Finansal Ürünlerin Vergilendirilmesi

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-09-2012

B-BORÇLANMAYI TEMSİL EDEN FİNANSAL ÜRÜNLERDEN ELDE EDİLEN GELİRLERİN VERGİLENDİRİLMESİ

1-Devlet Tahvili,Hazine Bonosu ile Toplu Konut İdaresi ve Kamu Ortaklığı İdaresi’nden Elde Edilen Gelirler

Gelir Vergisi Kanunu’nun 75’inci maddesi ikinci fıkrası 5 numaralı bendinde,her nevi tahvil faizleri ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Kamu Ortaklığı İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler menkul sermaye iradı sayılmıştır

Bu menkul kıymetler üzerinden elde edilen faiz gelirleri ile bunların elden çıkarılması karşılığı sağlanan kazançlar bunları elde eden kişilerin hukuki durumlarına ve mükellefiyet şekillerine göre farklı olarak vergilendirme usul ve esaslarına tabi olmaktadır

1

1Tam Mükellef Gerçek Kişiler Açısından

Bir ticari işletmeye dahil olan bu gelirler üzerinden normal usullere göre vergi hesaplanacak olup,GVK’nun gelirin toplanması,toplama yapılmayan haller ile ihtiyari toplama ve beyan ile ilgili hükümleri,1

1

1997 tarihinden önce elde edilen Devlet tahvili Hazine bonosu ile TKİ ve KOİ’lerden elde edilen gelirlere uygulanmamaktadır

Ayrıca bu gelirler GVK’nun 94’üncü maddesi hükümlerine göre vergi tevkifatına tabi bulunmaktadır

Ancak söz konusu tevkifat oranı %0 (sıfır) olarak uygulanmaktadır

Gerçek kişilerin iktisap ettikleri,Devlet tahvili,Hazine bonosu ile TKİ ve KOİ’ce çıkarılan menkul kıymetlerin alım-satımından elde ettikleri kazançların 3

200

000½

- Türk Lirası hiçbir sınırlamaya tabi olmaksızın gelir vergisinden müstesna tutulmaktadır

Vergilendirme açısından bu gelirlerin iktisap tarihi ile elden çıkarma tarihleri arasında geçen süre önem taşımaktadır

Eğer bunlar her ne şekilde olursa olsun bir yıl içerisinde elden çıkarılır ise,3

200

000

-TL’sını aşan miktar kısmı vergilendirilmekte,aksi durumda yani bir yıldan daha uzun bir süreden sonra elden çıkarılacak olursa hiçbir şart aranmadan tamamı vergi dışı bırakılmaktadır

Ayrıca,gerçek kişilerin sahip oldukları Devlet tahvili,Hazine bonosu ile TKİ ve KOİ tarafından çıkarılan menkul kıymetlerin satılmasından elde ettikleri kazancın herhangi bir tevkifata tabi tutulmayacağı hükmü mevcut bulunmaktadır

Ancak,ticari bir organizasyon çerçevesinde kendi nam ve hesabına menkul kıymet alım-satımı ile devamlı olarak uğraşanların bunlardan elde ettikleri kazançlar ile ticari işletmeye dahil bu menkul kıymetlerin satışından doğan kazançlar her hangi bir istisnaya tabi olmadan genel hükümler çerçevesinde GVK’nun ticari kazançlara ilişkin esasları dahilinde vergilendirilmektedir

1

2 Dar Mükellef Gerçek Kişiler Açısından

Burada da genel olarak tam mükellefiyete tabi gerçek kişilere ilişkin hükümler uygulanmaktadır

Esas durum yukarıda belirtildiği gibi olmakla birlikte dar mükelleflerin yabancı sermaye mevzuatına göre ilgili mercilerden izin almak suretiyle,Türkiye’ye bizzat getirdikleri nakdi veya ayni sermaye karşılığı iktisap ettikleri menkul kıymetler ile iştirak hisselerinin elden çıkarılmasından doğan değer artış kazançlarının hesabında,kur farklarından doğan kazançlar dikkate alınmamaktadır

Ancak bu mükelleflerin Türkiye’de elde ettikleri kazançların münhasıran bu menkul kıymetlere ilişkin menkul sermaye ya da değer artış kazançlarından oluşması gerekmektedir

