Şeker Üretimi - Şeker Nasıl Üretilir ?

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-10-2012

Şeker nasıl üretilir ?

Beyaz şeker iki işlemde elde edilen kamış şekerinin aksine pancardan tek işlemde elde edilir

Hasat
Pancarlar hasat zamanı olan sonbaharda ve kış başlarında topraktan sökülür

Pancarlar genellikle büyük yük kamyonlarıyla taşınır

Çünkü gerekli olan nakil mesafesi kamış endüstrisindeki nakil mesafesinden fazladır

Pancar toprakta olduğu için şeker kamışından daha kirlidir bundan dolayı ise şeker pancarı işlenmeden önce yıkanmalı ve kalan pancar yaprakları taş ve kalan çalı çırpı ayrıştırılmalıdır

Ekstraksiyon
Pancarın ince dilimler halinde kesilmesiyle işlem başlar

Bu işlemle pancarların yüzey alanı artırılır buda şeker çıkarılmasını kolaylaştırır

Ekstraksiyon işlemi difüzörde pancarların sıcak suyla birkaç saatlik temas ettirilmesi ile sağlanır

Difüzyon işlemi çayın kokusunun ve tadının demlikte çıkması işlemine benzer fakat tipik şeker pancarı difüzörü şeker ve suyla birlikte birkaç yüz ton ağırlığındadır

Difüzör tankı yatay veya dikey olarak çalkalama yapan bir tanktır tanktaki pancar dilimleri yavaşça bir uçtan diğer uca hareket ederken su ters yönden hareket eder

Buna zıt yönlü akış denir ve tanktaki su gittikçe yoğunlaşan şeker çözeltisi olur bu çözeltiye şerbet denir

Şerbet oluşurken su şeker pancarından şekerin yanı sıra diğer maddeleri de toplar

Difüzyondan elde edilen tipik şerbette muhtemelen % 14 şeker ve geriye kalan pulp ise yaklaşık % 1-2 şeker ve toplam % 8-12 katı madde içerir

Presleme
Difüzördeki pancar dilimleri hala ıslak ve hala içerisinde kullanılabilir şeker bulunmaktadır

Bu yüzden ıslak pancarlar vidalı presler ile sıkılarak olabildiğince şerbet çıkartılır

Bu şerbet difüzöre beslenen suyun bir bölümü olarak kullanılır

Sıkılmış pancar kurutma tesisine gönderilir burada küçük topaklar haline getirilir ve sonra hayvan yemi olarak kullanılır

Karbonatlama
Bir sonraki safhadaki işlemde katı maddeler şerbeti bulanık yaptığı için amacımız şeker şerbetindeki katı maddeleri ayırmaktır bu işlemin aynı zamanda rengin açılmasına da katkısı vardır

En genel işleme tekniklerinden birisi karbonatlama olarak bilinir

Karbonatlama kireç sütü (kalsiyum hidroksit Ca(OH2)) nün eklenmesiyle ve karbondioksit baloncuklarının çözeltinin içinden geçirilmesiyle yapılır

Gaz kireçle reaksiyona girerek kalsiyum karbonatın ince kristaller şeklini almasını sağlar buda katı maddeleri absorbe eder ve katı parçacıkların bir araya gelip çökmesini sağlar

Reaksiyon koşullarının dikkatlice kontrol edilmesi gerekir

Şeker dışında tüm maddelerin birleşmesiyle oluşan katı çökeltiler filtrelenerek uzaklaştırılır

Kireç taşı bu maddelerden bir tanesidir

Bu işlemleri yaptıktan sonra şeker şerbeti ağartma işlemi için hazır duruma gelir

Şeker kamışı üretiminden farklı olarak başka bir işlem (fosfotlama) kullanılmaz

Benzer şekilde ayrı ağartma evresi normalde kullanılmaz

Kaynatma
Son işlemde şerbet büyük bir tava içine yerleştirilir (genellikle 60 tonluk veya daha fazla şeker şerbeti alır)

Tavada su kaynatılarak buharlaştırılır ve şeker kristalleşir

Kristalleşmenin başlaması için biraz şeker tozu çözeltiye eklenir

Kristal miktarının artmasıyla sonuçta oluşan kristal ve ana şerbet santrifüjle ayrılır

Daha sonra sıcak hava ile kurutulan şeker kristalleri paketlenir

Şeker kamışı işleminde santrifüjle ayrılan çözelti hala kayda değer miktarda şeker içermektedir bu yüzden kristalleştirme işlemi bir kaç defa gerçekleştirilir

Fakat şeker olmayan maddeler kristalleşmeye engel olurlar

Bu durum özellikle sakkarozun parçalanma ürünü olan glikoz ve früktoz için önemlidir

Bu nedenle her takip eden kristallenme işlemi zorlaşır

Bu genellikle üç defadan sonra olur

Ürün
En son oluşan beyaz renkteki şeker mutfaklarda veya alkolsüz içki üretimi gibi sektörlerde kullanılmaya hazır olur

Şeker üretimi esnasında tüm şeker alınamadığı için bir yan ürün olan tatlı melas'da elde edilir

Bu ürün genellikle büyükbaş hayvanlar için yem olarak kullanılır veya alkol üretimi amacıyla içki fabrikalarında fermantasyonda kullanılmak için gönderilir

Fakat koku ve tat olarak şeker kamışı kadar kaliteli olmadığı için rom üretiminde kullanılmaz

