Dilbilgisi Ve Türkçe Dilbilgisi Kuralları

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-09-2012

5

İlgi Ekleri

İyelik ekiyle çok sıkı biçimde ilgisi olan bir ektir

Eklendiği isme ait olan başka bir sözün varlığını gösterir

Bağlı olduğu isim ilgi ekli isimden sonra gelir

Ben - im = kitabım
Sen - in = kitabın
O - nun = kitabı
Biz - im = kitabımız
Siz - in = kitabınız
Onlar - ın =kitapları

B

YAPIM EKLERİ

İsim ve fiillerin kök veya gövdelerine gelerek onlardan başka isim ya da fiil türeten eklerdir

Burada kök sözünü de açıklamakta fayda var

Kök

Bir sözcüğün anlamı ve yapısı bozulmadan parçalanamayan en küçük parçasıdır

Köklerde yapım eki bulunmaz, ancak çekim eki bulunabilir

Örneğin;

“Ağaçlarımız” sözcüğünde “ağaç”, sözcüğün, anlamlı ve parçalanamayan en küçük parçasıdır

“lar” çokluk ekidir; yani isim çekim ekidir

“-(ı)-mız” eki iyelik ekidir; yani isim çekim ekidir

Öyleyse bu sözcük yapım eki almamıştır, kök hâlindedir

Kökler iki türde bulunur: İsim kökleri ve fiil kökleri

“Baktı” sözcüğündeki kök “bak-” fiil kökü; “tuzluk” sözcüğünün kökü olan “tuz” isim köküdür

Sözcüğün köküyle, ek aldıktan sonraki şekli arasında mutlaka bir anlam ilgisi olmalıdır

“Balıkçılık” kelimesinin ek ve köklerine “balık-çı-lık” şeklinde ayrılır

Yoksa “balık” kelimesi bölünüp de köküne “bal” denemez

Çünkü “bal” kelimesi ile “balık” kelimesi arasında anlamca bağlantı yoktur

Sözcüğün yapım eki aldıktan sonraki durumuna gövde denir

Bir sözcük birden çok yapım eki alabilir

İlk yapım eki köke diğerleri gövdeye eklenir

10-09-2012	#44
Prof. Dr. Sinsi	Dilbilgisi Ve Türkçe Dilbilgisi Kuralları 5 İlgi Ekleri İyelik ekiyle çok sıkı biçimde ilgisi olan bir ektir Eklendiği isme ait olan başka bir sözün varlığını gösterir Bağlı olduğu isim ilgi ekli isimden sonra gelir Ben - im = kitabım Sen - in = kitabın O - nun = kitabı Biz - im = kitabımız Siz - in = kitabınız Onlar - ın =kitapları B YAPIM EKLERİ İsim ve fiillerin kök veya gövdelerine gelerek onlardan başka isim ya da fiil türeten eklerdir Burada kök sözünü de açıklamakta fayda var Kök Bir sözcüğün anlamı ve yapısı bozulmadan parçalanamayan en küçük parçasıdır Köklerde yapım eki bulunmaz, ancak çekim eki bulunabilir Örneğin; “Ağaçlarımız” sözcüğünde “ağaç”, sözcüğün, anlamlı ve parçalanamayan en küçük parçasıdır “lar” çokluk ekidir; yani isim çekim ekidir “-(ı)-mız” eki iyelik ekidir; yani isim çekim ekidir Öyleyse bu sözcük yapım eki almamıştır, kök hâlindedir Kökler iki türde bulunur: İsim kökleri ve fiil kökleri “Baktı” sözcüğündeki kök “bak-” fiil kökü; “tuzluk” sözcüğünün kökü olan “tuz” isim köküdür Sözcüğün köküyle, ek aldıktan sonraki şekli arasında mutlaka bir anlam ilgisi olmalıdır “Balıkçılık” kelimesinin ek ve köklerine “balık-çı-lık” şeklinde ayrılır Yoksa “balık” kelimesi bölünüp de köküne “bal” denemez Çünkü “bal” kelimesi ile “balık” kelimesi arasında anlamca bağlantı yoktur Sözcüğün yapım eki aldıktan sonraki durumuna gövde denir Bir sözcük birden çok yapım eki alabilir İlk yapım eki köke diğerleri gövdeye eklenir