Bu mükelleflerin Türkiye’de menkul kıymet alım satımıyla devamlı uğraşmaları halinde,kur farklarından doğan kazançlarda ticari kazancın hesabında dikkate alınmaktadır

Buna göre,yalnız kur farkı dışındaki değer artış kazancı vergi konusu yapılmaktadır

1

3Tam Mükellef Kurumlar Açısından

Devlet tahvili,Hazine bonosu ile TKİ ve KOİ’ce çıkarılan menkul kıymetlere ilişkin olarak tam mükellef kurumlarca elde edilen faiz ve gelirler üzerinden GVK’na göre “0” oranlı gelir vergisi tevkifatı yapılmaktadır

3946 sayılı Kanunla yapılan değişiklikten sonra,bu gelirler kurum kazancına dahil edilerek kurumlar vergisi beyannamesi ile beyan edilmektedir

½ Bu tutar 15

12

1995 tarih ve 95/7593 sayılı kararı ile 1995 yılı kazançlarına uygulanmak üzere tesbit edilmiştir hiçbir sınırlamaya tabi olmaksızın gelir vergisinden müstesna tutulmaktadır

1

4Dar Mükellef Kurumlar Açısından

Türkiye’de bir işyeri açmak suretiyle veya daimi temsilci vasıtasıyla devamlı olarak menkul kıymet alım-satımı ile uğraşan kurumların,Devlet tahvili,Hazine bonosu ile TKİ ve KOİ’ce çıkarılan menkul kıymetlerin alım-satımından elde ettiği kazançlar,ticari kazanç olarak kurumlar vergisine tabi tutulacaktır

Türkiye’de işyeri ve daimi temsilcisi bulunmayan dar mükellef bir kurumun Devlet tahvili,Hazine bonosu ile TKİ ve KOİ ce çıkarılan menkul kıymeti alıp satmasından elde ettiği kazanç,değer artış kazancı olarak vergilendirilecektir

GVK’nun mükerrer 80/2 inci maddesinde yer alan istisna tutarı dikkate alınmayacaktır

Ancak dar mükellef kurumların iktisap ettiği söz konusu menkul kıymetlerin elden çıkarılmasından doğan değer artış kazancının hesaplanmasında,kur farkından doğan değer artışı GVK’nun mükerrer 81 inci maddesi çerçevesinde vergilendirilmeyecektir

Bu kazançlar iktisap tarihinden itibaren 25 gün içerisinde GVK’nun 101

maddesi hükümlerine göre vergi dairesine bildirilmesi gerekmektedir

1

5 Kurumlar Vergisinden Muaf Kurumlar İle Dernek Vakıflar Açısından

Devlet tahvili,Hazine bonosu ile TKİ ve KOİ’nce çıkarılan menkul kıymetlere ilişkin gelirlerin,KVK’nun 7

maddesinde belirtilen kurumlar ile yine aynı maddede belirtilen dernek ve vakıflara ödenmesi sırasında GVK’nun 94/7

maddesi gereğince uygulanan vergi tevkifatına tabi değillerdir

Ancak,dernek ve vakıflara bağlı bir iktisadi işletme oluşturacak organizasyon içinde olması halinde söz konusu gelirler,diğer kurumlar gibi yukarıda belirtilen usul ve esaslara göre vergilendirilecektir

2-Özel Kesim Tahvil ve Bonoları

2

1Tam ve Dar Mükellef Gerçek Kişilerce Elde Edilen Gelirler

Gerçek kişilerin vergilendirilmesi ve yıllık beyanname verilmesine ilişkin GVK’na göre,aynı kanunun 2’inci maddesinde yazılı kaynaklardan elde edilen gelirler üzerinden yıllık beyanname verecekleri,ancak konumuz ile ilgili menkul sermaye iradı gelirlerinin mevcut olması ve belirli sınırları aşmaması ve istisna hadleri içinde kalmaları halinde beyanname verilmeyeceği belirtilmiştir

Dar mükellef gerçek kişiler ile tam mükellef gerçek kişilerin karşılaştırılmasında esas fark,dar mükelleflerin söz konusu gelir elde etmeleri halinde gelir tutarına bakılmaksızın gelirlerin,tamamının tevkif yoluyla vergilendirilmesi halinde bunlar ayrıca yıllık beyanname vermeyecek olmalarından kaynaklanmaktadır

