Dilbilgisi Ve Türkçe Dilbilgisi Kuralları

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-09-2012

KISALTMA GRUPLARI

Bu gruplar genellikle isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil gruplarının kısalması ve kalıplaşması sonucu oluşmuşlardır

Bu grupların ortak özelliği, iki isim unsurundan meydana gelmeleri ve vurgunun ikinci unsurda olmasıdır

a

İsnat Grubu
Sıfat-fiil ve zarf-fiil grubundan kısalmıştır

Karnı tok olan adam → karnı tok adam

Başı açık olarak → başı açık

İsim, sıfat ve zarf olarak kullanılır

gözü tok (insan), eli açık (arkadaş), sohbeti tatlı (insanlar), cebi dolu (adam)

, iki düğmesi kopuk (palto)

Dili bir, gönlü bir, imanı bir insan yığını

Görüyor varlığının bir yere toplandığını

Kaç gözü yaşlıyı teselli etti

Şu çenesi düşüğe sen aldırma

Gurbet akşamlarının bağrı yanık yolcusuyum

Bekir önce anlamadı, ağzı açık bir süre baktı

b

Yükleme Grubu
Sıfat-fiil ve isim-fiil grubundan kısalmıştır

Yüzü aşkın olan → yüzü aşkın

Kitabı tetkik etmek → kitabı tetkik

Birinci unsur belirtme hâl eki alır

İnsanı takdir, memuru teftiş, küçük çocukları af, evi iyice tamir

Bu grup, cümlede ve kelime gruplarında isim ve sıfat olarak kullanılır

Yüzü aşkın insan meydanda toplanmıştı

Kitabı tetkik için görevliden izin istedi

c

Yaklaşma Grubu
Yaklaşma eki almış bir ismin başka bir isimle oluşturduğu kelime grubudur

Birinci unsur yaklaşma eki alır

Fiilimsilerden kısalmıştır

evine bağlı olan → evine bağlı

fikrine müracaat etmek → fikrine müracaat

başına buyruk olarak → başına buyruk

Tatile düşkün (insanlar), cana yakın (arkadaş), geçmişe bağlı (bir yazar), sözüne sadık (dost), içe dönük (tehdit), dile kolay(işler)

Güzel sanatlara meraklı (kız), geleneklere çok bağlı (adam)

Bu grup, cümlede ve kelime gruplarında isim, sıfat ve sarf olarak kullanılır

Mehlika Sultan'a âşık yedi genç

Gece şehrin kapısından çıktı

Yanında yirmiye yakın muhabir vardı

Adam, sırıklara bağlı fasulyelerin küçük, ürkek çiçeklerini gördü

Saatlerdir kapıya dönük oturuyordu

Yemeği gece yarısına yakın yediler

d

Bulunma Grubu
Bulunma eki almış bir ismin başka bir isimle oluşturduğu kelime grubudur

Birinci unsur bulunma eki alır

Haftada bir, dörtte üç, solda sıfır, yükte hafif, beş günde bir,

Cümlede ve kelime gruplarında isim, sıfat ve zarf olarak kullanılır

Arada bir o meşhur kahkahasını atardı

Ekmeğin dörtte birini yanındakine uzattı

İşinde usta insanlarla bir arada çalışıyor

10-09-2012	#58
Prof. Dr. Sinsi	Dilbilgisi Ve Türkçe Dilbilgisi Kuralları KISALTMA GRUPLARI Bu gruplar genellikle isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil gruplarının kısalması ve kalıplaşması sonucu oluşmuşlardır Bu grupların ortak özelliği, iki isim unsurundan meydana gelmeleri ve vurgunun ikinci unsurda olmasıdır a İsnat Grubu Sıfat-fiil ve zarf-fiil grubundan kısalmıştır Karnı tok olan adam → karnı tok adam Başı açık olarak → başı açık İsim, sıfat ve zarf olarak kullanılır gözü tok (insan), eli açık (arkadaş), sohbeti tatlı (insanlar), cebi dolu (adam), iki düğmesi kopuk (palto) Dili bir, gönlü bir, imanı bir insan yığını Görüyor varlığının bir yere toplandığını Kaç gözü yaşlıyı teselli etti Şu çenesi düşüğe sen aldırma Gurbet akşamlarının bağrı yanık yolcusuyum Bekir önce anlamadı, ağzı açık bir süre baktı b Yükleme Grubu Sıfat-fiil ve isim-fiil grubundan kısalmıştır Yüzü aşkın olan → yüzü aşkın Kitabı tetkik etmek → kitabı tetkik Birinci unsur belirtme hâl eki alır İnsanı takdir, memuru teftiş, küçük çocukları af, evi iyice tamir Bu grup, cümlede ve kelime gruplarında isim ve sıfat olarak kullanılır Yüzü aşkın insan meydanda toplanmıştı Kitabı tetkik için görevliden izin istedi c Yaklaşma Grubu Yaklaşma eki almış bir ismin başka bir isimle oluşturduğu kelime grubudur Birinci unsur yaklaşma eki alır Fiilimsilerden kısalmıştır evine bağlı olan → evine bağlı fikrine müracaat etmek → fikrine müracaat başına buyruk olarak → başına buyruk Tatile düşkün (insanlar), cana yakın (arkadaş), geçmişe bağlı (bir yazar), sözüne sadık (dost), içe dönük (tehdit), dile kolay(işler) Güzel sanatlara meraklı (kız), geleneklere çok bağlı (adam) Bu grup, cümlede ve kelime gruplarında isim, sıfat ve sarf olarak kullanılır Mehlika Sultan'a âşık yedi genç Gece şehrin kapısından çıktı Yanında yirmiye yakın muhabir vardı Adam, sırıklara bağlı fasulyelerin küçük, ürkek çiçeklerini gördü Saatlerdir kapıya dönük oturuyordu Yemeği gece yarısına yakın yediler d Bulunma Grubu Bulunma eki almış bir ismin başka bir isimle oluşturduğu kelime grubudur Birinci unsur bulunma eki alır Haftada bir, dörtte üç, solda sıfır, yükte hafif, beş günde bir, Cümlede ve kelime gruplarında isim, sıfat ve zarf olarak kullanılır Arada bir o meşhur kahkahasını atardı Ekmeğin dörtte birini yanındakine uzattı İşinde usta insanlarla bir arada çalışıyor