Dilbilgisi Ve Türkçe Dilbilgisi Kuralları

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-09-2012

Çekim Ekiyle Yapım Ekinin Farkları

Çekim ekleri eklendiği sözcüğün anlamında bir değişiklik yapmaz; yapım ekleri ise anlamı, köke bağlı olmak şartıyla, değiştirir

Örneğin;

“Kitabı aradım

”

cümlesindeki “kitaözcüğü “sayfalardan oluşan ve okunan nesne” anlamındadır

“-i” hâl ekini alarak “kitabı” şekline geldiğinde de anlamı değişmemektedir

“Kitapçı aradım

”

cümlesinde ise “sayfalardan oluşan ve okunan nesne” olan “kitap” sözcüğü “-cı” yapım ekini alarak bu anlamını yitirmiş, “kitap satılan yer” anlamına gelmiştir

Yani “kitap”la bir anlam ilgisi vardır; ama yeni bir sözcük oluşmuştur

Çekim ekleri bir sözcüğe yapım ekinden sonra eklenir

Yani önce yapım ekleri, sonra çekim ekleri gelir

İstisnaları olsa da bu genel bir kuraldır

Ek ve kök hakkındaki bu genel bilgilerden sonra şimdi eklerin önemlileri üzerinde durabiliriz

1

İsimden İsim Yapan Ekler

İsim kök veya gövdelerine gelerek onlardan yeni isimler türeten eklerdir

Ancak bu sözcükler sıfat, zarf gibi görevlerde de kullanılabilir

“Kiralık ev vardır

“Sulu yemeleri çok sever

”
“İşsiz insanlara yardımcı oluyordu

”
“Büyüyünce futbolcu olacakmış”
“Sınıflara üçer kişi alalım

”

10-09-2012	#45
Prof. Dr. Sinsi	Dilbilgisi Ve Türkçe Dilbilgisi Kuralları Çekim Ekiyle Yapım Ekinin Farkları Çekim ekleri eklendiği sözcüğün anlamında bir değişiklik yapmaz; yapım ekleri ise anlamı, köke bağlı olmak şartıyla, değiştirir Örneğin; “Kitabı aradım” cümlesindeki “kitaözcüğü “sayfalardan oluşan ve okunan nesne” anlamındadır “-i” hâl ekini alarak “kitabı” şekline geldiğinde de anlamı değişmemektedir “Kitapçı aradım” cümlesinde ise “sayfalardan oluşan ve okunan nesne” olan “kitap” sözcüğü “-cı” yapım ekini alarak bu anlamını yitirmiş, “kitap satılan yer” anlamına gelmiştir Yani “kitap”la bir anlam ilgisi vardır; ama yeni bir sözcük oluşmuştur Çekim ekleri bir sözcüğe yapım ekinden sonra eklenir Yani önce yapım ekleri, sonra çekim ekleri gelir İstisnaları olsa da bu genel bir kuraldır Ek ve kök hakkındaki bu genel bilgilerden sonra şimdi eklerin önemlileri üzerinde durabiliriz 1 İsimden İsim Yapan Ekler İsim kök veya gövdelerine gelerek onlardan yeni isimler türeten eklerdir Ancak bu sözcükler sıfat, zarf gibi görevlerde de kullanılabilir “Kiralık ev vardır “Sulu yemeleri çok sever” “İşsiz insanlara yardımcı oluyordu” “Büyüyünce futbolcu olacakmış” “Sınıflara üçer kişi alalım”