2

2Tam ve Dar Mükellef Kurumlar Tarafından Elde Edilen Gelirler

Tam mükellef gerçek kişiler gibi,tam mükellef kurumlara da ödenen söz konusu kazançlar üzerinden vergi tevkifatı yapılmaktadır

Buna göre;nama,hamiline yazılı ve diğer tahvil faizleri üzerinden %10 gelir vergisi tevkifatı yapılacaktır

Kesilen bu vergiler,beyannamede gösterilecek söz konusu kazançlar ve diğer kazançlar üzerinden hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edilecektir

Dar mükellef kurumlar açısından olaya baktığımızda,bu durumda olan kurumlara,söz konusu kazanç ve iratları sağlayanlar bu kazanç ve iratlardan kurumlar vergisi tevkifatı yapmaya mecbur tutulmuşlardır

Yapılacak kurumlar vergisi tevkifatı ise nama,hamiline yazılı ve diğer tahvil faizlerinden %5 olarak belirlenmiştir

C-MENKUL KIYMETLERİN GERİ ALIM VEYA SATIM TAAHHÜDÜ İLE İKTİSAP VEYA ELDEN ÇIKARILMASI KARŞILIĞI SAĞLANAN KAZANÇLARIN(REPO GELİRLERİNİN) VERGİLENDİRİLMESİ

Bu gelirler GVK’nun 94/14

maddesi gereğince vergi tevkifatına tabi tutulmuş,ancak bu oran halen %0 (sıfır) olarak uygulanmaktadır

1- Gerçek Kişilerde Vergilendirme

Tam mükellef gerçek kişilerin burada belirtilen menkul kıymetlerden elde ettikleri kazançlar 31

12

1999 tarihine kadar gelir vergisinden müstesna bulunmaktadır

Ayrıca gelirlerin toplanması ve yıllık beyana ilişkin GVK’nun 85,86 ve 87

maddeleri hükümleri 1

1

1997 tarihinden önce elde edilen söz konusu menkul kıymetlere uygulanmamaktadır

Bu gelirler üzerinden hali hazırda %0 (sıfır) oranlı gelir vergi tevkifatı uygulanmaktadır

2-Kurumlarda Vergilendirme

Tam mükellefiyete tabi kurumların,bu tür gelirler, normal kazancına ilave edilecektir

Kurumlar vergisine tabi tutulan bu gelirler,aynı zamanda GVK’nun 94

maddesi hükümlerince gelir vergi tevkifatına tutulmaktadır

Yapılacak tevkifat oranı halka açık olan ve olmayan kurumlar açısından ve söz konusu gelirlerin kurum kazancı içindeki oranına göre farklı uygulanmaktadır

2-SERMAYE PİYASASI KURUMLARINA İLİŞKİN VERGİLENDİRME HÜKÜMLERİ

A-MENKUL KIYMET YATIRIM FON VE ORTAKLIKLARININ PORTFÖY İŞLETMECİLİĞİNDEN DOĞAN KAZANÇLARININ VERGİLENDİRİLMESİ

1-Tam Mükellefiyete Tabi Olan Yatırım Fon ve Ortaklıkları

Yatırım fon ve ortaklıkların,portföylerindeki hisse senedi oranına göre A ve B tipi adlolunmakta ve farklı vergilendirmeye tabi tutulmaktadır

Eğer portföyündeki hisse senedi oranı %25’den az değilse A tipi,%25’den az ise B tipi olarak adlolunmaktadır

Bu özelliği itibariyle vergilendirmede yatırım fon ve ortakların portföy kazançları konusunda ikili bir uygulama öngörülmüştür

1

A Tipi Yatırım Fon ve Ortaklıkları

Bunların portföy işletmeciliğinden doğan kazançlar,kurumlar vergisinden istisna tutulmuştur

Ancak,kurumlar vergisinden müstesna tutulan söz konusu kazançlar,gelir vergisi uygulaması bakımından,bu kazançların dağıtılıp dağıtılmadığına bakılmaksızın gelir vergisi tevkifatına tabi bulunmaktadır

