Kurtuluş Savaşı (Türkiye) Hakkında Özet Bilgi

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-10-2012

Hakimiyetin sağlanması, Mart 1920 - Mart 1922

Bu dönemde Büyük Millet Meclisi'nin etkinlikleri karşı taraflara Anadolu'yu kendisinin temsil ettiği ve onun içinde olmadığı hiçbir barışın geçerliliği olmadığını kabul ettirmesi çabasıdır

Bir yandan uluslararası destek ve yardım arayışına girilerek, Batum'un geri verilmesi karşılığında Sovyetler Birliğinden mali yardım sağlandı

Öbür yandan Anadolu'nun çeşitli yörelerindeki düzensiz direniş gruplarını tasfiye ederek düzenli bir ordunun kurulması için adımlar atıldı

Askeri olarak karşısına çıkacak bütün güçlerle baş edebilecek düzeyde olduğunu kanıtladı

Osmanlı Meclisinin fesh edilmesi yeni bir meclisin, bir kurucu meclisin, gerekliliğini doğurmuştu

Kurucu Meclis ve seçimlerle ilgili 19 Mart 1920'de bir bildiri yayınladı

Sultan İstanbul'da idi ve Mustafa Kemal "olağanüstü yetkilere sahip bir meclis" olarak takdim etti

Seçimlerin yapılması için yayınlanan bu bildiri uyarınca, yurdun her yerinde seçimler yapıldı

16 Mart 1920'deki baskından kurtulan milletvekilleri gizlice Ankara'ya geçtiler

Bolu Düzce, Hendek bölgesinde başlayan ve Nallıhan, Beypazarı çevresine sıçrayan (İç Cephe)) ayaklanma olayları oldu

Bu olaylardan dolayı, seçilen milletvekillerinin tümünün gelmesi beklenilmeden, Millet Meclisi'nin açılma hazırlıkları yapıldı

Büyük Millet Meclisi 23 Nisan 1920'de Ankara'da Mustafa Kemal Paşa önderliğinde toplandı

Bu tarihten itibaren İstanbul hükümetinin etkisi İstanbul kenti ve çevresiyle sınırlı kalırken, Ankara'da oluşturulan Meclis ve hükümet, fiilen Türkiye'nin yönetimini ele aldı

Mustafa Kemal 24 Nisan 1920'de Meclis Başkanı seçildi

İç Cephe

1920 yılında Kurtuluş Savaşı ve sırasında ayaklanma çıkaran ve yağmaya girişenleri, bozguncuları, orduya ait silah ve mühimmatı çalanları, casusları, asker kaçaklarını, Millî Mücadele'yi engelleme amacıyla propaganda yapanları yargılamak için İstiklal Mahkemeleri kuruldu

Ağustos 1921'de Tekalifimilliye Kararları yayımlandı ve halk ulusal yükümlülüklerini yerine getirmeye teşvik edildi

Bazıları Anadolu topraklarının bir bölümünde yeni bir devlet kurmayı amaçlayan, bazıları ise saltanat ve hilafet yanlısı olanlar tarafından çıkarılan isyanlar bastırıldı

Ülke içindeki Ermeni ve Rum azınlıkların dış destekli isyanları da büyümeden bastırıldı

Doğu Cephesi

Dünya Savaşı sonunda Kuzeydoğu cephesi Müttefik devletlerin talebi doğrultusunda 1914 Osmanlı-Rus sınırına çekilmişti

Bu sınır Ardeşen-Yusufeli-Oltu-Bayezit hattından geçiyordu

Sınırın öte yanında 1918'de Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu

1920 Eylülünde Türk-Rus mutabakatının sağlanması üzerine 28 Ekim 1920'de Kâzım Karabekir komutasında harekete geçen Türk kuvvetleri, 10 gün süren bir harekât sonunda Ermenistan'ı kesin yenilgiye uğrattı

Bu harekâtta Türk tarafı 46 şehit verdi

1 Aralık'ta imzalanan Gümrü Antlaşması ile Türk-Ermeni sınırı, 1878 öncesindeki Osmanlı-Rus sınır hattına çekildi

Bu sınır, bugünkü Türkiye-Ermenistan sınırıdır

2 Aralıkta Kızıl Ordu Ermenistan'ı işgal ederek bağımsız Ermenistanın varlığına son verdi

Güney Cephesi

Türk-Fransız Cephesi veya Güney Cephesi Kurtuluş Savaşı Milli kuvvetlerin Fransız lejyoner birliklerine (Fransız, Cezayir ve Ermeni Askerlerinden oluşan) karşı verdikleri savaşı kapsamaktadır

