Tekstil Mühendisliğinde Yapılan Bazı Deneyler Ve Deney Raporları..

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-10-2012

2

GENEL BİLGİLER

Tekstil sektöründe kumaş üretimi için hammadde olan iplik; liflerin temizlenmesi , paralelleştirilmesi, istenilen uzunluğa kadar çekilerek inceltilmesi, bükülerek mukavemet kazandırılması ve sarılması sonucu elde edilir

İpliklerin en önemli özelliklerinden biride bükümüdür

ipliğin mukavemetli olabilmesi için bükülmesi lazımdır

Büküm miktarı arttıkça, ipliğin mukavemeti de artar

Ancak bu artış bir sonsuz olmayıp bir kritik noktayı aşınca, bükümün çoğalmasına rağmen, iplik mukavemeti süratle düşmeye başlar

Bu nedenle zorunlu olmadıkça fazla bükümle çalışmak tavsiye edilmez

İplikteki büküm meydana gelecek yüzeyin cinsine göre değiştiği gibi (örgü,dokuma,halı,havlu,…vs

), ipliği oluşturan makinelerin (open-end, ring) özelliklerine ve cinsine göre de farklılık gösterebilir

İpliklerde büküm yönü S (sol büküm) ve Z (sağ büküm) harfleri ile gösterilir

Büküm miktarını ve yönünü değiştirerek çeşitli kumaş efektleri elde edilebilir

Bunlardan bazıları gözle görülebilir, bazıları kumaşın tutumunu değiştirir, bazıları da mekaniktir

Örneğin bir kumaşın dokunmasında çözgüde hem “S” hem de “Z” bükümlü iki ayrı tip iplik kullanılması ve dolayısı ile bu ipliklerden ışınların farklı yollarla yansıması nedeni ile yollu kumaş etkisi görülür

El ile büküm yönünü tayin etmenin yolu: Her iki elin baş parmağı ile işaret parmağı arasında kısa bir iplik numunesi tutulur

Sağ el ile sağa doğru bükülür

İplik bükümü açılarak iplik mukavemetini kaybediyor veya uç kısımlarda elyaf paralel hale geliyorsa “Z” bükümdür

Şayet ipliğin bükümünde artış kaydediliyor ise “S” bükümdür

3

DENEY DÜZENEĞİ

Büküm ölçme cihazı: Sabit bir iplik sıkıştırma çenesi ile iki yönde dönebilen ve iplik doğrultusunda hareket eden bir sıkıştırma çenesinden ibarettir

Hareket eden çenenin dönüş sayısı bir sayaç aracılığı ile sayılabilir

Çeneler arası uzaklık 25-250 mm ye ayarlanabilir

Cihazda bükümün açılmasından doğan uzamayı alacak düzen ile ipliği çeneler arasında belirli bir gerginlikte tuta bilecek bir düzen bulunmaktadır

Bu gerginliği sağlayacak ipliğin numarasına göre ağırlıklar mevcuttur

4

DENEYİN YAPILIŞI

İlk etapta “Z” büküm mü, yoksa “S” büküm mü olduğunu elimizle kontrol edilmiş ve “Z” büküm olduğu görülmüştür

Numunemiz 250 mm mesafelik metoda göre ayarlanmıştır

Bir ucu çenelere sıkıştırılmış diğer ucuna da iplik numarası ile orantılı ve ipliği belli bir gerginlikte tuta bilecek ağırlık takılmıştır

Bu ikinci uç da çeneye sıkıştırılarak bükümün açılmasından dolayı uzamayı gösteren kadranın ibresi sıfıra ayarlanmıştır

Hareket eden çene, ipliğin bükümünü alacak yönde çevrilmeye başlayınca ibre hareket etmiş iplik tamamen açıldıktan ve ters yönde bükülmeye başladıktan sonra ibre tekrar eski yerine gelmiştir

Sayaçta okuduğumuz değer 500 mm için büküm sayısını vermiştir

Çünkü 250mm’yi önce çözüp daha sonra ters yönde tekrar bükerek ilk mesafenin iki katını veren sayaç miktarını bulmuş olduk

Bu değeri iki ile çarparak bir metredeki büküm sayısı bulunmuştur

5

SONUÇLAR

Yapılan on üç deney için ölçüm değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir

Deney No 0,5 m’ deki ölçüm değeri 1 m’ deki ölçüm değeri
1 384 768
2 406 812
3 393 786
4 471 942
5 376 752
6 397 794
7 381 762
8 384 768
9 431 862
10 424 848
11 438 876
12 431 862
13 390 780
Ortalama 408 816
St

