|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türk Edebiyatı Tüm Bölümleri İle
AŞIK VEYSEL
XX yüzyıl halk şairidir Şarkışla’da doğup büyümüş, Cumhuriyetin onuncu yılında An-kara’ya gelerek şiirlerini okumuş, bundan sonra ünü yayılmaya başlamıştır Çocukluğunda ge-çirdiği çiçek hastalığıyla gözünü kaybeden şair; genellikle gezgin bir hayat sürmüş ; kent kent dolaşarak aşktan, doğadan , kardeşlikten, birlikten, barış içinde yaşamaktan ve insanı insan yapan erdemlerden bahseden şiirlerini saz eşliğinde söylemiş; bu içeriğin halka yakın düşmesi , ona kitlesel bir sevginin doğmasına yol açmıştır Tasavvuf felsefesinin kazandırdığı hoşgörü anlayışı, şiirinin temellerinden biridir Şiirlerini Deyişler, Sazımdan Sesler adlı iki kitapta toplamıştır Son olarak tüm şiirlerini , Ümit Yaşar Oğuzcan tarafından Dostlar Beni Hatır-lasın adıyla yayımlanmıştır
BATI ETKİSİNDE TÜRK EDEBİYATI
1850 yıllarından günümüze kadar sürer Amacı, metod bakımından Batılı, öz ve ruh bakımından milli bir edebiyat yaratmaktır Türk toplumundaki esaslı değişmeleri , fikir ve yeni-lik hareketlerini yansıtır Üç döneme ayrılır :
s1Tanzimat Edebiyatı :1860’ta tercüman-ı ahval gazetesinin yayımlanmasıyla başlar, 1896’ya kadar sürer Sarsıntılar geçiren Osmanlı İmpu durumunu kurtarmak için, ordudan başlayarak ıslahat ve devrim hareketlerine girişiyordu 3 Selim , 2 Mahmut , Abdülmecit dö-nemleri böyle geçmiştir
Bu ortamda Batıcı ve yenilikçi olan şair ve yazarlar, sanatlarını toplum için kullandılar Fransız kültürüyle kültürüyle yetişmiş ,romantik ve ülkücüydüler Divan şiirini yıkmaya çalıştı-lar Çok yönlüydüler: şair,romancı,tiyatro yazarıvb Sanattan çok,fikir ve ülkü peşindedirler; zulme,haksızlığa karşı savaş açarlar Vatan ,millet,hürriyet,adalet,meşrutiyet kavramlarını he-yecanla savunurlar Daha geniş kitlelere seslenebilmek için ,dilde sadelik yanlısıdırlar Hemen hepsi politikacı ve mücadele adamıdırlar Tanzimat ikinci döneminde realizimin etkisi görülür Şiirde konu birliğini sağladılar Aruzla yazdılar Düzyazı dilini şiire uyguladılar Ro-man,hikaye,makale gibi türler,edebiyatımıza bu dönemde girdi İlk tanzimatçılar ,Divan şiirinin nazım biçimlerini kullandılar
1Dönemin Önemli Temsilcileri:
Şinasi:Gazeteci ,şair ve yazardır Tercüman-Ahval(1860),Tavir-i Efkar (1862) gazetelerini çıkardı Fikir adamıdır Eserleri:Şair Evlenmesi(ilk tiyatro),Şiir çevirileri,Türk Atasözleri,Seçme Şiirler
Namık Kemal:Gür sesli vatan şairi,dava ve sanat adamıdır Zulme ve keyfi idareye baş-kaldırdı Şiirlerinde vatan ,millet,hürriyet ülkülerini aşılamıştır
Eserleri:Şiirler,Tiyatroları:Vatan Yahut Silistre,Gülnihal,Akif Bey,Kara Bela,Zavallı Çoçuk,Romanları :İntibah,Cezmi,Biyografileriev-i İstila ,Kanişe,Eleştiri:Tahrib-i Hara-bat,Takip
Ziya Paşa: Tanzimatçılar içinde eskiye en fazla bağlı kalanlardandır Şiirlerinde öğütler, felsefi temalar görülür
Eserleri : Divan, Terkib-i Bend, Zafername(hiciv), Harabat(şiir antolojisi), Veraset Mek-tupları(Makale)
Ahmet Mithat Efendi:İlgi çekici, eğlendirici roman ve hikayeler yazdı Eserleri 200’ün üze-rindedir, halkı aydınlatmıştır Dili sadedir
Eserleri: Letaif-i Rivayet(28 hikaye) , Romanları: Hasan Mellah, Felatun Beyle Rakım E-fendi, Henüz 17 Yaşında, Yeniçeriler, Karnaval
Ahmet Vefik Paşa: Milliyetçilik ve Türkçülük akımlarının ilk büyük temsilicisidir Moliere komedilerinden yaptığı 16 çeviri ve uyarlamayla, Türk tiyatrosuna önemli hizmetler etti
Eserleri: Lehçe-i Osmani, Şecere-i Türk, Moliere’den Zor Nikah, Meraki, Azarya, Zoraki Takip
