Türkiye'de Ve Türklerde İlkler

İLK GECEKONDU

Belediyelerden izinsiz veya birkaç gecede kurulup çatılıveren evcikler olan gecekondular, Türkiye' de ilk kez 1945 yılında görüldü IIDünya Savaşı' ndan sonra başgösteren işsizlik, İzmir, Ankara ve İstanbul gibi büyük illere iç göç akını başlattı Buralarda ev bulup oturma güçlüğü, " gecekondu " nun doğmasına yol

açtı

İLK GAZETE

Yurdumuzda ilk kez bir gazete, 1824 yılında yayınlandı " Zimirini ", yani '' İzmirli " adıyla çıkan bu gazetenin yöneticisi, Şarl Trikon' du Günlük olarak yayınlanan gazete, bir süre sonra iki sahip değiştirdi Daha sonra " Lö Sipaktatör " (Doğu Gözcüsü ya da Seyircisi) adını alan gazete, sonunda Aleksandr Bılac adlı bir Fransıza devredildi Fransız Konsolosluğu' nun çeşitli baskıları sonucu 1827' de kapanan gazete, bu kez yine Aleksandr Bılac tarafından 1828 yılı başında " Kuriye de Zimirin " (İzmir Postası) adıyla haftalık olarak yayınını sürdürdü

İLK TÜRK GAZETECİSİ

Çapanzade Agâh Efendi' dir İlk özel gazete olan " Tercüman- ı Ahval " i de o yayınladı 21 Ekim 1860 günü çıkan bu gazetenin en önemli yazarı da Şinasi idi İki yıl sonra Şinasi, gazeteden ayrıldı, ancak Agâh Efendi, tam 6 yıl sürekli olarak gazetesini çıkarmayı başardı Türkiye' de, gazetecilik eğitim ve öğrenimi ise yenidir Bu konuda ilk çabayı gösteren Sedat Simavi, İstanbul Gazeteciler Derneği Başkanı olduğu sırada, üniversiteye bağlı bir gazetecilik enstitüsü kurulması için Üniversite Senatosu' na başvurdu

1946 yılında senato, çalışmalarını sürdürürken, Fehmi Yahya Tuna, Milli Eğitim Bakanlığı' nın izniyle 1948' de ilk " gazetecilik okul " nu açtı Bu okul, lise düzeyindeydi 1950 yılında ise İstanbul Üniversitesi Senatosu, üniversiteye bağlı bir gazetecilik enstitüsü açılmasını kararlaştırdı Böylelikle, ilk resmi Gazetecilik Okulu, 1950 Ekim ayında öğrenime başladı

FUTBOLDA ULUSLARARASI İLK HAKEM

16 Ekim 1924' te Moskova' da, 15 Mayıs 1925' te Ankara' da vapılan Türkiye - Rusya futbol karşılaşmalarını yöneten Altınordulu Hamdi Emin Çap' tır Hakemlik konusunda İngiltere' de eğitim görmüş olan Hamdi Emin Çap, yurdumuzda da futbol dalında hakemliği gerçek biçimde kurmuştur 1928' de Futbol Federasyonu Başkanı olan Çap, 1932 yılında da Türkiye' de ilk özel hakem yetiştirme kursunu açtı 1936 Berlin Olimpiyatları dönüşünde İngiltere' den Buts adlı bir hakemlik uzmanını getirip, Türkiye' de ilk resmi hakem kursunu açtıran da yine odur

Yurdumuzda FIFA kurallarına uygun olarak uluslararası futbol karşılaşmalarını yöneten ve FIFA kokartı takan ilk Türk futbol hakemi de Sulhi Garan' dır

ILK FUAR

Türkler, çok eski çağlardan beri alışverişlerini belirli günlerde açılan panayır denilen pazarlardan yaparlardı Günümüzdeki anlamıyla panayırlar, fuar olmaktan çok uzaktılar Panayırların ulusal sayılabilecek nitelikteki ilki, 1927 yılında İzmir' de kuruldu İzmir Valisi Kâzım Dirik' in çabasıyla kurulan bu panayır, 1933' te Kültürpark'ı n yanına alındı Daha sonra burası düzenlendi ve 1947 yılında da " İzmir Enternasyonal Fuarı " adını alarak uluslararası fuar niteliğini kazandı Her yıl 20 Ağustos - 20 Eylül günleri arasında açılan bu fuar, ilk fuarımız olmuştur

TÜRKİYE' DE İLK FESTİVAL

1931' de Beylerbeyi Sarayı' nda düzenlenen Balkan Oyunları Festivali, ülkemizdeki ilk festival oldu İlk tiyatro festivali ise Devlet Tiyatroları tarafından 1959 yılının Mayıs ayında Antalya Aspendos' ta düzenlendi

TÜRKİYE' DE İLK FUTBOL

İngilizlerin getirdiği bu oyun, Türkiye' de ilk kez İzmir' in Bornova' sında oynandı 1890 yılında yapılan ilk futbol karşılaşmasının oyuncularının hepsi de, Bornova' da alım - satım işleriyle uğraşan İngilizlerdi

