidir

1880 İstanbul doğumludur

Harp Akademisi'ni bitirdikten sonra Hamburg'da Askerlik Okulu'na gitmiştir

Yunan işgalinin ilk dönemlerinde Salihli, daha sonra Afyon'da konuşlanan 23

Tümen'in komutanlığını yürütmüştür

Son Osmanlı Meclisi Mebusan'ında (12 gün) mebusluk yaptıktan sonra Ankara'ya geçerek TBMM 1

Dönem'e Afyonkarahisar temsilcisi seçilmiştir

İlk hükümette sağlık nedenleri ile ayrılan İsmail Fazıl Cebesoy'un yerine Nafia Vekilliği yapmış, bu görevini II

İcra Vekilleri Heyeti'nde de sürdürmüştür

Cumhuriyet'in ilanından sonra siyasetten çekilmiş, emekli hayatı yaşamıştır

16 Kasım 1942'de vefat etmiştir

Dört çocuk babasıdır (Fikret Argeşo, Samiha Argeşo, Sait Semih Argeşo ve Mehmet Sait Argeşo)

Eşi Fatma Saide Argeşo 20 Ocak 1975'de vefat etmiştir

Aşir Atlı

(1881 - 23 Ekim 1957)

Türk asker, Kurtuluş Savaşı komutanı, milletvekili

Büyük Çerkes sürgününde (1864) önce Balkanlara, daha sonra da Anadolu'ya göçetmek zorunda kalan bir adıge ailesinden olup Mehmet Bey'in oğludur

1881'de Kilis'te doğmuş, 1903'te Harp Okulu'nu, 1906'da Harp Akademisi'ni Mümtaz Yüzbaşı olarak bitirmiş 1911'de Kurmaylığı onanmıştır

I

Dünya Savaşı'nda Irak cephesinde kurmay görevlerinde, tümen komutanlıklarında ve ek görevle Süleymaniye Mutasarrıflığı'nda bulundu

27 Haziran 1918'de 2

Tümen, 14 Aralık 1919'da 23

Tümen, Ağustos 1921'de 16

Tümen Komutanlıklarına atanmıştır

23

Tümen Komutanlığı sırasında İzmir Doğu Cephesi Kuvayı Milliye Komutanlığı yapmıştır

Bu cephede birlikle savaştığı Kuvayı Seyyare güçlerinin Marmara ve İç Anadolu'daki karşı ihtilal hareketlerini bastırmaya gönderildiği bu devrede Kuvayı Seyyare Komutanı Çerkez Ethem Bey'le bazı anlaşmazlıkları oldu

Yunan saldırısı ve ilerlemesi üzerine ve kendisinin de çerkez asıllı olması sebebiyle Bekir Sami Günsav'la birlikte Bursa'nın Yunanların eline düşmesinden sorumlu gösterilmek istendi

Fakat hizmetlerini bilen ve takdir eden Mustafa Kemal Paşa'nın araya girmesi ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde onları savunması üzerine cephe gerisinde Antalya Valiliği ve Bölge Komutanlığı'na atandı (Kasım 1920 - Ağustos 1921)

Bu görevi sırasında İtalyanlarla politik ve askeri işbirliğini sağladı

Kütahya-Eskişehir Muharebelerinde TBMM Ordusunun yenilgiye uğraması üzerine tekrar cepheye çağırıldı ve Sakarya Savaşı devam ederken, gösterdiği kahramanlıklardan dolayı Albaylığa terfi etti

1914'de Binbaşı, 1916'da Yarbay, 1921'de Albay olmuş 19 Eylül 1923'te 2

ve 3

Ordu Kurmay Başkanlıklarında bulunmuş ve 1925'te Generalliğe yükselmiştir

Büyük Taaruz'da ve Başkomutanlık Meydan Savaşı'nda 6

Kolorduya bağlı 16

Tümen'in komutanıydı

Zaferden sonra 2

ve 3

Ordu Kurmay Başkanlığı, Milli Savunma Bakanlığı Müsteşar Yardımcılığı yaptı (1925-1928)

Tümen komutanlıklarında bulunduktan sonra, 1931 yılında kendi isteği ile Tümgenerallikten emekliye ayrıldı

1939'dan itibaren 6

, 7

ve 8

dönemlerde Kütahya, Bursa ve Antep milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görev yaptı

