Open-End İplikçilk Sistemi

İplik düzeden geçtikten sonra çıkış kanalı boyunca ilerleyerek dışarıya alınmaktadır Bu kanalın boyun kısmında iplik ile kanalın duvarı arasında bir sürtünme meydana gelmektedir Bu sürtünmenin de büküm dağılımına olumlu etkileri olmaktadır Bu sürtünmeyi artırmak için bu noktaya büküm durdurucu adı verilen ( Torgue - Stop veya twist blocking element) bir parça ilave edilir Bu parçanın ilavesi ile rotor ve düze arasındaki ipliğin üzerinde bulunan büküm seviyesi geçici olarak yükselmektedir Bu da ipliğin oluşum noktasında büküm alımına olumlu bir katkı yapmaktadır

Open-End İşletmelerinde Kalite Kontrol Uygulamaları

Open-end eğirme yöntemiyle iplik üreten işletmelerde iplik kalitesini sağlamak ve işletme içinde uygulanan standardizasyonu yakalamak için düzenli aralıklarla yapılan test uygulamaları vardır Bu uygulamalar hammaddeden ipliğe kadar yapılmakta ve ilk aşamadan itibaren kalite kontrol altına alınmaktadır

Open-end eğirme işletmesi tarafından alınan hammaddelerin istenilen özellikleri taşıyıp taşımadığını anlamak için bir dizi testler yapılır Bunlar görsel olabildiği gibi ( Pamuk experinin bilgi ve becerisine bağlı olarak) çoğunlukla test makineleri ile yapılır Open-end eğirmede en büyük payı pamuk aldığı için pamuk üzerine uygulamalar anlatılacaktır

Öncelikle gelen pamuk balyalarının her birinden gerekli testleri yapmak için yetecek kadar numune alınır Numune alırken dikkat edilecek husus balyanın tam yüzeyinden değil de içe doğru zarar görmemiş bölgeden alınmasıdır Alınan numuneler mor ışık altında incelenerek renk tayini yapılır İplik renginin her bölgede aynı olması için ve boyamada daha sonra kumaşta hata olmaması için gereklidir

Rotor eğirme sisteminde temizlik önlemi olduğundan pamuktaki böceklerden gelen zararların anlaşılması için her numunenin değişik bölgelerinden elyafla alınarak düz bir zemine serilir Üzerine bu böceklerden gelen artıkları, zararlı maddeleri boyayarak renk değişimini sağlayan boya sıkılır İlk sıkıldığında boya turuncu bir renktedir Sonra sarı ve yeşile döner Ara renkler eğirmede fazla sorun çıkartmasada koyu yeşil renk zararlı maddeleri çok olduğunu gösterir Bu maddeler yapışkan olduğu için iplik proseslerini ve dolayısıyla iplik kalitesini etkiler

LABORATUAR TESTLERİ

Laboratuara getirilen balyalardan alınan numuneler sırasıyla bir dizi testten geçerler Bu testler ve bu testlerin yapıldığı makinelerden oluşturulan laboratuar, iplik kalitesini en iyi şekilde kontrole elverişli olmalıdır İplik işletmesinin kalkınma politikası da laboratuar elamanlarının sayı ve çeşitliliğinde etkin rol oynar

Laboratuarda bulunan test aletleri ve iplik kalitesini standart bir kalitede tutmak için yapılan testler;

Öncelikle hammadde kontrolü yapılır Bunun nedeni hammadde özelliklerini bilerek nasıl bir eğirme metodunun izleneceğinin belirlenmesidir Sentetik elyaflar istenilen özelliklerdedir Pamuk ise partiler ve parti içindeki balyaların özelliklerine göre her ne kadar tolerans çok olmasa da farklı özellikler göstermektedir Burada amaç boyaların özelliklerine göre dizilmesi ve eğirilen ipliğin üniform bir yapı oluşturmasıdır

Elyaf (pamuk) Kontrol Testleri ;

