|
Prof. Dr. Sinsi
|
Osmanlı Ve Cumhuriyet Dönemi Kürt İsyanları
Türkiye Cumhuriyeti Devleti, artık Kürt sorunu diye bir sorunu tanıdığını Başbakanının ağzından açıklamıştır Bu, Batı emperyalizmi ve onun güdümündeki Kürt ayrılıkçıları için önemli bir başarıdır
Ulusal Kurtuluş Savaşımızın başlangıcındaki Kürt isyanlarından bugüne Ankara’ya Kürt sorununu tanıması için baskı yapılmaktadır 1920 yılından 1938’e kadar gerçekleşen ondokuz Kürt isyanının ve 1978’den bugüne yaşanan PKK terörünün hedefi aynıdır: Türk Devletine bir Kürt sorunu kabul ettirip, Türkiye Cumhuriyeti topraklarının parçalanması
Atatürk döneminde Kürt isyanları en sert şekilde bastırıldı Sorun Kürt sorunu olarak değil, İngiliz ve Fransızların Türk Milleti ve devletini parçalamak için yaptığı kışkırtmalar ve aşiret düzeni olarak ele alındı
1980 sonrası yaşanan PKK terörü de Kürt sorunu olarak ele alınmadı ve sorun askerî açıdan çözüldü Ancak AB ve ABD’nin baskılarıyla zayıf düşen Türk Devleti artık terörden ayrı olarak bir Kürt sorunu tanımaktadır
Mütareke döneminden bugüne kadar emperyalizmin Ortadoğu’da planı değişmemiştir: Bölgede ajan bir Kürt devleti kurdurarak Türk, Arap ve Fars uluslarını parçalamak Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi Kürt isyanlarının ortak özelliği, yabancı devletlerin Türk Devletini zayıf düşürmek için bu isyanları desteklemesi ya da bizzat organize etmesidir İkincisi, şehirleşememiş Kürt kitlelerin uluslaşma sürecine direnen aşiret şeyhleri ve beylerinin güdümüyle hareket etmeleridir
Osmanlı Döneminde Kürt İsyanları
1800’lerden itibaren Osmanlı İmparatorluğu’nda 30 civarında Kürt ayaklanması olmuştur Bunların tamamına yakını aşiret beylerinin devlet otoritesiyle egemenlik paylaşımı mücadelesinin sonucudur Bu yüzden isyanların milli bir karakterinin olduğunu söyleyemeyiz Ancak Batılı dinî ve siyasî misyonerlerin 1850’lerden itibaren Kürtlerin yaşadığı bölgelerde yaptığı faaliyetler sonucu, bu hareketlerde Kürtlük öğesinin de kullanılmaya başlandığını görüyoruz
Osmanlı İmparatorluğu Kürtlere bir çeşit özerk beylikler verilmişti Aşiret düzeni içinde yaşayan bu topluluklar dinsel yönden Sünnî, Şafiî ve Alevî olmak üzere üçe ayrılmışlardı Osmanlı, Sünnî ve Şafiî Kürtlerle ilişkileri iyi tutmaya gayret etmiştir II Abdülhamit, bu Kürtlerden Hamidiye Alaylarını kurarak Ermenilere karşı kullanmıştır Bu alayları İstanbul’da açılan, beş yıllık hizmet veren “Aşiret Mektepleri” izlemiştir II Abdülhamit bu okullarda kendisine bağlı Kürt asker ve sivil bürokratları yetiştirmiştir Buraya alınan çocukların tamamı aşiret reisi, bey ve ağaların çocuklarıydı Buralarda yetişen çocuklar ileride Kürt isyanlarının başında yer alacaklardır
1 Babanzade Abdurrahman Paşa İsyanı (1806-1808, Süleymaniye)
2 Babanzade Ahmet Paşa İsyanı (1812, Süleymaniye)
3 Zaza Aşiretleri İsyanı (1818-1820, Dersim)
4 Revaduz Yezidi İsyanı (1830-1833, Hakkari ve çevresi)
5 Mir Muhammet İsyanı (1832-1833, Soran)
6 Kör Mehmet Paşa İsyanı (1830-1833, Erbil, Musul, Şirvan)
7 Garzan İsyanı (1839, Diyarbakır)
8 Bedirhan Bey İsyanı (1843-1847, Hakkari ve çevresi)
9 Yezdan İzzettin Şer İsyanı (1855, Bitlis)
10 Bedirhan Osman Paşa İsyanı (1877-1878, Cizre ve Midyat)
11 Şeyh Ubeydullah İsyanı (1880, Hakkari, Şemdinli)
12 Emin Ali Bedirhan İsyanı (1889, Erzincan)
13 Bedirhani Halil ve Ali Remo İsyanı (1912, Mardin)
14 Molla Selim ve Şeyh Şehabettin İsyanı (1913-1914, Bitlis)
Cumhuriyet Döneminde İsyanlar
Cumhuriyetin ilanından 1938’e kadar 17 Kürt ayaklanması çıktı Bu ayaklanmalar tarih sırasına göre şöyledir:
1 Nasturi (1924),
2 Şeyh Sait (1925),
3 Raçkıtan ve Raman (1925),
4 Sason (1925),
5 Ağrı (1926),
6 Koçuşağı (1926),
7 Mutki (1927),
8 İkinci Ağrı (1927),
9 Bicar (1927),
10 Asi Resul (1929),
11 Tendürük (1929),
12 Savur (1930),
13 Zeylan (1930),
14 Oramar (1930),
15 Üçüncü Ağrı (1930),
16 Pülümür (1930),
17 Dersim (1937-1938)
|