Türkçe ve Adıgece'den başka Almanca ve Fransızca biliyordu

23 Ekim 1957'de İstanbul'da öldü ve Karacaahmet Mezarlığına gömüldü

Naaşı 1988'de Ankara Devlet Mezarlığına nakledilmiştir

Mürsel Bakü

(1881-1945)
I

Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı'nda önemli görevler üstlenmiş, Bakü ve İzmir şehirlerini düşman işgalinden kurtarmış, sonrasında bir dönem milletvekilliği yapmış Kafkasya asıllı Türk askeri

9 Eylül 1922 sabahı, 1

Süvari Tümeni'nin komutanı olarak İzmir'e ilk giren Türk generalidir

1881 yılında Erzurum'da doğdu

1904'de Harp Akademisi'ni bitirdi ve mümtaz yüzbaşı oldu

I

Dünya Savaşı sonundaki dönemde Batum'da 5

Kafkas Piyade Tümeni komutanlığı yaptı

Eylül 1918'de Nuri Killigil Paşa'nın komutasındaki Kafkas İslam Ordusu ile Bakü Muharebesi (1918)'ne katılarak Bakü'nün Ermeni Taşnak'larından ve Bolşevik'lerden kurtulmasını ve 28 Mayıs 1918'de kurulmuş olan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti hükümetinin Gence'den Bakü'ye taşınmasını sağladı

Birinci Dünya Savaşı'nın bitiminde İngilizler tarafından tutuklandi ve Malta sürgünleri arasında yer aldı

Dönüşünde Anadolu'ya geçerek Kurtuluş Savaşı'na katıldı

Büyük Taarruz'da 1

Süvari Tümeni'ne komuta etti ve Mirliva olarak generalliğe terfi etti

15 Eylül 1918'de Bakü'de Osmanlı sancağını göndere çeken Mürsel Bakü Paşa, 4 sene sonra İzmir'e giren ilk Türk generali olarak Türk bayrağını Hükümet Konağına çeken Yüzbaşı Şerafettin'e komutanlık etti

7

Kolordu Komutanlığına bir süre vekaleten baktı

Bu sürede Şeyh Said İsyanının bastırılmasında hizmetleri oldu

TBMM 8

Dönem'de Kocaeli milletvekilliği yaptı

1945'de İstanbul'da vefat etti

İbrahim Refet Bele

(d

1881, Selanik – ö

2 Ekim 1963, İstanbul),

Türk asker ve siyasetçi

Kurtuluş Savaşını başlatan beş komutandan birisidir (diğerleri Mustafa Kemal Paşa, Ali Fuat Paşa, Kâzım Karabekir ve Rauf Orbay)

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarında İçişleri Bakanlığı, Milli Savunma Bakanlığı görevlerinde bulunmuştur

Gazze Savaşı kahramanı olan Refet Paşa, 19 Mayıs 1919’da Mustafa Kemal ile Samsun’a çıkarak Kurtuluş Savaşı’nı başlatanlar arasında yer almış ve Atatürk’ün çalışma arkadaşları arasına girmiştir

Kurtuluş Savaşı'nı sonlandıran Mudanya Mütarekesi'nin imzalanmasından sonra Ankara hükümetinin İstanbul'daki temsilcisi sıfatıyla Saltanatın kaldırıldığını Sultan Vahdettin'e tebliğ eden, 4 Kasım 1922'de İstanbul'un idaresine TBMM namına el koyan, Vahdettin'in İstanbul'dan kaçışından sonra Abdülmecit Efendi ile görüşen ve TBMM tarafından halife seçilmesi üzerine ona uyması gereken şartları tebliğ eden kişi Refet Bey olmuştur

I

dönem İzmir, II

Dönem İstanbul milletvekilliklerinde bulunan Refet Bele, cumhuriyet döneminde Mustafa Kemal Paşa ile görüş ayrılıklarına düşmüş ve Türkiye'nin ilk muhalefet partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurucuları arasına yer almıştır

İzmir suikastı sanıklarındandır

Suikast girişimi nedeniyle yargılanıp beraat ettikten sonra Atatürk’ün sağlığında tekrar milletvekili olabilen iki kişiden biridir (diğeri Ali Fuat Paşa)

V

dönem İstanbul bağımsız milletvekilliğinin ardından üç dönem Demokrat Parti milletvekili olarak mecliste yer almıştır