2Dönemin Önemli Temsilcileri:
Recaizade Mahmut Ekrem : Edebiyat kuramcısı ve şiir eleştirmenidir Romancı ve şairdir
Eserleri:Araba Sevdası(ilk gerçekçi roman), Çok Bilen Çok Yanılır(tiyatro) Zemzeme I-II-III(şiir)
Samipaşazade Sezai: Roman ve hikayecidir Gündelik, gerçekçi hayatı vermiştir
Eserleri: Sergüzeşt, Küçük Şeyler(ilk edebi romandır)
Şemsettin Sami: Türk edebiyatında ilk romanı yazdı Taaşşuk-i Tal’at ve Fitnat Sözlük ve ansiklopedi çalışmaları yaptı Orhun yazıtlarını Türkçe’ye çevirdi
Eserleri : Kemusül Alam , Kamus-i Türki , çeviri: Sefiller
2- Servet-i Fünun Edebiyatı:
Servet-i Fünun edebiyat dergisinin çıkışı (1896) ve kapanışı (1901) arasında sürdü II Abdülhamit’in hiçbir özgürlük tanımayan yönetimi nedeniyle, sosyal konulara eğilememişler-dir; “Sanat için Sanat” ilkesine bağlı kalmışlardır Süslü, seçkin insanların zevklerini okşayan bir üslupları vardır
Bilhassa Fransız edebiyatında , çağdışı olan Sembolizm, Parnasizm’le ilgilenmişlerdir Osmanlı İmp’nun çöküntüsü, halkın cahilliği, ümitsizlik, baskı, sansür ve sürgünler yüzünden ; içe dönük yılgın ve hasta bir edebiyat olmuştur
Bu dönemde kuralsız nazım biçimleri benimsenmiştir Ayrıca Batı’dan sone ve terzarime gibi nazım biçimleri getirilmiştir Ölçü aruzdur
Bu edebiyatta roman ve hikaye, şiirden daha güçlüdür Olayların çevresi İstanbul’dur Fransız realist ve natüralistleri örnek tutulmuştur
Konu bütünlüğüne önem verilmiştir Bazen bir cümle üç-beş dizeye yayılarak, nazım nes-re yakınlaştırılmıştır Temalar , hayal-hakikat çarpışmasıdır; maddilik-manevilik çekişmesi , yalnızlık , tabiata ve sessizliğe sığınmak, “hüzün ve acıdır”
Önemli Temsilcileri
Tevfik Fikret:Bireyci duyguları ,tabiatı , yaşanmış hayat sahnelerini işleyen romantik-lirik şiirler yazdı1901’den sonra sosyal şiirler yazarak didaktik-lirik oldu Nazmı nesre yaklaştırdı
Eserleri:Rübab-ı Şikeste, Haluk’un Defteri Şermin
Cenap Şehabettin : Yeniliklerde öncüdür Parnasizmden biçim güzelliği Sembolizmden kapalı şiir zevkini aldı
Eserleri : evrak-ı Eyyam, Nesr-i Harb, Nesr-i Sulh
Halit Ziya Uşaklıgil : Türk edebiyatının ilk büyük romancısıdır Romanlarının konusu ço-ğunlukla aydın, zengin çevreden seçilmiştir Hikayelerinde halk tabakalarına inmiştir
Eserleri: Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu, Kırık Hayatlar, Hikaye:İhtiyar Dost, Kadın Peçesi
3- 20 Yüzyıl Türk Edebiyatı:
20yy Türk edebiyatını hazırlayan etmenler : Bazı devletlerin Osmanlı Devletini yıkmaya çalışmaları , İkinci Meşrutiyet, 31 Mart Olayı, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin baskıcı yönetimi, Balkanlarda, Yemen ve Arnavutluk’ta çıkan isyanlar, yeni devletimizin kurulmasıdır
Başlıca Bölümleri:
a) Fecr-i Ati Edebiyatı :
(1909) Servet-i Fünun’dan sonra Batı’yla dil, edebiyat ,bilim alanlarında sıkı bağlar kura-caklarını ileri sürdüler ; fakat pek bir şey yapamadılar En büyük temsilcisi, Fransız semboliz-mini benimseyen Ahmet Haşim’dir
Ahmet Haşim: Bireyci öz şiirin ustalarındandır Ona göre şiirin dili, anlaşılmak için değil, duyulmak içindir Kapalı şiirler yazdı
Eserleri: Şiir:Göl Saatleri, Piyale, Düzyazı: Bize göre, Frankfurt Seyahatnamesi, Gurabahane-i Laklakan
b) Milli Edebiyat Akımı:
(1910-1923):Ömer Seyfettin , Ziya Gökalp ve Ali Canip Yöntem’in Genç Kalemler dergi-sindeki bildirileri, akımın başlangıcıdır
Milli konulara, toplum ve yurt sorunlarına eğilmişlerdir Sade ve süssüz Türkçe’yle yazdı-lar Konuşulan Türkçe’yi yazı dili haline soktular Hikaye ve romanlarda olaylar, İstanbul dışına çıkartıldı Şiirde hece ölçüsü ve koşma biçimi kullanıldı