Bununla ilgili olarak yapılan düzenlemede,1

1

1995 tarihinden itibaren,söz konusu gelirler üzerinden %0 (sıfır) olarak tevkifata tutulmakta,başka bir anlatımla vergiden tamamen istisna edilmiştir

1

2

B Tipi Yatırım Fon ve Ortaklıkları

Bu fon ve ortaklıkların portföy işletmeciliğinden elde ettikleri kazançların vergilendirilmesinde,A tipi fonlardan en önemli farkı GVK’nu açısından olmaktadır

GVK’nun 94/6-a bendinin ikinci fıkrası hükümlerine göre bu fon ve ortaklıkların portföy işletmeciliğinden doğan kazançlar %10 oranında gelir vergisi tevkifatına tabi bulunmaktadır

2-Dar Mükellefiyete Tabi Olan Yatırım Fon ve Ortaklıkları

Türkiye’de münhasıran portföy işletmeciliği faaliyetlerinde bulunan dar mükellefiyete tabi yatırım fonlarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları da kurumlar vergisinden istisna edilmektedir

Diğer yandan,Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkındaki 32 sayılı karara göre,yurt dışındaki yatırım fonlarının izin almaksızın borsada kote edilmiş her türlü Türk menkul kıymetlerini Türkiye’de SPK’ya göre faaliyet gösteren aracı kurumlar(Bankalar dahil) vasıtasıyla satın almaları ve satmaları halinde,bu alım satım faaliyetlerinden doğan kazançların kurumlar vergisinden istisna edilmesi gerekmektedir

Türkiye’de yukarıda belirlenen şartlara uygun olarak faaliyet göstermeyen ve Türkiye’deki faaliyetleri bir işyeri ya da daimi temsilci tarafından yürütülmeyen dar mükellef yatırım fonları,iktisap ettikleri menkul kıymetlerini ve iştirak hisselerini GVK’nun 81’inci maddesinde yer alan şartlar çerçevesinde elden çıkartmaları halinde,elde edilen kazançlar değer artış kazancı olarak vergilendirilecek olup,kur farkından doğan değer artış kazançlarının vergilendirilmeyeceği hükme bağlanmıştır

B-YATIRIM FONLARI KATILMA BELGELERİ İLE YATIRIM ORTAKLIKLARI HİSSE SENETLERİNDEN SAĞLANAN KAR PAYLARININ VERGİLENDİRİLMESİ

1-Gerçek Kişilerce Elde Edilen Kar Payları

GVKhükümleri gereğince,gelirlerini yıllık beyanname ile beyan etmek zorunda olanlar ile söz konusu kazanç elde edenler bu kazançları dolayısıyla yıllık beyanname vermeyecekler,diğer gelirleri nedeniyle beyanname vermek zorunda olanlar ise bu kazançlarını beyannameye dahil etmeyeceklerdir

2-Ticari İşletme veya Kurumlar Tarafından Elde Edilen Kar Payları

Buna göre,yatırım fonları ve ortaklıklarına ait katılma belgelerinin ticari işletmeye dahil olması halinde,bu menkul kıymet gelirlerinin GVK’nun geçici 27’inci maddesinde belirtilen istisnadan yararlanması mümkün bulunmamaktadır

Söz konusu menkul kıymetlerden A tipi yatırım fonları ve ortaklıklarının katılma belgelerinin kurumların aktiflerinde yer alması halinde,KVK’nun 8/6’ıncı maddesi hükümlerinde söz konusu gelirlerin kurumlar vergisinden müstesna olduğu belirtilmiştir

Ancak,B tipi yatırım fonlarının katılma belgeleri ile aynı nitelikteki yatırım ortaklıklarının hisse senetlerinden elde edilen kar payları vergiden müstesna tutulmadığından,söz konusu kar paylarını elde eden kurumlar yönünden kurumlar vergisine tabi olmakta dolayısıyla bu kazançlar %20 oranlı kurumlar vergisine de tabi bulunmaktadırlar

C-GAYRİMENKUL YATIRIM FON VEYA ORTAKLIKLARINDA VERGİLENDİRME

Buna göre GVK’nun 94’üncü maddesinin 6’ncı bendinin a alt bendi uyarınca söz konusu kazançlar gelir vergisi stopajına tabi bulunmaktadır

