Anadolu Selçuklu Devleti’Nin Kültür Ve Uygarliği

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-09-2012

1

Devlet Yönetimi
Anadolu Selçuklu Devleti’nin başında, sultan adı verilen bir hükümdar bulunurdu

Devlet ve ülke, hükümdar soyunun ortak malı sayılırdı

Sultan ölünce, onun ailesinden biri devletin başına geçerdi

Sultanın önemli görevleri ve sorumlulukları vardı

Sultan , devleti en iyi şekilde yönetir,halkın mutluluğu için çalışırdı

Sultandan sonra en yetkili devlet adamı vezirdi

Devlet işleri, divan adı verilen bir kurulda görüşülüp, karara bağlanırdı

Divana, sultan veya vezir başkanlık ederdi

Ülke , yönetim bakımından bölümlere ayrılmıştı

Eyalet(il) adı verilen bu bölümleri,
Hükümdar ailesinden olan melikler ve valiler yönetirdi

Meliklerin yanında birde atabey bulunurdu

Atabey,meliklerin deneyim kazanmaları için çaba harcayan bilgili bir görevliydi

Eyaletlerde,askerlik işlerine subaşılar,adalet işlerin kadılar bakardı

Anadolu Selçuklularında ordu,sultanın şahsına ait askerler,(Hassa ordusu) Türkmenler ve ıkta sahiplerinin beslediği askerlerden meydana geliyordu

Savaş sırasında; ok ,yay,kılıç ve topuz gibi silahlar kullanılırdı

Anadolu Selçukluları,denizciliğe de önem verdiler

Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında tersaneler kurdular

Bunlardan,Alaiye ve Sinop tersaneleri çok önemliydi

Oluşturulan donanma ile hem deniz ticareti geliştirildi hem de kıyıların güvenliği sağlandı

2

Din ve İnanış

Anadolu Selçuklu Devleti döneminde,Türkiye’de yaşayan insanları çoğunluğu Türk ve Müslümandı

Ayrıca burada, başka dinlere inanan insanlarda vardı ve Türklerle yanyana yaşıyorlardı

Onlara hoşgörü gösteriliyor,inanç özgürlüğü tanınıyordu

Anadolu Selçuklu sultanları,yönetimleri altındaki insanlar arasında din farkı gözetmez-
lerdi

Anadolu Selçuklu Devleti döneminde bazı tarikatlar kurulmuştu

Bektaşilik ve Mevlevilik tarikatları bunlar arasındadır

Bektaşiliğin kurucusu Hacı Bektaş Veli,Mevleviliğin
Kurucusu ise Mevlana Celaleddin Rumi ‘dir

3

Sosyal ve Ekonomik Yaşam

Türkler Anadolu’yu yurt edindikten sonra burada her bakımdan gelişme oldu

Yeni köyler
ve şehirler kuruldu

Ülke bayındır hale geldi

Halk şehirli,köylü ve göçebe olmak üzere üç gruba ayrılıyordu

Şehirliler ticaret ve zanaatla,köylüler hayvancık ve tarımla,göçebe Türkmenler ise hayvancılıkla uğraşıyorlardı

Demircilik,bakırcılık ve marangozluk gibi zanaat dalları çok gelişmişti

Şehirlerde ticaretle uğraşanlar tarafından Ahi teşkilatları vardı

Bu teşkilat içinde zanaatkarın
iş kollarına göre loncaları olurdu

Zanaatkarlar arasında sıkı bir iş birliği ve dayanışma vardı

Devletin zayıfladığı zamanlarda Ahi teşkilatı şehirlerin güvenliğini sağlar,yönetimde etkili olurdu

Anadolu Selçukluları döneminde iç ve dış ticarete önem verilirdi

Ticaret yolları güvenceye
alındı

Kervanların konaklaması için kervansaraylar yaptırıldı

Ayrıca deniz ticareti geliştirildi

Anadolu Selçuklu Sultanı 1

Alaeddin Keykubat devletin ekonomisi, altın para bastıracak kadar güçlüydüydü

Anadolu Selçuklularında topraklar,devlet malı olarak kabul edilir ve “miri
arazi”olarak adlandırılırdı

Miri arazi;has,ıkta ve vakıf arazisi olarak dörde ayrılırdı

Has arazilerinin geliri sultana ayrılmıştı

Sultan bu toprakları istediği gibi kullanma hakkına sahipti

Ikta;hizmet karşılığı olarak verilen toprağın geliridir

Ikta sahiplerinin elde ettikleri gelirin
bir kısmıyla geçimlerini sağlar , bir kısmıyla da asker beslerdi

Mülk arazi;görevlerinde başarılı olan devlet adamlarına verirdi

Bu toprak,sahibinin ölümünden
sonra çocuklarına kalırdı

Vakıf arazi;geliri,çeşitli sosyal kurumların giderleri için ayrılan topraklardı

4

Yazı,Dil ve Edebiyat

Anadolu Selçuklu Devleti döneminde halkın Türkçe konuşmasına karşın bilim dili Arapçaydı

