Dilbilgisi Ve Türkçe Dilbilgisi Kuralları

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-09-2012

3

MECAZ ANLAM

Bir sözcüğün gerçek anlamından bütünüyle uzaklaşarak kazandığı yeni anlama mecaz anlam denir

Başka bir deyişle bir kelimenin, gerçek anlamı dışında, başka bir kelimenin yerine kullanılması sonucu ortaya çıkan anlamdır

Bu kullanımda anlatımı renklendirmek ve kuvvetlendirmek esastır

Mecaz anlamda iki kelime bir yönüyle benzerlik ilgisi kurularak birbirine benzetilmiştir

Bu konuyu bir daha açmayacağım

Derdim çoktur, hangisine yanayım

Doktora boş gözlerle bakıyordu

Bu şarkıya bayılıyorum

Tatlı sözlerle babasının gönlünü aldı

Yakında savaş patlayacak

Mecaz anlamlar, benzetme ve ilgi yollarıyla yapılır

Benzetme yoluyla yapılanlardan biri istiaredir

İstiare açık ve kapalı olmak üzere ikiye ayrılır

Edebiyat dersinde söz sanatları arasında incelenir

Eğretileme ve deyim aktarması da denir

“Kurban olam, kurban olam

Beşikte yatan kuzuya” (açık istiare)

“Tekerlekler yollara bir şeyle anlatıyor

” (kapalı istiare)

İlgi yoluyla yapılanlara ad aktarması denir

Ad aktarmasında benzetme amacı olmaz

İç-dış, parça-bütün, neden-sonuç, sanatçı-yapıt, yer-insan, yer-olay gibi ilgiler vardır

Aşağıdaki cümleler ad aktarmasına örnektir

(ad aktarması ayrıca mecaz-ı mürsel adıyla söz sanatlarında da işlenir

)

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey nazlı hilâl

Saçını kestir demedim mi?

Bereket yağıyor; çiftçinin yüzü gülecek

Ayağını çıkarmadan girebilirsin

Bu olaylara Ankara sessiz kalıyor

Orhan Veli’yi okur musun?

10-09-2012	#31
Prof. Dr. Sinsi	Dilbilgisi Ve Türkçe Dilbilgisi Kuralları 3 MECAZ ANLAM Bir sözcüğün gerçek anlamından bütünüyle uzaklaşarak kazandığı yeni anlama mecaz anlam denir Başka bir deyişle bir kelimenin, gerçek anlamı dışında, başka bir kelimenin yerine kullanılması sonucu ortaya çıkan anlamdır Bu kullanımda anlatımı renklendirmek ve kuvvetlendirmek esastır Mecaz anlamda iki kelime bir yönüyle benzerlik ilgisi kurularak birbirine benzetilmiştir Bu konuyu bir daha açmayacağım Derdim çoktur, hangisine yanayım Doktora boş gözlerle bakıyordu Bu şarkıya bayılıyorum Tatlı sözlerle babasının gönlünü aldı Yakında savaş patlayacak Mecaz anlamlar, benzetme ve ilgi yollarıyla yapılır Benzetme yoluyla yapılanlardan biri istiaredir İstiare açık ve kapalı olmak üzere ikiye ayrılır Edebiyat dersinde söz sanatları arasında incelenir Eğretileme ve deyim aktarması da denir “Kurban olam, kurban olam Beşikte yatan kuzuya” (açık istiare) “Tekerlekler yollara bir şeyle anlatıyor” (kapalı istiare) İlgi yoluyla yapılanlara ad aktarması denir Ad aktarmasında benzetme amacı olmaz İç-dış, parça-bütün, neden-sonuç, sanatçı-yapıt, yer-insan, yer-olay gibi ilgiler vardır Aşağıdaki cümleler ad aktarmasına örnektir (ad aktarması ayrıca mecaz-ı mürsel adıyla söz sanatlarında da işlenir) Dalgalan sen de şafaklar gibi ey nazlı hilâl Saçını kestir demedim mi? Bereket yağıyor; çiftçinin yüzü gülecek Ayağını çıkarmadan girebilirsin Bu olaylara Ankara sessiz kalıyor Orhan Veli’yi okur musun?