Türk Tarihindeki Bütün Savaşlar, Seferler Ve Antlaşmalar...

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-10-2012

Sarıkamış Harekâtı

Birinci Dünya Savaşında felâketle neticelenen askerî harekât

Osmanlı Devleti harbe; 1878’den beri Rus işgalinde bulunan Kars Sarıkamış Ardahan gibi doğu illerimizi geri almak Doğu Avrupa’da Ruslarla harp hâlinde olan Almanlara yardım etmek kazanılacak bir zaferle Kafkaslar ve Orta-Asya’daki Türk illerinin kapısını açmak maksatlarıyla başta Enver Paşa olmak üzere iktidarda bulunan İttihatçılar tarafından sokuldu

Türk bayrağı çekilip Yavuz ve Midilli adı verilen iki Alman zırhlısı Karadeniz’deki Rus limanlarını bombardıman etti

Rusya da buna karşılık olarak 30 Ekim 1914 tarihinde Türkiye’ye taarruz etti

Rus-Kafkas ordusu Karadeniz’den Ağrı Dağındaki hudut üzerinden yedi kol hâlindeki saldırısıyla Pasinler’e kadar ilerledi

Rus ordusunun taarruzu Köprüköy’de durduruldu

Üçüncü ordu 3-9 Kasım 1914 günlerinde meydana gelen Köprüköy Meydan Muharebesinde Rus ordusunu yendi

Üçüncü Ordu Komutanı mevsim şartlarını dikkate alıp ayrıca askerin kaput başta olmak üzere giyim ve iâşesinin yetersizliğini top ve süvari atlarının azlığını hesaba katarak sıcağı sıcağına düşmanı takip etmedi

Köprüköy Meydan Muharebesinin raporlarını alan yarbaylıktan paşalığa terfi ettirilen Harbiye Nazırı (Millî Savunma Bakanı) Enver Paşa Alman kurmay ve generalleriyle Erzurum’a geldi

Enver Paşa Erzurum ve Köprüköy’de birer taburu teftiş etmişti; ancak ordu birliklerinin tamamı hakkında yeterli bilgiye sahip değildi

Üstelik ordu kumandanı Hasan İzzet Paşanın bu mevsimde harekât yapılamayacağı taarruzun bahara bırakılması tavsiyesine karşılık onu vazifesinden azletti ve taarruza karar verdi

Üçüncü Ordu Komutanlığı vazifesini de üzerine alan Enver Paşa 18 Aralık 1914 tarihinde kıtalara taarruz emrini verdi

Taarruza iştirak eden birliklerin büyük bir kısmı özellikle Arabistan’dan geri çekilen ve Güneydoğu Anadolu’dan sevk edilenler sıcak iklime alışık olup teçhizatları yönünden kış şartlarına hazırlıksızdı

Üçüncü Ordunun üç kolordusu (9 10 11

Kolordular) 24 Aralık 1914 günü -39 derece soğukta Büyük Sarıkamış Çevirme ve Kuşatma (İhâta) Harekâtına başladı

Ayrıca gerilla harbi yapan yarı resmi Türk çeteleri de Ardahan’a hareket etti

Üçüncü Ordudan bazı kıtalar 24-25 Aralık gecesi Sarıkamış’a ulaşmayı başardı

Ancak Allahü Ekber Dağlarını aşarken çetin zorluklar ve kış şartları sebebiyle gerek miktar gerekse mevcut silahları yönünden çok zayiat ve kayıp verdiler

Allahü Ekber Dağlarını aşan Mehmetçiklerden bir kol da Sarıkamış’ın doğusundaki Selim İstasyonuna vararak demiryolunu tahrip edince Sarıkamış’taki Rus kolorduları paniğe uğradı

Gayriresmî Türk çeteleri de 1915 yılı başında Ardahan’a girdi

Rus Kafkas Ordusu Başkumandanı Üçüncü Ordunun ilerleyişi üzerine; 2-3 Ocak 1915 günlerinde telsiz-telgraf ile müttefikleri Fransa ve İngiltere’ye günde birkaç defa yalvarırcasına başvurarak:

“Telefon konuşmalarını durduran soğuk ve kış Türk ordusunu engelleyemiyor

İkinci bir cephe açarak Türk ordularının ilerlemesi durdurulamaz ise zengin Bakü petrolleri Osmanlı-Alman ittifakının eline geçecek ve Hindistan yolu onlara açık bulunacaktır!” haberini gönderiyordu