Sapma 6,83 13,66
Değişim katsayısı 1,67 1,67

10-10-2012	#3
Prof. Dr. Sinsi	Tekstil Mühendisliğinde Yapılan Bazı Deneyler Ve Deney Raporları.. 2GENEL BİLGİLER Tekstil sektöründe kumaş üretimi için hammadde olan iplik; liflerin temizlenmesi , paralelleştirilmesi, istenilen uzunluğa kadar çekilerek inceltilmesi, bükülerek mukavemet kazandırılması ve sarılması sonucu elde edilir İpliklerin en önemli özelliklerinden biride bükümüdüripliğin mukavemetli olabilmesi için bükülmesi lazımdır Büküm miktarı arttıkça, ipliğin mukavemeti de artar Ancak bu artış bir sonsuz olmayıp bir kritik noktayı aşınca, bükümün çoğalmasına rağmen, iplik mukavemeti süratle düşmeye başlar Bu nedenle zorunlu olmadıkça fazla bükümle çalışmak tavsiye edilmez İplikteki büküm meydana gelecek yüzeyin cinsine göre değiştiği gibi (örgü,dokuma,halı,havlu,…vs), ipliği oluşturan makinelerin (open-end, ring) özelliklerine ve cinsine göre de farklılık gösterebilir İpliklerde büküm yönü S (sol büküm) ve Z (sağ büküm) harfleri ile gösterilir Büküm miktarını ve yönünü değiştirerek çeşitli kumaş efektleri elde edilebilir Bunlardan bazıları gözle görülebilir, bazıları kumaşın tutumunu değiştirir, bazıları da mekaniktir Örneğin bir kumaşın dokunmasında çözgüde hem “S” hem de “Z” bükümlü iki ayrı tip iplik kullanılması ve dolayısı ile bu ipliklerden ışınların farklı yollarla yansıması nedeni ile yollu kumaş etkisi görülür El ile büküm yönünü tayin etmenin yolu: Her iki elin baş parmağı ile işaret parmağı arasında kısa bir iplik numunesi tutulur Sağ el ile sağa doğru bükülür İplik bükümü açılarak iplik mukavemetini kaybediyor veya uç kısımlarda elyaf paralel hale geliyorsa “Z” bükümdür Şayet ipliğin bükümünde artış kaydediliyor ise “S” bükümdür 3DENEY DÜZENEĞİ Büküm ölçme cihazı: Sabit bir iplik sıkıştırma çenesi ile iki yönde dönebilen ve iplik doğrultusunda hareket eden bir sıkıştırma çenesinden ibarettir Hareket eden çenenin dönüş sayısı bir sayaç aracılığı ile sayılabilir Çeneler arası uzaklık 25-250 mm ye ayarlanabilirCihazda bükümün açılmasından doğan uzamayı alacak düzen ile ipliği çeneler arasında belirli bir gerginlikte tuta bilecek bir düzen bulunmaktadır Bu gerginliği sağlayacak ipliğin numarasına göre ağırlıklar mevcuttur 4 DENEYİN YAPILIŞI İlk etapta “Z” büküm mü, yoksa “S” büküm mü olduğunu elimizle kontrol edilmiş ve “Z” büküm olduğu görülmüştür Numunemiz 250 mm mesafelik metoda göre ayarlanmıştır Bir ucu çenelere sıkıştırılmış diğer ucuna da iplik numarası ile orantılı ve ipliği belli bir gerginlikte tuta bilecek ağırlık takılmıştır Bu ikinci uç da çeneye sıkıştırılarak bükümün açılmasından dolayı uzamayı gösteren kadranın ibresi sıfıra ayarlanmıştır Hareket eden çene, ipliğin bükümünü alacak yönde çevrilmeye başlayınca ibre hareket etmiş iplik tamamen açıldıktan ve ters yönde bükülmeye başladıktan sonra ibre tekrar eski yerine gelmiştir Sayaçta okuduğumuz değer 500 mm için büküm sayısını vermiştir Çünkü 250mm’yi önce çözüp daha sonra ters yönde tekrar bükerek ilk mesafenin iki katını veren sayaç miktarını bulmuş olduk Bu değeri iki ile çarparak bir metredeki büküm sayısı bulunmuştur 5 SONUÇLAR Yapılan on üç deney için ölçüm değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir Deney No 0,5 m’ deki ölçüm değeri 1 m’ deki ölçüm değeri 1 384 768 2 406 812 3 393 786 4 471 942 5 376 752 6 397 794 7 381 762 8 384 768 9 431 862 10 424 848 11 438 876 12 431 862 13 390 780 Ortalama 408 816 St Sapma 6,83 13,66 Değişim katsayısı 1,67 1,67