|
Prof. Dr. Sinsi
|
Cumhuriyet Tarihi 1923-2009 (Kisa Aciklamali)
Ecevit Hükûmetleri ve “MC” Dönemleri:
1973 yılın-da yapılan seçimler, 12 Mart rejiminin sonunu getirmişti Se-çimlerde hiçbir partinin tek başına iktidara gelememesi yeni koalisyonlar dönemini başlattı En yüksek oyu alan CHP, görüşlerinde dinî motifleri öne çıkaran Millî Selamet Partisi (MSP) ile koalisyon hükûmeti kurdu Bu ilginç uzlaşma, olumlu sonuçlar doğurdu ise de dünyadaki konjonktürel gelişmeler Türkiye’ye, dolayısıyla hükûmete de yansıdı Dünyadaki petrol bunalımının ardından Kıbrıs sorunu gün-deme geldi Nikos Sampson’un 1974 Haziran ayında Kıbrıs Cumhurbaşkanı Makarios’a karşı ENOSİS’çi bir darbe yapma-sı üzerine Türkiye, anlaşmalardan doğan garantörlük hakkı-nı kullanarak Kıbrıs’a askerî müdahalede bulunmak zorunda kaldı Bu müdahaleye Batı olumsuz tavır alırken, ABD Tür-kiye’ye ekonomik ambargo ilan etti Kıbrıs müdahalesi son-rası izlenecek dış politika konusunda anlaşmazlık belirince, CHP-MSP koalisyonu dağıldı (Kasım 1974) Başbakanlık gö-revi verilen Kontenjan Senatörü Sadi Irmak’ın kurduğu hü-kûmet ise TBMM’den güvenoyu alamadı
Başbakan Bülent Ecevit, Kıbrıs için Türkiye’nin
garantörlük hakkını açıklarken
Yeni katılanlarla milletvekili sayısını artıran AP; MSP, MHP (Milliyetçi Hareket Partisi) ve CGP (Cumhuriyetçi Güven Partisi) ile bir araya gelerek çoğunluğu sağladı Yeni hü-kûmeti kurma görevi Süleyman Demirel’e verildi Demirel 1977 seçimlerine kadar işbaşında kalacak olan ilk Milliyetçi Cephe (MC) hükûmetini kurdu (Mart 1975) 1977 seçim-lerinde hiçbir parti tek başına iktidar olabilecek çoğunluğu sağlayamayınca, Süleyman Demirel bu kez CGP’nin dâhil olmadığı 2 MC hükûmetini oluşturdu (Temmuz 1977) 1974 yılında başlayan ekonomik bunalım ve terör derinleşerek devam ediyordu
Süleyman Demirel başkanlığındaki 2 MC hükûmeti, Aralık 1977 tarihinde CHP’nin gensorusu ile düşürüldü CHP lideri Bülent Ecevit; 11 bağımsız milletvekili, DP ve CGP’nin desteğiyle yeni bir hükûmet kurdu Fakat ne ekonomik dar-boğazdan çıkılabildi ne de terörün tırmanışı durdurulabildi 1979 sonbaharında yapılan Cumhuriyet Senatosu kısmi yenileme seçimlerini CHP kaybedince, Başbakan Bülent Ecevit görevden çekildi AP lideri Süleyman Demirel, bu kez MSP ve MHP tarafından dışarıdan desteklenen AP azınlık hükûmetini kurdu (25 Kasım 1979)
AP azınlık hükûmetinin ülkeyi ekonomik darboğazdan çıkarmak için aldığı “24 Ocak Kararları” kısa sürede olumlu sonuç verdi ama terör olay-larının önüne geçilemedi Terörün yoğun olduğu illerde sıkı-yönetim ilan edildi Öte yandan 1980 yılının ilk aylarında görev süresi dolan Fahri Korutürk’ün yerine yeni cumhurbaş-kanı bir türlü seçilemiyordu
Kenan Evren ve Konsey üyeleri
12 Eylül Ara Rejimi (1980-1983):
12 Eylül 1980 tari-hinde, Türkiye’de yeni bir askerî müdahale gerçekleştirildi Ordu, emir komuta zinciri içinde yönetime el koymuştu Ge-nelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren ve kuvvet ko-mutanlarından oluşan Millî Güvenlik Konseyi (MGK), TBMM’yi ve hükûmeti feshetti Tüm ülkede sıkıyönetim ilan edildi AP, CHP, MSP ve MHP liderleri gözetim altına alındı MGK, müdahaleden sonra yasama ve yürütme yetkilerini üstlene-rek, Konseyin başkanı olan Kenan Evren’i “Devlet Başkan-lığı”na getirdi Yeni hükûmet, emekli Oramiral Bülend Ulusu’nun başkanlığında kuruldu AP azınlık hükûmetinin Başbakanlık Müsteşarı ve 24 Ocak Kararları’nın mimarı Turgut Özal da hükûmette Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcılığına getirildi Bu dönemde ekonomik istikrar programı aynen sürdürüldü
Haziran 1981’de, MGK ve Danışma Meclisinden (DM) oluşa-cak bir “Kurucu Meclis” yapılanması kararı alındı Danışma Meclisi üyelerinin açıklandığı gün, daha önce etkinlikleri ya-saklanmış olan tüm siyasi partiler kapatılarak mal varlık-larına el kondu