Edebiyat ve devletin resmi dili ise Farsçaydı

Karaman oğlu Mehmet Bey,Anadolu Selçuklu
Devleti’nin veziri olduğu sırada,devletin resmi dilinin Türkçe olduğunu ilan etti (1277)

Mevlana Celaleddin Rumi,Yunus Emre ve Hacı Bektaş Veli’nin Türk düşünce ve edebiyat
hayatında önemli yerleri vardır

Onların çabaları sonucunda 13

yüzyıl Anadolu’su bir kültür ve
hoşgörü ülkesine dönmüştür

Mevlana eserlerini Farsça,Yunus Emre ise Türkçe yazmıştır

Onlardan kalan eserler bu günde değerini korumaktadır

5

Bilim ve Sanat

Anadolu Selçuklu sultanları bilim adamlarına,yazar ve şairlere çok değer verirlerdi

Onlara
destek olurlardı

Bu dönemde Mısır,Suriye ,İran,Irak gibi ülkelerden pek çok bilim adamı Anadolu’
ya getirilirdi

Onların çalışmalarından yararlanılırdı

Medreseler o dönemin en önemli eğitim,öğretim ve bilim kurumlarıydı

Burada dini bilgilerin yanında matematik,tıp,felsefe ve gök bilimiyle ilgili dersler de okutulurdu

Türkler,Anadolu’ya yerleştikten sonra hemen bayındırlık işlerine giriştiler

Saraylar,camiler,mescit-ler ,medreseler imaretler,hastahaneler,kervansaraylar,hamamlar,sur lar,kaleler ve tershaneler yaptırdılar

Yaptırılan çok sayıdaki eser,dini ve sosyal alanlarda halka hizmet verdi

Bu yapıların kapıları,pen-cereleri,kubbeleri çok güzel çiniler,taş ve tahta oymalar,kabartma yazılar ve nakışlarla süslendi

Kon-ya,Sivas,Kayseri,Erzurum,Ahlat,Divriği,Tokat,Mala t ya, şehirlerinde Selçuklulardan kalma pek çok mimari eser bulunmaktadır

Konya’da İnce Minare Medresesi ve Karatay Medresesi,Konya ile
Aksaray arasında bulunan Sultan Hanı,Sivasta Gök Medrese,Kayseri’de Ulucamii,Darüşşifa(hastahane),
Divriği’de Ulucamii,Erzurum’da Çifte Minare,Alanya’da(Alaiye)Kızılkule, ve tershane bu dönemden
kalan en önemli eserlerin başlıcalarıdır