10-10-2012	#3
Prof. Dr. Sinsi	Kurtuluş Savaşı'na Katılan Üst Kademelerdeki Komutanlar Ömer Lütfi Argeşo (d1880, İstanbul - ö16 Kasım 1942, İstanbul) Türk asker, siyasetçi Osmanlı Meclisi Mebusanı 4 Döneminde (son) ve TBMM 1 Dönem'de Karahisarı Sahip (Afyonkarahisar) milletvekilliği, ve ilk TBMM tarafından teşkil edilen hükümette Nafia Vekilliği (Bayındırlık Bakanlığı) yapmış asker ve siyasetçidir 1880 İstanbul doğumludur Harp Akademisi'ni bitirdikten sonra Hamburg'da Askerlik Okulu'na gitmiştir Yunan işgalinin ilk dönemlerinde Salihli, daha sonra Afyon'da konuşlanan 23 Tümen'in komutanlığını yürütmüştür Son Osmanlı Meclisi Mebusan'ında (12 gün) mebusluk yaptıktan sonra Ankara'ya geçerek TBMM 1 Dönem'e Afyonkarahisar temsilcisi seçilmiştir İlk hükümette sağlık nedenleri ile ayrılan İsmail Fazıl Cebesoy'un yerine Nafia Vekilliği yapmış, bu görevini II İcra Vekilleri Heyeti'nde de sürdürmüştür Cumhuriyet'in ilanından sonra siyasetten çekilmiş, emekli hayatı yaşamıştır 16 Kasım 1942'de vefat etmiştir Dört çocuk babasıdır (Fikret Argeşo, Samiha Argeşo, Sait Semih Argeşo ve Mehmet Sait Argeşo) Eşi Fatma Saide Argeşo 20 Ocak 1975'de vefat etmiştir Aşir Atlı (1881 - 23 Ekim 1957) Türk asker, Kurtuluş Savaşı komutanı, milletvekili Büyük Çerkes sürgününde (1864) önce Balkanlara, daha sonra da Anadolu'ya göçetmek zorunda kalan bir adıge ailesinden olup Mehmet Bey'in oğludur 1881'de Kilis'te doğmuş, 1903'te Harp Okulu'nu, 1906'da Harp Akademisi'ni Mümtaz Yüzbaşı olarak bitirmiş 1911'de Kurmaylığı onanmıştır I Dünya Savaşı'nda Irak cephesinde kurmay görevlerinde, tümen komutanlıklarında ve ek görevle Süleymaniye Mutasarrıflığı'nda bulundu 27 Haziran 1918'de 2 Tümen, 14 Aralık 1919'da 23 Tümen, Ağustos 1921'de 16 Tümen Komutanlıklarına atanmıştır 23 Tümen Komutanlığı sırasında İzmir Doğu Cephesi Kuvayı Milliye Komutanlığı yapmıştır Bu cephede birlikle savaştığı Kuvayı Seyyare güçlerinin Marmara ve İç Anadolu'daki karşı ihtilal hareketlerini bastırmaya gönderildiği bu devrede Kuvayı Seyyare Komutanı Çerkez Ethem Bey'le bazı anlaşmazlıkları oldu Yunan saldırısı ve ilerlemesi üzerine ve kendisinin de çerkez asıllı olması sebebiyle Bekir Sami Günsav'la birlikte Bursa'nın Yunanların eline düşmesinden sorumlu gösterilmek istendi Fakat hizmetlerini bilen ve takdir eden Mustafa Kemal Paşa'nın araya girmesi ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde onları savunması üzerine cephe gerisinde Antalya Valiliği ve Bölge Komutanlığı'na atandı (Kasım 1920 - Ağustos 1921) Bu görevi sırasında İtalyanlarla politik ve askeri işbirliğini sağladı Kütahya-Eskişehir Muharebelerinde TBMM Ordusunun yenilgiye uğraması üzerine tekrar cepheye çağırıldı ve Sakarya Savaşı devam ederken, gösterdiği kahramanlıklardan dolayı Albaylığa terfi etti 1914'de Binbaşı, 1916'da Yarbay, 1921'de Albay olmuş 19 Eylül 1923'te 2 ve 3 Ordu Kurmay Başkanlıklarında bulunmuş ve 1925'te Generalliğe yükselmiştir Büyük Taaruz'da ve Başkomutanlık Meydan Savaşı'nda 6 Kolorduya bağlı 16 Tümen'in komutanıydı Zaferden sonra 2 ve 3 Ordu Kurmay Başkanlığı, Milli Savunma Bakanlığı Müsteşar Yardımcılığı yaptı (1925-1928) Tümen komutanlıklarında bulunduktan sonra, 1931 yılında kendi isteği ile Tümgenerallikten emekliye ayrıldı 1939'dan itibaren 6, 7 ve 8dönemlerde