Kış 3-4 Ocak 1915 gecesi daha da şiddetlendi

Fırtına ile yağan kar yolları tıkayıp çadırları yıktı

Arkasından da dondurucu soğuklar bastırınca 150 000 kişilik ordunun 90 000’i (veya 60 000’i) donma dizanteri ve tifo gibi hastalıklarla mahvoldu

Sarıkamış İstasyonuna giren Enver Paşa bu felaket karşısında Üçüncü Orduyu yüzüstü bırakıp İstanbul’a döndü

Bu harekâtta Ruslar 32 000 kayıp verdiler

Sarıkamış Harekâtı; kuşatma harekâtıyla düşman kuvvetlerinin arkasına düşmeyi hedef alan başarılı bir plândı

Ancak stratejinin faktörlerinden zaman iyi değerlendirilmediği kuvvetler de böyle bir harekâtı yapacak şekilde teçhizatlandırılmadığı için başarısızlıkla sonuçlandı

Ordunun kış şartlarına hazır olmaması ve olumsuz iklim şartları sebebiyle ikmal ve iaşe hizmetlerinin yapılmayışı kıtalarda açlığa hayvanların telef olmasına dolayısıyla birliklerin dağılmasına sebep oldu

Enver Paşanın şuursuzca verdiği gece taarruzu emirleri kayıpları daha da arttırdı

Sarıkamış Harekâtı sonunda Doğu Anadolu kapıları Ruslara açıldı

13 Mayıs 1915’te Ermenilerin işbirliği yaptığı Rus kuvvetleri önce Van’a bilâhare Muş ve Bitlis’e girdi

Ermenilerin harp esnasında Ruslara yaptıkları büyük hizmetin karşılığı olarak bu illerin valilikleri Ermenilere verildi

Harpten sonra Ermeni-Rus işbirliği sonunda bölge halkına karşı müthiş bir soykırıma girişildi

Van Gölünün ortalarına kayıklarla taşınıp öldürülen suya dökülen çocuk kadın genç ve ihtiyar Türklerin sayısı kesin olarak tespit edilmemesine rağmen çok fazladır

Esasen bu harp sırasında Ermeni Komitacıları hemen her tarafta isyana hazırlanarak birçok yerde depolar dolusu silah ve cephane biriktirdiler

