|
Prof. Dr. Sinsi
|
Kurtuluş Savaşı'na Katılan Üst Kademelerdeki Komutanlar
Şükrü Naili Gökberk
(1876, Selanik -1936, Edirne)
Türk asker
Kurtuluş Savaşı komutanlarından ve siyaset adamı
Bursa, Eskişehir ve nihayet İstanbul'un düşman işgalinden kurtuluşu sırasında Türk ordusunun başında şehre giren Kurtuluş Savaşı kahramanıdır
1876'da Selanik'te Mustafa Bey ile Hasibe Hanım'ın oğlu olarak dünyaya geldi Edirne Lisesi'nden mezun olduktan sonra 1899'da Harp Okulu'nu 1902'de Harp Akademisi'ni Kurmay Yüzbaşı olarak bitierek kurmay stajı için Selanik'te bulunan 3Ordu'nun emrindeki Görice ve Avlonya 2 Sınıf Redif Taburu'na atandı
1904'de Priştine Redif Fırkası'nda kurmay, 1905'te Rumeli'de eşkıyaları tenkili için Kuvve-i Takibiye Tugayı'nın Selanik Alayı 2 Avcı Tabur Komutanlığına, 1908'de 3 Ordu Nizamiyet 22Alay Komutanlığına atandı 1910'da 3 Ordu 10 Köprülü Redif Fırkası Kurmay başkanı, 1911'de 5 Kolordu Nizamiye 14 Fırka Kurmay Başkanı oldu Bu görevdeyken Balkan Savaşı’na katıldı 1913'te 8 Fırka Kurmay Başkanlığına, ardından Redif Fatih Fırkası Kurmay Başkanlığına getirildi 1914'te 7 Fırka Kurmay Başkanıyken I Dünya Savaşı'na katıldı ve 1915'de 50 Fırka Komutanı oldu 1918'de 49 Fırka Komutanı oldu ve Temmuz 1920'de aynı fırkayla Kırklareli'de Yunan Ordusu'na karşı savaştıysa da birliğiyle Bulgaristan'a sığınmak zorunda kaldı
Aralık 1920'de Bulgaristan'dan memleketine dönerek 25 Nisan 1921'de Kurtuluş Savaşı’na katılmak üzere Anadolu'ya geçti 15 Fırka Komutanı olarak Kütahya ve Sakarya savaşlarına katıldı Eylül 1921'de Ankara Komutanlığına, Kasım 1921'de Adana Böglesi İşgal ve Tesellüm Heyeti Başkanlığına, Ocak 1922'de Mersin Bölgesi Komutanlığına getirildi Temmuz 1922'de 3 Kolordu Komutanlığına atanarak Ağustos 1922'de bu kolorduyla Başkomutanlık Meydan Muharebesine katıldıktan sonra Mirliva (Tümgeneral) lığa yükseltildi Eskişehir ve Bursa'yı düşmandan temizledikten sonra Bandırma'yı da geri alan Naili Paşa, Lozan Barış Antlaşması'nın yürürlüğe girmesinden sonra 6 Ekim 1923'te Kolordusuyla birlikte İstanbul'a girdi
1923'da TBMM 2 Döneminde Kırklareli'den milletvekili seçilerek Kasım 1924'te askerliğini tercih ederek milletvekilliğini bıraktı 1926'da Ferik (Korgeneral)liğe yükseltildi 1934'te 3 Kolordu Komutanıyken emekliye ayrılan Gökberk, 1935'te İstanbul'dan milletvekili seçilerek tekrar TBMM'ye girdi 23 Kasım 1936'da Edirne'nin kurtuluş bayramına katıldığı sırada hayatını kaybetti Kabri İstanbul'a getirilerek Edirnekapı Şehitliğine defnedilmiş ve kabri halen orada bulunmaktadır
Şükrü Naili Bey’in Nazire Hanım ile evliliğinden Turgut, Macit (d:1908), Saadet (d:1909) adlı üç çocuğu olmuştur
İsmail Hakkı Tunaboylu
(d 1895 Rahova/Bulgaristan – ö 28 Ekim 1958)
Türk Silahlı Kuvvetleri'nin 8 Genelkurmay Başkanıdır
