10-09-2012
|
#47
|
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Dilbilgisi Ve Türkçe Dilbilgisi Kuralları
İSİM TAMLAMALARI
Bir ismin aitlik ilgisi bakımından daha belirli hale gelmesi için başka bir isim tarafından tamlanmasıyla meydana gelen söz öbeğine isim tamlaması denir
Belli kuralar dahilinde en az iki sözcük bir araya gelerek isim tamlamasını oluşturur
İsim tamlamaları "tamlayan ve tamlanan" olmak üzere iki unsurdan oluşur
Tamlayan birinci sözcük, tamlanan ise ikinci sözcüktürİsim tamlamalarının tamlayanında ilgi, tamlananında ise iyelik eki vardır
1 BELİRTİLİ İSİM TAMLAMASI
Tamlayanın ilgi, tamlananın iyelik eki aldığı tamlamalardır
Her iki unsuru da ek olarak oluşturulan bu tür tamlamalarda kuvvetli bir aitlik ilgisi vardır
"Evin kapısı açık kalmış"
cümlesindeki "evin kapısı" söz öbei belirtili isim tamlamasıdır Görüldüğü gibi, her iki sözcük de ek almıştırBu tamlamada iki sözcük arasındaki kuvvetli bir ilişki kendini göstermektedir
Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasına başka sözcükler girebilir
"Kerem'in mavi gömleği güzelmiş"
cümlesinde araya "mavi" sıfatı girmiştir
"-den" hal eki tamlayanda kullanılan ilgi ekinin yerine geçerek belirtili isim tamlaması kurulabilir
"Resimlerin birini de ben alayım"
cümlesindeki "resimlerin biri" sözü belirtili isim tamlamasıdır Biz bunu "resimlerden birini" biçiminde de söyleyebiliriz Yani sadece tamlayan eki "-in" yerine, aynı işlevi gören "-den" hal ekini getirmiş oluyoruz
Belirtili isim tamlamalarında bir tamlayan birden fazla tamlanana bağlanabileceği gibi, bir tamlanan birden fazla tamlayana da bağlanabilir
"Evin bahçesi, odaları, mutfağı o kadar geniş ki "
cümlesinde "evin" tamlayan; "bahçesi, odaları, mutfağı" sözcükleri de tamlanandır
2BELİRTİSİZ İSİM TAMLAMASI
Tamlayanın ilgi eki almayıp tamlananın iyelik eki aldığı tamlamalardır
Bu tür tamlamalarda bir ismin başka bir isme aitliğinden çok bir nesne ya da kavram ismi oluşturmak esastır
"Çocuğun elbisesini alacağız"
cümlesinde "çocuğun elbisesi" tamlaması belirtilidirBu tamlamada belli bir çocuğa ait elbiseden söz edilmektedir
Biz bu tamlamayı;
"Çocuk elbisesi alacağız"
şeklinde söylersek yani "-nın" ekini kaldırırsak tamlama belirtisiz olur Bu durumda belli bir kişiye ait elbiseden değil,genel bir elbise çeşidinden "çocuk elbisesi" nden söz etmiş oluruz
Belirtisiz isim tamlamalarında tamlayan tamlananın neden yapıldığını,neye benzediğini bildirebilir
"Lahana turşusu" , "Erik hoşafı" , "Bulgur pilavı"
Bu tamlamalarda tamlayan tamlananın neyden yapıldığını bildirir
"Deve kuşu" , "Kılıç balığı" , "Küpe çiçeği"
Bu tamlamalarda ise tamlayan tamlananın neye benzediğini bildirir
|
|
|
|