Bu silah teçhizat ve destekle katliam yapıp Doğu Anadolu’yu harabeye çevirdiler

10-10-2012	#75
Prof. Dr. Sinsi	Türk Tarihindeki Bütün Savaşlar, Seferler Ve Antlaşmalar... Sarıkamış Harekâtı Birinci Dünya Savaşında felâketle neticelenen askerî harekât Osmanlı Devleti harbe; 1878’den beri Rus işgalinde bulunan Kars Sarıkamış Ardahan gibi doğu illerimizi geri almak Doğu Avrupa’da Ruslarla harp hâlinde olan Almanlara yardım etmek kazanılacak bir zaferle Kafkaslar ve Orta-Asya’daki Türk illerinin kapısını açmak maksatlarıyla başta Enver Paşa olmak üzere iktidarda bulunan İttihatçılar tarafından sokuldu Türk bayrağı çekilip Yavuz ve Midilli adı verilen iki Alman zırhlısı Karadeniz’deki Rus limanlarını bombardıman etti Rusya da buna karşılık olarak 30 Ekim 1914 tarihinde Türkiye’ye taarruz etti Rus-Kafkas ordusu Karadeniz’den Ağrı Dağındaki hudut üzerinden yedi kol hâlindeki saldırısıyla Pasinler’e kadar ilerledi Rus ordusunun taarruzu Köprüköy’de durduruldu Üçüncü ordu 3-9 Kasım 1914 günlerinde meydana gelen Köprüköy Meydan Muharebesinde Rus ordusunu yendi Üçüncü Ordu Komutanı mevsim şartlarını dikkate alıp ayrıca askerin kaput başta olmak üzere giyim ve iâşesinin yetersizliğini top ve süvari atlarının azlığını hesaba katarak sıcağı sıcağına düşmanı takip etmedi Köprüköy Meydan Muharebesinin raporlarını alan yarbaylıktan paşalığa terfi ettirilen Harbiye Nazırı (Millî Savunma Bakanı) Enver Paşa Alman kurmay ve generalleriyle Erzurum’a geldi Enver Paşa Erzurum ve Köprüköy’de birer taburu teftiş etmişti; ancak ordu birliklerinin tamamı hakkında yeterli bilgiye sahip değildi Üstelik ordu kumandanı Hasan İzzet Paşanın bu mevsimde harekât yapılamayacağı taarruzun bahara bırakılması tavsiyesine karşılık onu vazifesinden azletti ve taarruza karar verdi Üçüncü Ordu Komutanlığı vazifesini de üzerine alan Enver Paşa 18 Aralık 1914 tarihinde kıtalara taarruz emrini verdi Taarruza iştirak eden birliklerin büyük bir kısmı özellikle Arabistan’dan geri çekilen ve Güneydoğu Anadolu’dan sevk edilenler sıcak iklime alışık olup teçhizatları yönünden kış şartlarına hazırlıksızdı Üçüncü Ordunun üç kolordusu (9 10 11 Kolordular) 24 Aralık 1914 günü -39 derece soğukta Büyük Sarıkamış Çevirme ve Kuşatma (İhâta) Harekâtına başladı Ayrıca gerilla harbi yapan yarı resmi Türk çeteleri de Ardahan’a hareket etti Üçüncü Ordudan bazı kıtalar 24-25 Aralık gecesi Sarıkamış’a ulaşmayı başardı Ancak Allahü Ekber Dağlarını aşarken çetin zorluklar ve kış şartları sebebiyle gerek miktar gerekse mevcut silahları yönünden çok zayiat ve kayıp verdiler Allahü Ekber Dağlarını aşan Mehmetçiklerden bir kol da Sarıkamış’ın doğusundaki Selim İstasyonuna vararak demiryolunu tahrip edince Sarıkamış’taki Rus kolorduları paniğe uğradı Gayriresmî Türk çeteleri de 1915 yılı başında Ardahan’a girdi Rus Kafkas Ordusu Başkumandanı Üçüncü Ordunun ilerleyişi üzerine; 2-3 Ocak 1915 günlerinde telsiz-telgraf ile müttefikleri Fransa ve İngiltere’ye günde birkaç defa yalvarırcasına başvurarak: “Telefon konuşmalarını durduran soğuk ve kış Türk ordusunu engelleyemiyor İkinci bir cephe açarak Türk ordularının ilerlemesi durdurulamaz ise zengin Bakü petrolleri Osmanlı-Alman ittifakının eline geçecek ve Hindistan yolu onlara açık bulunacaktır!” haberini gönderiyordu Kış 3-4 Ocak 1915 gecesi daha da şiddetlendi Fırtına ile yağan kar yolları tıkayıp çadırları yıktı Arkasından da dondurucu soğuklar bastırınca 150 000 kişilik ordunun 90 000’i (veya 60 000’i) donma dizanteri ve tifo gibi hastalıklarla mahvoldu Sarıkamış İstasyonuna giren Enver Paşa bu felaket karşısında Üçüncü Orduyu yüzüstü bırakıp İstanbul’a döndü Bu harekâtta Ruslar 32 000 kayıp verdiler Sarıkamış Harekâtı; kuşatma harekâtıyla düşman kuvvetlerinin arkasına düşmeyi hedef alan başarılı bir plândı Ancak stratejinin faktörlerinden zaman iyi değerlendirilmediği kuvvetler de böyle bir harekâtı yapacak şekilde teçhizatlandırılmadığı için başarısızlıkla sonuçlandı Ordunun kış şartlarına hazır olmaması ve olumsuz iklim şartları sebebiyle ikmal ve iaşe hizmetlerinin yapılmayışı kıtalarda açlığa hayvanların telef olmasına dolayısıyla birliklerin dağılmasına sebep oldu Enver Paşanın şuursuzca verdiği gece taarruzu emirleri kayıpları daha da arttırdı Sarıkamış Harekâtı sonunda Doğu Anadolu kapıları Ruslara açıldı 13 Mayıs 1915’te Ermenilerin işbirliği yaptığı Rus kuvvetleri önce Van’a bilâhare Muş ve Bitlis’e girdi Ermenilerin harp esnasında Ruslara yaptıkları büyük hizmetin karşılığı olarak bu illerin valilikleri Ermenilere verildi Harpten sonra Ermeni-Rus işbirliği sonunda bölge halkına karşı müthiş bir soykırıma girişildi Van Gölünün ortalarına kayıklarla taşınıp öldürülen suya dökülen çocuk kadın genç ve ihtiyar Türklerin sayısı kesin olarak tespit edilmemesine rağmen çok fazladır Esasen bu harp sırasında Ermeni Komitacıları hemen her tarafta isyana hazırlanarak birçok yerde depolar dolusu silah ve cephane biriktirdiler Bu silah teçhizat ve destekle katliam yapıp Doğu Anadolu’yu harabeye çevirdiler