Paranın İcadı, Paranın Tarihcesi

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-10-2012

Türklerde para basımı

Osmanlılarda Darphane Emini, kubbe vezirlerinden ve defterdarlardan tayin edilmekteydi

Para basmayla ilgili yayınlanan bir tamimde:
“… sikke denilen şey, her devlet tebeasının alışverişte birbiri aldatmamak ve gerek ağırlığında ve gerek değerinde bir fesat olmamak için padişah adına damgalanmış altın ve gümüş parçaları demektir

Memlekette geçen sikkenin ağırlığı ve değeri bilinmek için sahip-i mülk olan padişahın sikkesi olması lazım gelir

“ denmektedir

Osmanlıda para birimi AKÇE idi

Akçe gümüş paranın adıdır

İlk zamanlarda bunların ayar ve ağırlığı hiç değişmezdi

Fatih Sultan Mehmet han zamanında 6 kırat olan ağırlığı 5 kırata indirildi

Bundan sonra bazı sultanların devirlerinde değişik ağırlıklar uygulandı

1898 senesinde bileşimi yalnız gümüş ve bakır karışımından meydana gelen 148,000 lira tutarında 10-5 paralıklar bastırıldı

Halk bunlara METELİK diyordu

Sultan 6, Mehmet Han devrinde 40 ve 10 paralıklar; 1840 senesinde KAİME adı verilen 500 kuruşluk kıymetinde kağıt paralar bastırıldı

1851’de 10 ve 20 kuruşluk kaimeler piyasaya çıkartıldı

Alınan bir kararla, 1863 eylül ayında kaime basılmasına ve tedavülüne son verildi bu tarihten sonra tahsil ve tediye işlemleri yalnız madeni paralarla yapılmaya başlandı

1876 senesinde tekrar kaime bastırılması ve tedavüle sokulması kararlaştırılmışsa da 1879’da tekrar tedavülden kaldırılmasına karar verildi

Sultan 5, Mehmet Reşad Han zamanında 1 Nisan 1916 tarihli Tevhid-i Meskukad hakkında Kanuni Muvakkat ile altın Osmanlı devletinde kıymet ölçüsü olarak kabul edildi

Sultan İkinci Abdülhamit Han devrinde yürürlüğe konan Kavaim-i Naktiye nizamnamesi ile para işi belirli bir kanuna bağlandı

Cumhuriyet devrinde 1924 tarihli 411 sayılı kanun ile 100 paralıklar çıkartıldı

Bu günde kağıt paraların üzerindeki itibari değerler bir kıymetli maden karşılığında tesbit edilemezler

Kullanılmakta olan kağıt paralar altın paraya çevrilebilir olmaktan çıkmıştır

Birim paranın değeri itibari bir özellik almıştır

Banknotların karşılığı bir nevi Türk lirasının mal satın alabileceği değer “satın alma gücü” olmuştur

Kağıt para çıkartılması bir kanunla 1999 yılı sonuna kadar T

C

Merkez Bankasına bir imtiyaz olarak verilmiştir

İmtiyaz süresi bitimine 5 yıl kalıncaya kadar uzatılabilir

Paranın istikrarı konusunda da merkez bankası vazifelidir

1983’ten sonra çıkartılan kanun hükmündeki kararnamelerle Türk parasını koruma hakkındaki kanun hükümlerinde uluslar arası liberal sistemin uygulanması yönünde, bazı düzenlemeler yapılmıştır

IMF ile teknik düzeyde bazı görüşmeler yapılmış 22,03,1990 tarihinden itibaren Türkiye’nin 14

madde (IMF anlaşması) statüsünden 8

madde statüsüne geçtiği ve bu maddenin yükümlülüklerini kabul etmekte olduğu IMF’e resmen bildirilmiştir

Böylece Türkiye’nin kambiyo rejimi büyük bir serbestliğe kavuşturulmuştur

10-10-2012	#3
Prof. Dr. Sinsi	Paranın İcadı, Paranın Tarihcesi Türklerde para basımı Osmanlılarda Darphane Emini, kubbe vezirlerinden ve defterdarlardan tayin edilmekteydi Para basmayla ilgili yayınlanan bir tamimde: “… sikke denilen şey, her devlet tebeasının alışverişte birbiri aldatmamak ve gerek ağırlığında ve gerek değerinde bir fesat olmamak için padişah adına damgalanmış altın ve gümüş parçaları demektir Memlekette geçen sikkenin ağırlığı ve değeri bilinmek için sahip-i mülk olan padişahın sikkesi olması lazım gelir “ denmektedir Osmanlıda para birimi AKÇE idi Akçe gümüş paranın adıdır İlk zamanlarda bunların ayar ve ağırlığı hiç değişmezdi Fatih Sultan Mehmet han zamanında 6 kırat olan ağırlığı 5 kırata indirildi Bundan sonra bazı sultanların devirlerinde değişik ağırlıklar uygulandı 1898 senesinde bileşimi yalnız gümüş ve bakır karışımından meydana gelen 148,000 lira tutarında 10-5 paralıklar bastırıldı Halk bunlara METELİK diyordu Sultan 6, Mehmet Han devrinde 40 ve 10 paralıklar; 1840 senesinde KAİME adı verilen 500 kuruşluk kıymetinde kağıt paralar bastırıldı 1851’de 10 ve 20 kuruşluk kaimeler piyasaya çıkartıldı Alınan bir kararla, 1863 eylül ayında kaime basılmasına ve tedavülüne son verildi bu tarihten sonra tahsil ve tediye işlemleri yalnız madeni paralarla yapılmaya başlandı 1876 senesinde tekrar kaime bastırılması ve tedavüle sokulması kararlaştırılmışsa da 1879’da tekrar tedavülden kaldırılmasına karar verildi Sultan 5, Mehmet Reşad Han zamanında 1 Nisan 1916 tarihli Tevhid-i Meskukad hakkında Kanuni Muvakkat ile altın Osmanlı devletinde kıymet ölçüsü olarak kabul edildi Sultan İkinci Abdülhamit Han devrinde yürürlüğe konan Kavaim-i Naktiye nizamnamesi ile para işi belirli bir kanuna bağlandı Cumhuriyet devrinde 1924 tarihli 411 sayılı kanun ile 100 paralıklar çıkartıldı Bu günde kağıt paraların üzerindeki itibari değerler bir kıymetli maden karşılığında tesbit edilemezler Kullanılmakta olan kağıt paralar altın paraya çevrilebilir olmaktan çıkmıştır Birim paranın değeri itibari bir özellik almıştır Banknotların karşılığı bir nevi Türk lirasının mal satın alabileceği değer “satın alma gücü” olmuştur Kağıt para çıkartılması bir kanunla 1999 yılı sonuna kadar TC Merkez Bankasına bir imtiyaz olarak verilmiştir İmtiyaz süresi bitimine 5 yıl kalıncaya kadar uzatılabilir Paranın istikrarı konusunda da merkez bankası vazifelidir 1983’ten sonra çıkartılan kanun hükmündeki kararnamelerle Türk parasını koruma hakkındaki kanun hükümlerinde uluslar arası liberal sistemin uygulanması yönünde, bazı düzenlemeler yapılmıştır IMF ile teknik düzeyde bazı görüşmeler yapılmış 22,03,1990 tarihinden itibaren Türkiye’nin 14 madde (IMF anlaşması) statüsünden 8 madde statüsüne geçtiği ve bu maddenin yükümlülüklerini kabul etmekte olduğu IMF’e resmen bildirilmiştir Böylece Türkiye’nin kambiyo rejimi büyük bir serbestliğe kavuşturulmuştur