DM Anayasa Komisyonu tarafından hazırlanan yeni Anayasa, 7 Kasım 1982 tarihinde halkoyuna sunuldu ve % 912 “evet” oyu ile kabul edildi Yeni Anayasa’nın kabulü ile Kenan Evren “Cumhurbaşkanı” sıfatını aldı Siyasi Partiler Yasası 24 Nisan 1983 tarihinde yürürlüğe girdi ve yeni siyasi partilerin kurulması için siyasi faaliyetler kademeli olarak serbest bırakıldı
6 Kasım 1983 tarihinde yapılan genel seçimlere ANAP (Anavatan Partisi), MDP (Milliyetçi Demokrasi Partisi) ve HP (Halkçı Parti) katıldı Oyların % 451’ini alan ANAP tek başına
iktidar oldu
Başbakan Turgut Özal ve Millî Güvenlik Konseyi üyeleri
24 Kasım 1983 tarihinde toplanan TBMM’nin başkanlık diva-nının oluşmasıyla MGK’nin görevi sona erdi
1 ve 2 Özal Hükûmetleri:
Özal hükûmetleri döne-minin en önemli özelliği, Turgut Özal’ın deyimiyle, gerçek-leştirilen “büyük transformasyon” oldu Üst üste yapılan cesur ve kararlı reformlarla ekonomi yön ve kabuk değiştir-di Ekonomideki iyileşme, büyüme hızına da olumlu yansıdı
Avrupa ülkeleriyle ilişkiler iyileştirildi Türkiye ile ilişkilerini askıya almış olan Avrupa Konseyi Danışma Meclisi, Türk parlamenterlerin bu kurula katılmasını Mayıs 1984’te kabul etti Yunanistan’ın NATO’nun askerî kanadına dönmesine MGK döneminde izin verildikten sonra, ABD ile canlanan iliş-kilerdeki düzelme devam etti Irak-İran savaşında tarafsız bir politika izlendi
Bu dönemde iç politikadaki en önemli gelişme ise, 6 Eylül 1986 tarihinde yapılan halk oylamasıyla siyasi yasakların kaldırılmasıydı Bülent Ecevit DSP (Demokratik Sol Parti)’de, Süleyman Demirel DYP (Doğru Yol Partisi)’de, Alparslan Türkeş MÇP (Milliyetçi Çalışma Partisi)’de, Necmettin Erba-kan RP (Refah Partisi)’de genel başkanlığa seçildi
Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ve Başbakan Mesut Yılmaz
ANAP, 1987’de yapılan erken genel seçimlerde % 36 oy ile 2 kez tek başına iktidara geldi SHP % 2475 ve DYP % 1915 oranında oy aldı Kenan Evren’in görev süresinin dolmasıyla sekizinci Cumhurbaşkanı seçilen Turgut Özal,
9 Kasım 1989 tarihinde göreve başladı Başbakanlığa ata-nan Yıldırım Akbulut, Kasım 1989 tarihinde toplanan ANAP Olağanüstü Büyük Kongresinde genel başkan seçildi
ANAP’taki Değişim ve Koalisyonlar Dönemi:
ANAP Genel Başkanlığı’na Haziran 1991 tarihinde Yıldırım Akbu-lut’un yerine Mesut Yılmaz seçildi 21 Ekim 1991 tarihinde yapılan erken genel seçimlerde DYP, aldığı % 2703 oy ora-nıyla birinci parti oldu Onu ANAP, SHP, RP ve DSP izledi 20 Kasım 1991 tarihinde Süleyman Demirel’in başkanlığında DYP-SHP koalisyon hükûmeti kuruldu Ekonomik büyümeyi canlandırmakta ve ücretlilerin reel gelirlerini artırmakta bir ölçüde başarılı olan hükûmet, demokratikleşme alanında da bazı adımlar attı
Sovyetler Birliği’nin 1991 yılında dağılmasıyla bağımsızlık-larını elde eden Kafkasya ve Orta Asya cumhuriyetleri ile çok yönlü ilişkiler kuruldu Böylece Türkiye’nin bir “bölge devleti” olması yolunda yeni ufuklar açıldı Haziran 1992 tarihinde bir zirve toplantısıyla kurumlaştırılan, Kafkasya ve Balkanlar dâ-hil bütün Karadeniz havzasını içine alan “Karadeniz Eko-nomik İş Birliği Örgütü”, Türkiye’nin bu bölgedeki önemini daha da artırdı
Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın 17 Nisan 1993 tarihinde bek-lenmedik şekilde vefat etmesi iç politikadaki dengeleri ciddi şekilde etkiledi Süleyman Demirel Cumhurbaşkanı seçildi Boşalan DYP Genel Başkanlığı’na ise 13 Haziran 1993 ta-rihinde yapılan olağanüstü büyük kongrede Tansu Çiller ge-tirildi Türkiye’nin ilk kadın başbakanı olan Tansu Çiller’in kurduğu DYP-SHP koalisyon hükûmeti, 25 Haziran 1993 tarihinden 25 Aralık 1995 seçimlerine kadar görevde kaldı
|