Elyafın inceliği ve uzunluğu direkt olarak iplik mukavemetini etkileyeceği için spınlap HVI 900 cihazında incelik ve uzunluk testi yapılmaktadır Numunelerin her birinin çeşitli bölgelerinden alınan pamuk test aletinin progr göre (iki türlü, Sistem testing – 2test ve Modül testing – 5test) 10’ar gram alınarak hassas terazide tartılır Tolerans ±0,2’dir Tartılan numune hazneye yerleştirilir Kapak kapanır Microner değeri ekranda yazar Bir miktar daha pamuk alınarak tarama kısmına getirilir Taranarak çene kapanır, çenedeki pamuk ölçüm aralığına yerleştirilir Böylelikle he mikroner hem de uzunluk testi yapılır Ayrıca çıkan sonuçlardan gidilerek değerlerin doğruluğunu belirtmek üzere kalibrasyonda yapılır

Eğirme ve tarama derecesi için pamuktaki neps oranı da önemlidir Bu arada AFIS denilen alet ile ölçülmektedir Bu testlerden elde edilen sonuçlar harman-hallaç bölümüne verilir ve bir harman planı oluşturulur

Şerit Kontrolü :

Tarak ve cerlerden çıkan şerit numaralarının tespit edilme yöntemidir Burada tarak ve cer çeşitleri numara (Ne) kontrolü yapılır Her vardiyada en az 3’er kez yapılır Her kovadan 10’ar yarda alınarak hassas terazide tartılır Ağırlıkların Ne cinsinden numara karşılığı saptanır ±0,5’ten fazla bir sapma var ise kalite müdürüne bildirilir

Uster Düzgünsüzlük Testi :

Bu test yöntemiyle şerit ve ipliklerdeki %CV düzgünsüzlük değeri saptanır Uster tester-3 veya 4 cihazı ile yapılır Prensip olarak birbirinden belli mesafede tutulan iki paralel levha materyalin (şerit, iplik) geçişi arasında oluşan elektrik alanı yardımı ile üzerindeki dalgalanmaların kütlesel olarak ölçülmesi esasına dayanır

Üretime giren her materyalin proses aşamasındaki her materyalin grubundan belirli bir standart üstünde çıkması belirlenir

Dolayısıyla laboratuar elemanlarınca standartlar dikkate alınaraktan periyodik olarak yapılan testler ile üretimin her aşamasında oluşabilecek düzgünsüzlükler (ince kalın yerler, nepsler) kontrol altında tutulur ve sonuca göre hız, mekanik ayar ve malzeme değişimlerine gereken noktalarda müdahale edilebilir Böylece mamul kalitesinin istenilen düzeyde olması sağlanır

Bunun için haftada bir tarak şeridi, her gün şeridi ve yine her gün bütün makinelerden 5’er adet bobin alınarak iplik düzgünsüzlük testleri yapılır Bu test sonucundaki parametreler;

%CV veya %U : kütlerin sık sık göstermesi (ince–kalın) ile oluşan düzgünsüzlük değerini belirtir İplik ve şerit için

Thin places (-%50) : Plakalar arasında geçen iplik üzerindeki ince yerler girilen numaranın yarısından daha aşağı düşerse thing places olarak tanımlanır

Thick places (+%50) : Eğer plakalar arasından geçen iplik üzerindeki kalın yerler girilen numaranın yarısından daha fazla ve kaba ise thick places sınıfına girer

Neps (+%200) : Materyal plakalar arasından geçerken, geçen nepsin oranı %200’den büyük ise neps olarak kaydedilir Sloplarda neps ölçümlerinde 1mm baz alınır

Spectrogram : Spectrogram, test malzemesindeki hataların özetidir Hata dalga boylarına göre hata yerleri ve hata nedeni tespit edilir Spectrogram yüksekliği, o uzunluk kategorisindeki izafi tekrarlanma sıklığı ve büyüklüğünü gösterir

İplik Numara Kontrolü :