Türkiye' de ilk futbol liginin kurulması, 1904 yılına rastlar İstanbul' da düzenlenen bu ligin kurucusu da James Lafonten' dir İlk lige katılan takımlar Elpis, İmojen, Kadıköy ve Moda' dır 10 yıl süreyle en çok kazanan takıma verilmek üzere İngiltere' den getirilen bir şilt, karşılaşmaların özelliği idi İlk futbol ligini kazanan takım da İmojen' dir

Yurdumuzda ilk futbol kulübünü de, 1902 yılında yine James Lafonten kurdu Kadıköy Kulübü adıyla çalışmalarına başlayan bu kulübün ardından, yine İngilizler Moda, Rumlar da Elpis kulüplerini açtılar

Türkiye' nin yabancı uyruklu ilk ünlü futbolcuları Lafonten, Komber Çeksin, Ceymis Vital, azınlıklardan da Tahtaperde Aleko ve Semiramis Efendi idiYurdumuzda ilk milli futbol karşılaşması, İstanbul' da 26 Ekim 1923 günü gerçekleşti Taksim Alanı' nda Romanya ile yaptığımız bu maç, 2 - 2 berabere bitmişti İlk futbol federasyonunun kuruluşu da yine bu yılda olmuştu " Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı '' adıyla kurulan bu federasyonun başkanlığına da Fuat Hüsnü Kayacan seçilmişti

Türkiye' de ilk futbol takımı ise Galatasaray' dır 1905 yılında Galatasaray Lisesi beşinci sınıf öğrencilerinden kurulan bu futbol takımını kuran ise, Ali Sami Yen' dir Bu takım iki yıl sonra Kadıköylü gençlerin kurduğu Fenerbahçe , Vefa Lisesi öğrencilerinin Vefa Kulübü izledi

İLK FOTOĞRAFÇILIK DERSİ

Türkiye' de ilk fotoğrafçılık dersi, 1937' de Gazi Ortaöğretmen Okulu ve Eğitim Enstitüsü' nde açılan resim bölümlerinde verildi Fotoğrafçılık dersi, daha sonraları 1945' te Ankara Polis Enstitüsü' nde de ders programlarına alındı 1947 yılında da, bugün Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi olarak bilinen, eski adıyla Tatbiki Güzel Sanatlar Akademisi' nde, Grafik Sanatlar Bölümü' nde fotoğrafçılık dersi konuldu

Yurdumuzda ilk fotoğraf dergisi, 1945' te Ankara' da çıkarıldı Safter Sürel ve Şinasi Barutçu' nun çıkardıkları bu dergi, Profesyonel ve Amatör Foto Dergisi adıyla yayınlandı İlk fotoğrafçılık kitabı da, Fransızca' dan dilimize çevrilmiştir Fotoğrafçılık konusundaki ilk yerli kitap, " Risalei Fotoğrafya " dır (Küçük Fotoğrafçılık Kitabı) Kitabın yazarı ise Yüzbaşı Hüsnü Efendi' dir Yurdumuzda ilk kez bir fotoğraf sergisi, 1942' de Gazi Öğretmen Okulu' nda açılmıştır Bu konudaki ilk yarışma ise, Ankara Halkevi yetkilileri tarafından 1933 yılında düzenlenmişti

Türkiye' de, foto ofset tekniğini çağdaş anlamda ilk uygulayan basım evi Apa Ofset' tir Bu basımevi, 1942 yılında İstanbul' da resim, dekorasyon ve klişecilik alanlarında çalışmış olan Mazhar Apa tarafından kurulmuştu

Yurdumuzda ilk fotoğrafhane ise M Naya adlı bir Fransızın 1845' te İstanbul' da açtığı fotoğrafhanedir

İLK FOLKLOR ÇALIŞMALARI

1890 yılında başladı Daha önceleri bazı yazarların, farkına varmadan Türk folklorunun derlenmesine yararlı çalışmaları bulunuyordu Ancak, Türk halk edebiyatını bir bilim konusu olarak ele alan ve ilk belgeleri toplayan, Macar bilgini Ignazs Kunos olmuştur (Türk Halk Edebiyatı 1915)

En eski folklor çalışmaları olarak ise Kaşgarlı Mahmut' un Divan-ı Lûgati't - Türk' ünü ve Evliya Çelebi' nin Seyahatname' sini sayabiliriz

Ziya Gökalp, 1920' li yıllarda folkloru ulusal açıdan ele alarak, kültür araştırmalarında, kendi deyimi ile " Halkiyat ", yani folklorun önemli bir bilim dalı olduğu yolundaki görüşlerini açıkladı Bu sırada, Ankara 'da halk kültürünün incelenip derleneceği amaçlı bir dernek kuruldu 1927' de kurulan bu derneğin adı, Türk Halk Bilgisi Derneği idi Bu dernek, ülkemizde kurulan ilk folklor derneğidir

İLK FIKRA YAZARLIĞI

Gazetelerde, adına fıkra denilen, gündelik konularla ilgili köşe yazıları, Türk edebiyatında ilk kez Tanzimat' tan sonra başladı Şinasi ve Namık Kemal' in bu türdeki kısa yazıları, ilk fıkracılık örnekleri sayılır