İngilizler Musul, İskenderun, Kilis, Antep, Maraş,Elbistan ve Urfayı işgal ettiler

Fransızlar ise Adana, Mersin ve Osmaniyeyi işgal ettiler

İşgalin sonlandırılmasında Molla Mehmet Karayılan 6400 civarında şehit vererek Fransızlara kendi birliğinin onlarca misli kayıp verdirdi

Böylece Karayılan Antep'te efsane oldu

Maraşta, Sütçü İmamın önderliğini yaptığı mücadele sonunda Maraşta tutunamayan düşman şehri terk etmek zorunda kaldı (12 Şubat 1920)

Urfa şehrinde Ali Saip (Ursavaş) Bey tarafından teşkilatlandırılan Türk direnişi başarıyla sonuçlandı

Fransızlar 11 Nisan 1920de şehri boşalttılar

Antep halkı 1 Nisan 1920de Fransızlara karşı ayaklandıysa da 9 Şubat 1921de teslim oldu

TBMM, Fransa ile Ankara Anlaşması;nı imzalayarak Güney Cephesini kapatmak zorunda kaldı

Batı Cephesi

Buradaki Savaşlar,İzmir-Bursa-Balıkesir-Kütahya-Eskişehir hattında gerçekleşti

Müttefik devletler tarafından 18 Nisan 1920'de Parisin Sèvres banliyösünde ilan edilen Sevr Antlaşması Türkiye'den önemli bazı toprakların alınmasını ve Türk devletinin müttefikler kontrolü altında bir tür yarı-bağımsız statüde yönetilmesini öngörmekteydi

Türk tarafının anlaşmayı imzalamayı Mısak-ı Milliyeye karşı bulduğu için müttefikler, Yunan ordusunu Anadolu içine sevk ettiler

Temmuz ayında Bursa, Ağustos'ta Uşak Yunanlılar tarafından işgal edildi

Yıl sonunda Yunan ordusu Eskişehir ve Kütahyayı tehdit etmeye başladı

Bu sırada çıkan Çerkez Ethem İsyanı Türk savunmasını zor durumda bırakarak, Yunanlıların mevzilerini ilerletmesine yardımcı oldu

Batı Cephesi komutanlığına atanan İsmet Bey, Ocak 1921de Birinci İnönü Muharebesi ve Mart 1921de İkinci İnönü Muharebesinde Yunan ilerlemesini durdurdu

İnönü zaferleri, milli ordu projesinin başarısını kanıtlayarak TBMM hükümetinin otoritesini pekiştirdi, Milli Mücadelenin nihai zaferine olan güveni sağladı

27 Mart'ta Afyon'un kaybedilmesi bu zafer duygusunu ancak kısmen gölgeleyebildi

Temmuz 1921'de Yunan Kuvvetleri Garp Cephesi ordularını Kütahya-Eskişehir Muharebelerinde yenilgiye uğratarak çevirme harekatıyla yok etmek üzereyken, komutayı bizzat ele alan Mustafa Kemal ve Fevzi Paşa, Türk birliklerini süratle geri çekerek Sakarya nehri kıyılarına çektiler

Ancak 23 Ağustos - 13 Eylül arasında süren Sakarya Meydan Muharebesi ile Yunan taarruzu püskürtüldü

Bu zafer nedeniyle Mustafa Kemal Paşa'ya müşir (mareşal) rütbesi ve Başkumandan payesi verildi

Nihayet 26 Ağustos 1922'de Afyon'un doğusundaki mevzilerden taarruza geçen Türk ordusu, 30 Ağustos'taki Dumlupınar Meydan Muharebesinde Yunanlıları kesin yenilgiye uğrattı

Tamamen dağılan Yunan ordusunun boşalttığı Ege bölgesi birkaç gün içinde Türk kuvvetlerinin eline geçti

Nihayet 9 Eylül'de Türk orduları İzmir'e girerek Yunan işgaline son verdi

Londra Barış Konferansı, Şubat 1921 ve Mart 1922

1921 yazında Londra Barış Konferansı ile müttefikler Sèvres Antlaşmasını Ankara hükümetine kabul ettirmek istediler

TBMM hükümetinin kesin tavrı karşısında Yunan ordusu bu kez Ankarayı ele geçirmek üzere harekete geçti