Her gün her materyalden 5’er adet bobin alınarak her bobinden iplik çıkrığına 120 yarda olmak üzere iki defa sarılır Hassas terazide tartılır Ne olarak çıktı verilir Eğer iplik numarasında ±1 oranında sapma varsa kalite müdürüne bildirilir

İplik numarasını bulamak için hesap yöntemi ;

1 yarda = 94,11 cm Nm = G Nm = G
120 yarda = 94,11 x 120 L 120 x 94,11

Nm x 0,59 = Ne değerini verir

İplik Büküm Kontrolü :

İpliğin iki ucunda sıkıştırılıp bir ucundan döndürülmesiyle eğirmede verilen dükümün açılması esasına dayanır Burada amaç makineye girilen değerle test sonucunun karşılaştırılmasıdır Büküm aslında dayanımı arttırsa da fazlası istenmez çünkü elastikiyeti azaltır ve sert bir tuşe sağlar

İplik Mukavemet Kontrolü :

İplik burada belli yük altındaki dayanımı, mukavemeti ölçülür İpliğin kopma notasına kadar olan uzamasına kopma uzaması denir

Uster iplik mukavemet ölçme cihazı üç ana kısımdan oluşur

1- Eğik düzlem
2- Düzlemi hareket ettiren salyangoz dişlisi
3- Yuvarlanma hareketi yapan dişli

Cihaz üzerinde iki taşıyıcı vardır ve ilave ağırlıklarla cihaz kapasitesi 0-200 ve 0-2000 gr arasında değişebilir İplik cihaza yerleştirildikten sonra cihaz muayene etme, kaydetme, kopmuş ipliği çıkarma ve muayene uzunluğunda yeni iplik yerleştirme işlemlerini istenen muayene sayısı kendi kendine yapar Cihaz üstündeki önemli kısımlar aşağıda verilmiştir

a) 50cm’lik muayene uzunluğu sağlayan çeneler
b) Muayene öncesi istenen gerginliği sağlayan magnetik gerilme diski
c) Başlama ve durma işlemlerini yapan düğmelerin bulunduğu kontrol levhası Ayrıca bu levha üzerinde 20-200 arasında istenen muayene sayısına uygun olarak programlama yapan bir şalter ile muayene sayısını, toplan kuvveti ve toplam uzamayı gösteren sayaçlar
d) Her bir kopma kuvveti ve uzamayı kaydeden diyagram
e) Cihazın alt tarafındaki bir levha üzerine kopma kuvvetinin gösterdiği değişmeye uygun olarak çelik bilyelar toplanır Kolonların yüksekliği frekansı gösterir yani her numuneye bir bilye karşılık gelmektedir Yatay zemin hat 0-10 arasında işaretlenmiştir Böyle bir bilye yatay yolun ¾’ünde bir yere düşer Yani cihazın kapasitesi 600gr ise 450gr kopma kuvvetine tekabül eder Sürekli dağılım kaydı isteniyorsa özel bir kağıt üzerine kopyası alınır ve bu kopya üzerinde standart sapma belirli geometrik ölçme işlemleri vasıtasıyla tespit edilir

Ayrıca her makineden alınan çıktılarla makine randımanları, iplik numarası, kopuş sayısı, bölüm miktarları tablolar halinde çıkarılarak günlük randıman kontrolü yapılır İplik bağlama tertibatının iplik kopuşlarında sonra yaptığı düğümlere de bakılır Düğümlerin düzgünsüzlük oluşturmamamsı istenir

Laboratuardaki bütün test sonuçları kalite kontrol müdürlüğüne iletilir Burada test işlemleri bittiği zaman iplik testleri numara, triko dokuma özelliklerine göre, cer ve tarak şerit kontrol testleri ayrı ayrı dosyalara konularak muhafaza edilir Burada amaç daha önceki hataların ve hata kaynaklarının tekrarlanmaması için gerekli bilgilerin alınmasıdır