1914 yılında Topçu Asteğmen rütbesi ile Harp Okulu'nu bitirdi 1924 yılına kadar çeşitli birliklerde Batarya Takım Komutanlığı, Yaverlik ve Refakat Subaylığı yaptı Kuleli Askeri Lisesi öğretmeni iken, 31 Temmuz 1921 tarihinde Anadolu'ya geçerek Milli Ordu'ya iltihak etti 1924 yılında girdiği Harp Akademisi'ni 1927 yılında bitirerek Kurmay oldu 1945 yılına kadar çeşitli karargâh ve birliklerde görev yaptı
1945 yılında Tuğgeneral, 1947 yılında Tümgeneral, 1950 yılında Korgeneral ve 1955 yılında Orgeneralliğe yükseldi Tuğgeneral rütbesi ile Yedek Subay Okul Komutanlığı, Tümgeneral rütbesi ile 65 ve 28 Tümen Komutanlığı ve Kara Kuvvetleri Harekât Başkanlığı, Korgeneral rütbesi ile Kara Kuvvetleri Kurmay Başkanlığı, 3 ve 15 Kolordu Komutanlığı, 1 Ordu Komutan Vekilliği ve Genelkurmay Harekat Başkanlığı yaptı 6 Haziran 1955 - 25 Ağustos 1955 tarihleri arasında idareten Kara Kuvvetleri Komutan Vekilliği, Orgeneral rütbesi ile 25 Ağustos 1955 - 17 Eylül 1955 tarihleri arasında idareten Genelkurmay Başkan Vekilliği görevlerinde bulundu
17 Eylül 1955 tarihinde asaleten Kara Kuvvetleri Komutanlığı'na atandı Bu görevde iken, 6 Haziran 1956 tarihine kadar Genelkurmay Başkanlığı görevine de vekâlet etti 6 Haziran 1956 tarihinde atandığı Genelkurmay Başkanlığı görevinden 3 Ekim 1957 tarihinde kendi isteği ile emekli oldu ardından DP'den Yozgat milletvekili seçildi Bu görevindeyken 28 Ekim 1958 tarihinde öldü
Halit Akmansü
(1884 – 1953)
Türk asker ve siyaset adamı
Dadaylı Halit Bey olarak da tanınır
1884 yılında Kastamonu'nun Daday ilçesinin Kelebek köyünde doğdu Kastamonu Askerî Rüştiyesi ve Bursa İdadîsinden sonra 1903-1906 Mekteb-i Harbiye'yi başarı ile bitirdi 1906'da sınıfının ikincisi mülâzım olarak orduya katıldı Erkân-ı Harbiye Mektebini bitirerek kurmay yüzbaşı oldu I Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi çarpışmalarına katıldı Mondros Mütarekesi imzalandığında Diyarbakır’daki 13 Kolordu’nun kurmay başkanıydı İstanbul Hükümeti tarafından Sivas Kongresi’ni dağıtmakla görevlendirilen Ali Galip’in engellenmesinde büyük rol oynadı
1921’de Sakarya Savaşı’nda 3 Kafkas Tümeni’ni, 30 Ağustos 1922’de Başkomutanlık Meydan Savaşı’nda 5 Kafkas Tümeni’ni yönetti 2 Eylül 1922’de Küçük Asya Ordusu başkomutanı Yunan General Trikopis’i ve ikinci Kolordu Kumandanı General Dijennis ile On Üçüncü Tümen Kumandanı Albay Vandelis'le 39l subay, 4385 eri Karacahisar köyü yakınlarında teslim aldı Bu subaylar arasında İzmir’in işgali sırasında şehre ilk giren Efzun Alayı’nın komutanı da vardı Esirleri ordu karargahına götürmeden Trikopis’e, “İsteseydiniz İzmir’e ulaşır, oradan da gemilerle Yunanistan’a geçebilirdiniz Bunu yapmayarak niye bize teslim oldunuz?” diye soran Albay Halit Bey, şu cevabı aldı; “Evet, biz bunu yapabilirdik Subaylarımızla bir toplantı yaptık Saatlerce ne yapacağımızı tartıştık ve kaçıp Yunanistan’a dönmektense, Türk askerine teslim olmayı yeğledik Çünkü Atina’ya vardığımızda bizi derhal idam ederlerdi Oysa biz, Türk askerinin bize iyi davranacağından emindik!"