Ham Fabrika

Rafineri

10-10-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Şeker Üretimi - Şeker Nasıl Üretilir ? Şeker nasıl üretilir ? Beyaz şeker iki işlemde elde edilen kamış şekerinin aksine pancardan tek işlemde elde edilir Hasat Pancarlar hasat zamanı olan sonbaharda ve kış başlarında topraktan sökülür Pancarlar genellikle büyük yük kamyonlarıyla taşınır Çünkü gerekli olan nakil mesafesi kamış endüstrisindeki nakil mesafesinden fazladır Pancar toprakta olduğu için şeker kamışından daha kirlidir bundan dolayı ise şeker pancarı işlenmeden önce yıkanmalı ve kalan pancar yaprakları taş ve kalan çalı çırpı ayrıştırılmalıdır Ekstraksiyon Pancarın ince dilimler halinde kesilmesiyle işlem başlar Bu işlemle pancarların yüzey alanı artırılır buda şeker çıkarılmasını kolaylaştırır Ekstraksiyon işlemi difüzörde pancarların sıcak suyla birkaç saatlik temas ettirilmesi ile sağlanır Difüzyon işlemi çayın kokusunun ve tadının demlikte çıkması işlemine benzer fakat tipik şeker pancarı difüzörü şeker ve suyla birlikte birkaç yüz ton ağırlığındadır Difüzör tankı yatay veya dikey olarak çalkalama yapan bir tanktır tanktaki pancar dilimleri yavaşça bir uçtan diğer uca hareket ederken su ters yönden hareket eder Buna zıt yönlü akış denir ve tanktaki su gittikçe yoğunlaşan şeker çözeltisi olur bu çözeltiye şerbet denir Şerbet oluşurken su şeker pancarından şekerin yanı sıra diğer maddeleri de toplar Difüzyondan elde edilen tipik şerbette muhtemelen % 14 şeker ve geriye kalan pulp ise yaklaşık % 1-2 şeker ve toplam % 8-12 katı madde içerir Presleme Difüzördeki pancar dilimleri hala ıslak ve hala içerisinde kullanılabilir şeker bulunmaktadır Bu yüzden ıslak pancarlar vidalı presler ile sıkılarak olabildiğince şerbet çıkartılır Bu şerbet difüzöre beslenen suyun bir bölümü olarak kullanılır Sıkılmış pancar kurutma tesisine gönderilir burada küçük topaklar haline getirilir ve sonra hayvan yemi olarak kullanılır Karbonatlama Bir sonraki safhadaki işlemde katı maddeler şerbeti bulanık yaptığı için amacımız şeker şerbetindeki katı maddeleri ayırmaktır bu işlemin aynı zamanda rengin açılmasına da katkısı vardır En genel işleme tekniklerinden birisi karbonatlama olarak bilinir Karbonatlama kireç sütü (kalsiyum hidroksit Ca(OH2)) nün eklenmesiyle ve karbondioksit baloncuklarının çözeltinin içinden geçirilmesiyle yapılır Gaz kireçle reaksiyona girerek kalsiyum karbonatın ince kristaller şeklini almasını sağlar buda katı maddeleri absorbe eder ve katı parçacıkların bir araya gelip çökmesini sağlar Reaksiyon koşullarının dikkatlice kontrol edilmesi gerekir Şeker dışında tüm maddelerin birleşmesiyle oluşan katı çökeltiler filtrelenerek uzaklaştırılır Kireç taşı bu maddelerden bir tanesidir Bu işlemleri yaptıktan sonra şeker şerbeti ağartma işlemi için hazır duruma gelir Şeker kamışı üretiminden farklı olarak başka bir işlem (fosfotlama) kullanılmaz Benzer şekilde ayrı ağartma evresi normalde kullanılmaz Kaynatma Son işlemde şerbet büyük bir tava içine yerleştirilir (genellikle 60 tonluk veya daha fazla şeker şerbeti alır) Tavada su kaynatılarak buharlaştırılır ve şeker kristalleşir Kristalleşmenin başlaması için biraz şeker tozu çözeltiye eklenir Kristal miktarının artmasıyla sonuçta oluşan kristal ve ana şerbet santrifüjle ayrılır Daha sonra sıcak hava ile kurutulan şeker kristalleri paketlenir Şeker kamışı işleminde santrifüjle ayrılan çözelti hala kayda değer miktarda şeker içermektedir bu yüzden kristalleştirme işlemi bir kaç defa gerçekleştirilir Fakat şeker olmayan maddeler kristalleşmeye engel olurlar Bu durum özellikle sakkarozun parçalanma ürünü olan glikoz ve früktoz için önemlidir Bu nedenle her takip eden kristallenme işlemi zorlaşır Bu genellikle üç defadan sonra olur Ürün En son oluşan beyaz renkteki şeker mutfaklarda veya alkolsüz içki üretimi gibi sektörlerde kullanılmaya hazır olur Şeker üretimi esnasında tüm şeker alınamadığı için bir yan ürün olan tatlı melas'da elde edilir Bu ürün genellikle büyükbaş hayvanlar için yem olarak kullanılır veya alkol üretimi amacıyla içki fabrikalarında fermantasyonda kullanılmak için gönderilir Fakat koku ve tat olarak şeker kamışı kadar kaliteli olmadığı için rom üretiminde kullanılmaz Ham Fabrika Rafineri