Önemli Temsilcileri:
Öncüleri :
Mehmet Emin Yurdakul :Yurdumuzun acı gerçeklerini şiirimize ilk defa yansıtmıştır Türki-ye milliyetçiliğini savunur
Eserleri: Türkçe Şiirler, Türk Sazı
Ziya Gökalp: Türk halkının folklor ve tarihini yazdı, araştırdı Sade bir dille toplumsal a-maçlı şiirler yazdı
Eserleri : Düzyazı : Türkleşmek-İslamlaşmak-Muasırlaşmak ,Türkçülüğün Esasları,Şiir: Kızılelma, Altın Işık
Ömer Seyfettin :Bizde Maupassant tarzı hikayenin klasik değeri sayılır Konuları çoçukluğundan, Türk savaş tarihinden, Anadolu efsanelerinden almıştır Tasvir ve tahlile de-ğil, olaya önem verir Türkçülüğü savundu Sade yazmıştır
Eserleri: Bomba, Beyaz Lale, Yalnız Efe
Diğer Şair ve Yazarlar:
Mehmet Akif Ersoy,Yahya Kemal Beyatlı, Halide Edip Adıvar, Refik Halit Karay , Reşat Nu-ri Güntekin, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Falih Rıfkı Atay
Beş Hececiler:
Milli Edebiyat döneminde beş şair, hece ölçüsünü kuvvetle benimsediler Şiirimize katıksız Türkçe’nin yerleşmesinde önemli rol oynadılar Bunlar : Faruk N Çamlıbel , Yusuf ZOrtaç OS Orhan, EB Koryürek, HF Ozansoy’dur
c) Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı (1923-1940) :
Bu dönemde tam anlamıyla yerli ve sade bir dil kullanıldı Konuşma ve yazı dilini birleştir-diler Hece ölçüsünün sesini gizleyerek, iç ahenge yöneldiler
Önemli Temsilcileri:
Ahmet Kutsi Tecer: Anadolu halk motiflerini işlediği duygulu ve memleketçi şiirleriyle ta-nındı
Eserleri : Şiirler, Köşebaşı(tiyatro)
Ahmet Hamdi Tanpınar: sembolizm havası içinde soyut şiirin ve psikolojik roman, hikaye türlerinin ustasıdır
Eserleri: Şiirler, Hikaye: Abdullah Efendinin Rüyaları, Roman: Huzur, Deneme : Beş Şe-hir
Ahmet Muhip Dranas: Baudolaire (Bodler) sembolizmini Türk halk şiiriyle kaynaştırdı
Eserleri :Şiirler, Tiyatro: Gölgeler
Cahit Sıtkı Tarancı : Yaşamanın ve aşkın güzelliğini, ölümün üstünlüğünü vurguladı Bol ve güzel halk deyimleri kullandı
Eserleri: Şiir:Otuz Beş Yaş , Düşten Güzel , Sonrası
Yedi Meşaleciler: 1928’de Yedi Meşale adlı bir kitapta yedi sanatçı birleşti Beş Hececile-rin yaptıklarını geliştirerek, modern Türk şiirinin doğmasına ortam hazırladılar Hissedilir bir değişiklik yapamadılar Bunlar:S E Siyavuşgil , V M Kocatürk , Y N Nayır, C K Solok , Ke-nan Hulusi , Muammer Lütfi , Z O Saba’dır
Ziya Osman Saba : Yedi Meşalecilerin şiire en sadık olanıdır Çocukluk özlemi, anılara düşkünlük, kadere boyun eğiş temalarını işledi
Eserleri: Şiir: Sebil ve Güvercinler Hikaye: Mesut İnsanlar Fotoğrafhanesi
Cumhuriyet Döneminin Diğer Şairleri: Kemalettin Kamu, Ö B Uşaklı , Arif Nihat Asya, Necip Fazıl Kısakürek
Cumhuriyet Dönemi Yazarları:
Memduh Şevket Esendal:Tuhaf inançları, cahilliğin ve insan huylarının yarattığı sonuçları işler Konuşur gibi sade ve içten yazdı Yorumu okuyucuya bırakır
Hikayeleri: Otlakçı, Bizim Nesibe Roman : Ayaşlı ve Kiracıları
Abdülhak Şinasi Hisar:İzlenimci roman yazdı Tahlil ve düşünceye yer verdi Üslubu süs-lüdür
Eserleri: Fahim Bey ve Biz Anı:Boğaziçi Mehtapları
Peyami Sefa: Türk edebiyatında psikolojik roma türünün ustasıdır
Eserleri : Dokuzuncu Hariciye Koğuşu , Matmazel Noralya’nın Koltuğu
Sait Faik Abasıyanık: Konuşur gibi canlı bir İstanbul Türkçe’siyle yazdı Hikayecidir, ro-man ve şiirleri de vardır Orta ve alt tabaka insanlarının hayatlarını işledi Bir anlık izlenimler, parça buçuk olaylar, Çehov tarzında kaleme alınmıştır
Eserleri: Hikaye: Semaver, Son Kuşlar, Lüzumsuz AdamRoman:Kayıp Aranıyor,Birtakım İnsanlarŞiir: Şimdi Sevişmek Vakti
|