Sakarya Meydan Muharebesi bir güç gösterisi olarak gerçekleşti

1922 yılının ilk yarısı sonuçsuz barış müzakereleri ile geçti

Bu dönemde değiştirilmiş Sèvres Antlaşması ortaya atıldı

Bu yeni çözüm Sèvres hükümlerini yumuşatılmış şekli olmaktaydı

10-10-2012	#4
Prof. Dr. Sinsi	Kurtuluş Savaşı (Türkiye) Hakkında Özet Bilgi Hakimiyetin sağlanması, Mart 1920 - Mart 1922 Bu dönemde Büyük Millet Meclisi'nin etkinlikleri karşı taraflara Anadolu'yu kendisinin temsil ettiği ve onun içinde olmadığı hiçbir barışın geçerliliği olmadığını kabul ettirmesi çabasıdır Bir yandan uluslararası destek ve yardım arayışına girilerek, Batum'un geri verilmesi karşılığında Sovyetler Birliğinden mali yardım sağlandı Öbür yandan Anadolu'nun çeşitli yörelerindeki düzensiz direniş gruplarını tasfiye ederek düzenli bir ordunun kurulması için adımlar atıldı Askeri olarak karşısına çıkacak bütün güçlerle baş edebilecek düzeyde olduğunu kanıtladı Osmanlı Meclisinin fesh edilmesi yeni bir meclisin, bir kurucu meclisin, gerekliliğini doğurmuştu Kurucu Meclis ve seçimlerle ilgili 19 Mart 1920'de bir bildiri yayınladı Sultan İstanbul'da idi ve Mustafa Kemal "olağanüstü yetkilere sahip bir meclis" olarak takdim etti Seçimlerin yapılması için yayınlanan bu bildiri uyarınca, yurdun her yerinde seçimler yapıldı 16 Mart 1920'deki baskından kurtulan milletvekilleri gizlice Ankara'ya geçtiler Bolu Düzce, Hendek bölgesinde başlayan ve Nallıhan, Beypazarı çevresine sıçrayan (İç Cephe)) ayaklanma olayları oldu Bu olaylardan dolayı, seçilen milletvekillerinin tümünün gelmesi beklenilmeden, Millet Meclisi'nin açılma hazırlıkları yapıldı Büyük Millet Meclisi 23 Nisan 1920'de Ankara'da Mustafa Kemal Paşa önderliğinde toplandı Bu tarihten itibaren İstanbul hükümetinin etkisi İstanbul kenti ve çevresiyle sınırlı kalırken, Ankara'da oluşturulan Meclis ve hükümet, fiilen Türkiye'nin yönetimini ele aldı Mustafa Kemal 24 Nisan 1920'de Meclis Başkanı seçildi İç Cephe 1920 yılında Kurtuluş Savaşı ve sırasında ayaklanma çıkaran ve yağmaya girişenleri, bozguncuları, orduya ait silah ve mühimmatı çalanları, casusları, asker kaçaklarını, Millî Mücadele'yi engelleme amacıyla propaganda yapanları yargılamak için İstiklal Mahkemeleri kuruldu Ağustos 1921'de Tekalifimilliye Kararları yayımlandı ve halk ulusal yükümlülüklerini yerine getirmeye teşvik edildi Bazıları Anadolu topraklarının bir bölümünde yeni bir devlet kurmayı amaçlayan, bazıları ise saltanat ve hilafet yanlısı olanlar tarafından çıkarılan isyanlar bastırıldı Ülke içindeki Ermeni ve Rum azınlıkların dış destekli isyanları da büyümeden bastırıldı Doğu Cephesi Dünya Savaşı sonunda Kuzeydoğu cephesi Müttefik devletlerin talebi doğrultusunda 1914 Osmanlı-Rus sınırına çekilmişti Bu sınır Ardeşen-Yusufeli-Oltu-Bayezit hattından geçiyordu Sınırın öte yanında 1918'de Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu 1920 Eylülünde Türk-Rus mutabakatının sağlanması üzerine 28 Ekim 1920'de Kâzım Karabekir komutasında harekete geçen Türk kuvvetleri, 10 gün süren bir harekât sonunda Ermenistan'ı kesin yenilgiye uğrattı Bu harekâtta Türk tarafı 46 şehit verdi 1 Aralık'ta imzalanan Gümrü Antlaşması ile Türk-Ermeni sınırı, 1878 öncesindeki Osmanlı-Rus sınır hattına çekildi Bu sınır, bugünkü Türkiye-Ermenistan sınırıdır 2 Aralıkta Kızıl Ordu Ermenistan'ı işgal ederek bağımsız Ermenistanın varlığına son verdi Güney Cephesi Türk-Fransız Cephesi veya Güney