Kütahya, Bursa ve Antep milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görev yaptı Türkçe ve Adıgece'den başka Almanca ve Fransızca biliyordu 23 Ekim 1957'de İstanbul'da öldü ve Karacaahmet Mezarlığına gömüldü Naaşı 1988'de Ankara Devlet Mezarlığına nakledilmiştir Mürsel Bakü (1881-1945) I Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı'nda önemli görevler üstlenmiş, Bakü ve İzmir şehirlerini düşman işgalinden kurtarmış, sonrasında bir dönem milletvekilliği yapmış Kafkasya asıllı Türk askeri 9 Eylül 1922 sabahı, 1 Süvari Tümeni'nin komutanı olarak İzmir'e ilk giren Türk generalidir 1881 yılında Erzurum'da doğdu 1904'de Harp Akademisi'ni bitirdi ve mümtaz yüzbaşı oldu I Dünya Savaşı sonundaki dönemde Batum'da 5 Kafkas Piyade Tümeni komutanlığı yaptı Eylül 1918'de Nuri Killigil Paşa'nın komutasındaki Kafkas İslam Ordusu ile Bakü Muharebesi (1918)'ne katılarak Bakü'nün Ermeni Taşnak'larından ve Bolşevik'lerden kurtulmasını ve 28 Mayıs 1918'de kurulmuş olan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti hükümetinin Gence'den Bakü'ye taşınmasını sağladı Birinci Dünya Savaşı'nın bitiminde İngilizler tarafından tutuklandi ve Malta sürgünleri arasında yer aldı Dönüşünde Anadolu'ya geçerek Kurtuluş Savaşı'na katıldı Büyük Taarruz'da 1 Süvari Tümeni'ne komuta etti ve Mirliva olarak generalliğe terfi etti 15 Eylül 1918'de Bakü'de Osmanlı sancağını göndere çeken Mürsel Bakü Paşa, 4 sene sonra İzmir'e giren ilk Türk generali olarak Türk bayrağını Hükümet Konağına çeken Yüzbaşı Şerafettin'e komutanlık etti 7 Kolordu Komutanlığına bir süre vekaleten baktı Bu sürede Şeyh Said İsyanının bastırılmasında hizmetleri oldu TBMM 8 Dönem'de Kocaeli milletvekilliği yaptı 1945'de İstanbul'da vefat etti İbrahim Refet Bele (d 1881, Selanik – ö 2 Ekim 1963, İstanbul), Türk asker ve siyasetçi Kurtuluş Savaşını başlatan beş komutandan birisidir (diğerleri Mustafa Kemal Paşa, Ali Fuat Paşa, Kâzım Karabekir ve Rauf Orbay) Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarında İçişleri Bakanlığı, Milli Savunma Bakanlığı görevlerinde bulunmuştur Gazze Savaşı kahramanı olan Refet Paşa, 19 Mayıs 1919’da Mustafa Kemal ile Samsun’a çıkarak Kurtuluş Savaşı’nı başlatanlar arasında yer almış ve Atatürk’ün çalışma arkadaşları arasına girmiştir Kurtuluş Savaşı'nı sonlandıran Mudanya Mütarekesi'nin imzalanmasından sonra Ankara hükümetinin İstanbul'daki temsilcisi sıfatıyla Saltanatın kaldırıldığını Sultan Vahdettin'e tebliğ eden, 4 Kasım 1922'de İstanbul'un idaresine TBMM namına el koyan, Vahdettin'in İstanbul'dan kaçışından sonra Abdülmecit Efendi ile görüşen ve TBMM tarafından halife seçilmesi üzerine ona uyması gereken şartları tebliğ eden kişi Refet Bey olmuştur I dönem İzmir, II Dönem İstanbul milletvekilliklerinde bulunan Refet Bele, cumhuriyet döneminde Mustafa Kemal Paşa ile görüş ayrılıklarına düşmüş ve Türkiye'nin ilk muhalefet partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurucuları arasına yer almıştır İzmir suikastı sanıklarındandır Suikast girişimi nedeniyle yargılanıp beraat ettikten sonra Atatürk’ün sağlığında tekrar milletvekili olabilen iki kişiden biridir (diğeri Ali Fuat Paşa) V dönem İstanbul bağımsız milletvekilliğinin ardından üç dönem Demokrat Parti milletvekili olarak mecliste yer almıştır