Kurtuluş Savaşı’ndan sonra Mustafa Kemal’in isteğiyle askerliği bırakıp siyasete girdi 1923’de TBMM 2 Dönem Kastamonu milletvekili seçildi Ertesi yıl kurulan muhalefet partisi Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’na katıldı Hilafetin siyaseten sürdürülmesini savundu 1927’de siyasal yaşamdan çekildi, 1953’de vefat etti Naaşı bugün 3 Cumhurbaşkanı ve 61 İstiklâl Harbi Komutanı ile beraber Ankara’daki Devlet Mezarlığı’ndadır
Halit Karsıalan veya Deli Halit Paşa
d 1883 - ö 13-14 Şubat 1925) tümgeneral
1883 yılında Çerkes Ahmet Bey'in oğlu olarak doğdu Harbiye'yi bitirdi (1903) ve Yemen'e gitti (1908) Bundan sonraki bütün hayatı cephelerde geçmiştir Mondros'tan sonra Kâzım Karabekir Paşa ile 15 Kolordu komutanlığına gelerek İslam Tümeni'nden kalan kuvvetlerin bir savunma çekirdeği haline getirilmesini sağladı
Milli mücadele dönemi başında Erzurum Kongresi'nde Trabzon delegelerinin Mustafa Kemal'e karşı çıkmalarını, aldığı yıldırma tedbirleriyle önledi[kaynak belirtilmeli] Kurtuluş Savaşı'nın ilk yıllarında Kafkas Cephesinde komutanlık yapan Halit Paşa, Ardahan, ve Artvin'in gürcü ve ermeni çetelerin işgalinden kurtulmasını sağladı
Gümrü Anlaşmasından sonra Batı Cephesinde görev verilen Halit Paşa, Sakarya Savaşı'nda 12 Gruba komuta etti Bu sırada gösterdiği cesaretten ötürü "Deli" lakabıyla anılmaya başlandı Özellikle cephenin biraz gerisinde yüksekçe bir yere oturup tabancalarını dizlerine koyarak "Geri çekileni vururum" mesajı vermesi ve birkaç sefer geriye kaçan askerler üzerinde bunu bizzat uygulamasıyla ün yaptı Büyük Taarruz'da Kocaeli Grubu komutanlığı yaptı ve yaptığı mezalimi ile ünlü Yunan 11 Tümenini Komutanı General Kladas ile beraber esir aldı
İkinci Büyük Millet Meclisi'ne Ardahan milletvekili olarak katıldı Bu dönemde Paşalar Meselesi yüzünden Meclis'te sert tartışmalar yaptı Ali Çetinkaya tarafından meclis koridorunda, sırtından tabancayla vurularak yaralanmış ve sonrasında da ölmüştür Mahmut Goloğlu'nun aktardığına göre, Ali Çetinkaya, 'Halit'in kendisine saldırdığını, kendisini savunmak için onu öldürmek zorunda kaldığını' söylemiştir Ayrıca Ali Fuat Cebesoy’un hatıralarında aktardığına göre, olay hakkında ciddi bir soruşturma yapılmamış ve olayın gerçek sebebi hiçbir zaman kanıtlanamamıştır Doktor raporu da açıklanmamış, Halit’in ifadesi de alınmamıştı Bu cinayet hadisesi, muhalefetteki TpCF tarafından genişletilmeye çalışılmışsa da iktidar tarafından engellenmiştir
Hüseyin Nazmi Solok
(d 1876 Balıkesir - ö 1956 İstanbul)
Türk Kurtuluş Savaşı'nda görev yapmış komutan
1 Mart 1896'da girdiği Harp Okulu'nu 13 Ocak 1899'da bitirdi 16 Temmuz 1903'de Gerede Redif Alayı 2 tabur 2 bölük Takım Komutanı, 12 Mart 1918'de Bağımsız 50 Tümen ve Fırat Grubu komutanı oldu
27 Mart 1918'de Bağdat Han Muharebesi'nde birliğiyle tutsak oldu 12 Haziran 1920'de esaretten kurtuldu 20 Haziran 1920'de Mudanya'dan Anadolu'ya katıldı ve 27 Haziran 1920'de 56 Tümen Komutanlığı'na atandı 12 Temmuz 1920'de 57 Tümen Komutanı ve Denizli Mutasarrıfı, 7 Aralık 1920'de 1 Süvari Tümen Komutanı ve Konya Vali Vekili, 16 Aralık 1920'de Menderes Grubu Komutanı, 15 Haziran 1921'de 6 Tümen Komutanı, 27 Haziran 1925'de 1 Kolordu Komutan Vekili oldu 2 Ekim 1925'de 7 Kolordu Komutanı, 8 Ocak 1930'da 5 Kolordu Komutanı, 1 Ocak 1933'de MSB Müsteşarı, 30 Ağustos 1935'de 4Kolordu Komutanı, 30 Kasım 1936'da MSB Müsteşarlığı görevinde bulundu
2 Ekim 1939'da emekli oldu 1956 yılında İstanbul'da öldü Naaşı 29 Kasım 1988 yılında Zincirlikuyu Mezarlığından, Devlet Mezarlığına nakledildi
|