Selçuklulardan heykel ve resimler de kalmıştır

Halıcılık ve
maden işçiliğinde de ileri gidilmiştir

10-09-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Anadolu Selçuklu Devleti’Nin Kültür Ve Uygarliği 1Devlet Yönetimi Anadolu Selçuklu Devleti’nin başında, sultan adı verilen bir hükümdar bulunurduDevlet ve ülke, hükümdar soyunun ortak malı sayılırdıSultan ölünce, onun ailesinden biri devletin başına geçerdi Sultanın önemli görevleri ve sorumlulukları vardıSultan , devleti en iyi şekilde yönetir,halkın mutluluğu için çalışırdıSultandan sonra en yetkili devlet adamı vezirdi Devlet işleri, divan adı verilen bir kurulda görüşülüp, karara bağlanırdıDivana, sultan veya vezir başkanlık ederdi Ülke , yönetim bakımından bölümlere ayrılmıştıEyalet(il) adı verilen bu bölümleri, Hükümdar ailesinden olan melikler ve valiler yönetirdiMeliklerin yanında birde atabey bulunurduAtabey,meliklerin deneyim kazanmaları için çaba harcayan bilgili bir görevliydi Eyaletlerde,askerlik işlerine subaşılar,adalet işlerin kadılar bakardı Anadolu Selçuklularında ordu,sultanın şahsına ait askerler,(Hassa ordusu) Türkmenler ve ıkta sahiplerinin beslediği askerlerden meydana geliyorduSavaş sırasında; ok ,yay,kılıç ve topuz gibi silahlar kullanılırdı Anadolu Selçukluları,denizciliğe de önem verdilerAkdeniz ve Karadeniz kıyılarında tersaneler kurdularBunlardan,Alaiye ve Sinop tersaneleri çok önemliydiOluşturulan donanma ile hem deniz ticareti geliştirildi hem de kıyıların güvenliği sağlandı 2Din ve İnanış Anadolu Selçuklu Devleti döneminde,Türkiye’de yaşayan insanları çoğunluğu Türk ve MüslümandıAyrıca burada, başka dinlere inanan insanlarda vardı ve Türklerle yanyana yaşıyorlardıOnlara hoşgörü gösteriliyor,inanç özgürlüğü tanınıyordu Anadolu Selçuklu sultanları,yönetimleri altındaki insanlar arasında din farkı gözetmez- lerdi Anadolu Selçuklu Devleti döneminde bazı tarikatlar kurulmuştuBektaşilik ve Mevlevilik tarikatları bunlar arasındadırBektaşiliğin kurucusu Hacı Bektaş Veli,Mevleviliğin Kurucusu ise Mevlana Celaleddin Rumi ‘dir 3Sosyal ve Ekonomik Yaşam Türkler Anadolu’yu yurt edindikten sonra burada her bakımdan gelişme olduYeni köyler ve şehirler kurulduÜlke bayındır hale geldi Halk şehirli,köylü ve göçebe olmak üzere üç gruba ayrılıyorduŞehirliler ticaret ve zanaatla,köylüler hayvancık ve tarımla,göçebe Türkmenler ise hayvancılıkla uğraşıyorlardı Demircilik,bakırcılık ve marangozluk gibi zanaat dalları çok gelişmişti Şehirlerde ticaretle uğraşanlar tarafından Ahi teşkilatları vardıBu teşkilat içinde zanaatkarın iş kollarına göre loncaları olurduZanaatkarlar arasında sıkı bir iş birliği ve dayanışma vardı Devletin zayıfladığı zamanlarda Ahi teşkilatı şehirlerin güvenliğini sağlar,yönetimde etkili olurdu Anadolu Selçukluları döneminde iç ve dış ticarete önem verilirdiTicaret yolları güvenceye alındıKervanların konaklaması için kervansaraylar yaptırıldıAyrıca deniz ticareti geliştirildi Anadolu Selçuklu Sultanı 1 Alaeddin Keykubat devletin ekonomisi, altın para bastıracak kadar güçlüydüydüAnadolu Selçuklularında topraklar,devlet malı olarak kabul edilir ve “miri arazi”olarak adlandırılırdı Miri arazi;has,ıkta ve vakıf arazisi olarak dörde ayrılırdı Has arazilerinin geliri sultana ayrılmıştıSultan bu toprakları istediği gibi kullanma hakkına sahipti Ikta;hizmet karşılığı olarak verilen toprağın geliridirIkta sahiplerinin elde ettikleri gelirin bir kısmıyla geçimlerini sağlar , bir kısmıyla da asker beslerdi Mülk arazi;görevlerinde başarılı olan devlet adamlarına verirdiBu toprak,sahibinin ölümünden sonra çocuklarına kalırdı Vakıf arazi;geliri,çeşitli sosyal kurumların giderleri için ayrılan topraklardı 4Yazı,Dil ve Edebiyat Anadolu Selçuklu Devleti döneminde halkın Türkçe konuşmasına karşın bilim dili Arapçaydı Edebiyat ve devletin resmi dili ise FarsçaydıKaraman oğlu Mehmet Bey,Anadolu Selçuklu Devleti’nin veziri olduğu sırada,devletin resmi dilinin Türkçe olduğunu ilan etti (1277) Mevlana Celaleddin Rumi,Yunus Emre ve Hacı Bektaş Veli’nin Türk düşünce ve edebiyat hayatında önemli yerleri vardırOnların çabaları sonucunda 13 yüzyıl Anadolu’su bir kültür ve hoşgörü ülkesine dönmüştürMevlana eserlerini Farsça,Yunus Emre ise Türkçe yazmıştırOnlardan kalan eserler bu günde değerini korumaktadır 5Bilim ve Sanat Anadolu Selçuklu sultanları bilim adamlarına,yazar ve şairlere çok değer verirlerdiOnlara destek olurlardıBu dönemde Mısır,Suriye ,İran,Irak gibi ülkelerden pek çok bilim adamı Anadolu’ ya getirilirdiOnların çalışmalarından yararlanılırdı Medreseler o dönemin en önemli eğitim,öğretim ve bilim kurumlarıydıBurada dini bilgilerin yanında matematik,tıp,felsefe ve gök bilimiyle ilgili dersler de okutulurdu Türkler,Anadolu’ya yerleştikten sonra hemen bayındırlık işlerine giriştilerSaraylar,camiler,mescit-ler ,medreseler imaretler,hastahaneler,kervansaraylar,hamamlar,sur lar,kaleler ve tershaneler yaptırdılar Yaptırılan çok sayıdaki eser,dini ve sosyal alanlarda halka hizmet verdiBu yapıların kapıları,pen-cereleri,kubbeleri çok güzel çiniler,taş ve tahta oymalar,kabartma yazılar ve nakışlarla süslendiKon-ya,Sivas,Kayseri,Erzurum,Ahlat,Divriği,Tokat,Mala t ya, şehirlerinde Selçuklulardan kalma pek çok mimari eser bulunmaktadırKonya’da İnce Minare Medresesi ve Karatay Medresesi,Konya ile Aksaray arasında bulunan Sultan Hanı,Sivasta Gök Medrese,Kayseri’de Ulucamii,Darüşşifa(hastahane), Divriği’de Ulucamii,Erzurum’da Çifte Minare,Alanya’da(Alaiye)Kızılkule, ve tershane bu dönemden kalan en önemli eserlerin başlıcalarıdırSelçuklulardan heykel ve resimler de kalmıştırHalıcılık ve maden işçiliğinde de ileri gidilmiştir