Cephesi Kurtuluş Savaşı Milli kuvvetlerin Fransız lejyoner birliklerine (Fransız, Cezayir ve Ermeni Askerlerinden oluşan) karşı verdikleri savaşı kapsamaktadır İngilizler Musul, İskenderun, Kilis, Antep, Maraş,Elbistan ve Urfayı işgal ettiler Fransızlar ise Adana, Mersin ve Osmaniyeyi işgal ettiler İşgalin sonlandırılmasında Molla Mehmet Karayılan 6400 civarında şehit vererek Fransızlara kendi birliğinin onlarca misli kayıp verdirdi Böylece Karayılan Antep'te efsane oldu Maraşta, Sütçü İmamın önderliğini yaptığı mücadele sonunda Maraşta tutunamayan düşman şehri terk etmek zorunda kaldı (12 Şubat 1920) Urfa şehrinde Ali Saip (Ursavaş) Bey tarafından teşkilatlandırılan Türk direnişi başarıyla sonuçlandı Fransızlar 11 Nisan 1920de şehri boşalttılar Antep halkı 1 Nisan 1920de Fransızlara karşı ayaklandıysa da 9 Şubat 1921de teslim oldu TBMM, Fransa ile Ankara Anlaşması;nı imzalayarak Güney Cephesini kapatmak zorunda kaldı Batı Cephesi Buradaki Savaşlar,İzmir-Bursa-Balıkesir-Kütahya-Eskişehir hattında gerçekleşti Müttefik devletler tarafından 18 Nisan 1920'de Parisin Sèvres banliyösünde ilan edilen Sevr Antlaşması Türkiye'den önemli bazı toprakların alınmasını ve Türk devletinin müttefikler kontrolü altında bir tür yarı-bağımsız statüde yönetilmesini öngörmekteydi Türk tarafının anlaşmayı imzalamayı Mısak-ı Milliyeye karşı bulduğu için müttefikler, Yunan ordusunu Anadolu içine sevk ettiler Temmuz ayında Bursa, Ağustos'ta Uşak Yunanlılar tarafından işgal edildi Yıl sonunda Yunan ordusu Eskişehir ve Kütahyayı tehdit etmeye başladı Bu sırada çıkan Çerkez Ethem İsyanı Türk savunmasını zor durumda bırakarak, Yunanlıların mevzilerini ilerletmesine yardımcı oldu Batı Cephesi komutanlığına atanan İsmet Bey, Ocak 1921de Birinci İnönü Muharebesi ve Mart 1921de İkinci İnönü Muharebesinde Yunan ilerlemesini durdurdu İnönü zaferleri, milli ordu projesinin başarısını kanıtlayarak TBMM hükümetinin otoritesini pekiştirdi, Milli Mücadelenin nihai zaferine olan güveni sağladı 27 Mart'ta Afyon'un kaybedilmesi bu zafer duygusunu ancak kısmen gölgeleyebildi Temmuz 1921'de Yunan Kuvvetleri Garp Cephesi ordularını Kütahya-Eskişehir Muharebelerinde yenilgiye uğratarak çevirme harekatıyla yok etmek üzereyken, komutayı bizzat ele alan Mustafa Kemal ve Fevzi Paşa, Türk birliklerini süratle geri çekerek Sakarya nehri kıyılarına çektiler Ancak 23 Ağustos - 13 Eylül arasında süren Sakarya Meydan Muharebesi ile Yunan taarruzu püskürtüldü Bu zafer nedeniyle Mustafa Kemal Paşa'ya müşir (mareşal) rütbesi ve Başkumandan payesi verildi Nihayet 26 Ağustos 1922'de Afyon'un doğusundaki mevzilerden taarruza geçen Türk ordusu, 30 Ağustos'taki Dumlupınar Meydan Muharebesinde Yunanlıları kesin yenilgiye uğrattı Tamamen dağılan Yunan ordusunun boşalttığı Ege bölgesi birkaç gün içinde Türk kuvvetlerinin eline geçti Nihayet 9 Eylül'de Türk orduları İzmir'e girerek Yunan işgaline son verdi Londra Barış Konferansı, Şubat 1921 ve Mart 1922 1921 yazında Londra Barış Konferansı ile müttefikler Sèvres Antlaşmasını Ankara hükümetine kabul ettirmek istediler TBMM hükümetinin kesin tavrı karşısında Yunan ordusu bu kez Ankarayı ele geçirmek üzere harekete geçti Sakarya Meydan Muharebesi bir güç gösterisi olarak gerçekleşti 1922 yılının ilk yarısı sonuçsuz barış müzakereleri ile geçti Bu dönemde değiştirilmiş Sèvres Antlaşması ortaya atıldı Bu yeni çözüm Sèvres hükümlerini yumuşatılmış şekli olmaktaydı