Ancak bu konuda yapılan düzenlemelerde,uygulanacak gelir vergisi stopaj oranı %0 olarak tespit edilmiştir

Diğer yandan bunlardan elde edilen kar payları da kurumlar vergisinden istisna edilmiştir

Asgari kurumlar vergisi açısından olaya baktığımızda,KVK’nun 25’inci maddesi ikinci fıkrasına göre portföy işletmeciliği kazancı asgari kurumlar vergisinden istisna edilmesine rağmen bunlardan elde edilen kar payları %20 oranlı asgari kurumlar vergisine tabi tutulmuştur

D-RİSK SERMAYESİ YATIRIM FON VEYA ORTAKLIKLARINDA VERGİLENDİRME

Kurumlar vergisi açısından,risk sermayesi yatırım fon ve ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden elde ettikleri kazançlar kurumlar vergisinden müstesna tutulmaktadır

Ayrıca bu kazançlar %20 oranlı asgari kurumlar vergisinden de istisna tutulmuştur

Kurumlar vergisinden istisna tutulan bu kazançlar GVK’nun 94/6’ıncı maddesi uyarınca gelir vergisi stopajına tabi bulunmaktadır

10-09-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Finansal Ürünlerin Vergilendirilmesi B-BORÇLANMAYI TEMSİL EDEN FİNANSAL ÜRÜNLERDEN ELDE EDİLEN GELİRLERİN VERGİLENDİRİLMESİ 1-Devlet Tahvili,Hazine Bonosu ile Toplu Konut İdaresi ve Kamu Ortaklığı İdaresi’nden Elde Edilen Gelirler Gelir Vergisi Kanunu’nun 75’inci maddesi ikinci fıkrası 5 numaralı bendinde,her nevi tahvil faizleri ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Kamu Ortaklığı İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler menkul sermaye iradı sayılmıştır Bu menkul kıymetler üzerinden elde edilen faiz gelirleri ile bunların elden çıkarılması karşılığı sağlanan kazançlar bunları elde eden kişilerin hukuki durumlarına ve mükellefiyet şekillerine göre farklı olarak vergilendirme usul ve esaslarına tabi olmaktadır 11Tam Mükellef Gerçek Kişiler Açısından Bir ticari işletmeye dahil olan bu gelirler üzerinden normal usullere göre vergi hesaplanacak olup,GVK’nun gelirin toplanması,toplama yapılmayan haller ile ihtiyari toplama ve beyan ile ilgili hükümleri,111997 tarihinden önce elde edilen Devlet tahvili Hazine bonosu ile TKİ ve KOİ’lerden elde edilen gelirlere uygulanmamaktadır Ayrıca bu gelirler GVK’nun 94’üncü maddesi hükümlerine göre vergi tevkifatına tabi bulunmaktadırAncak söz konusu tevkifat oranı %0 (sıfır) olarak uygulanmaktadırGerçek kişilerin iktisap ettikleri,Devlet tahvili,Hazine bonosu ile TKİ ve KOİ’ce çıkarılan menkul kıymetlerin alım-satımından elde ettikleri kazançların 3200000½- Türk Lirası hiçbir sınırlamaya tabi olmaksızın gelir vergisinden müstesna tutulmaktadır Vergilendirme açısından bu gelirlerin iktisap tarihi ile elden çıkarma tarihleri arasında geçen süre önem taşımaktadırEğer bunlar her ne şekilde olursa olsun bir yıl içerisinde elden çıkarılır ise,3200000-TL’sını aşan miktar kısmı vergilendirilmekte,aksi durumda yani bir yıldan daha uzun bir süreden sonra elden çıkarılacak olursa hiçbir şart aranmadan tamamı vergi dışı bırakılmaktadır Ayrıca,gerçek kişilerin sahip oldukları Devlet tahvili,Hazine bonosu ile TKİ ve KOİ tarafından çıkarılan menkul kıymetlerin satılmasından elde ettikleri kazancın herhangi bir tevkifata tabi tutulmayacağı hükmü mevcut bulunmaktadır Ancak,ticari bir organizasyon çerçevesinde kendi nam ve hesabına menkul kıymet alım-satımı ile devamlı olarak uğraşanların bunlardan elde ettikleri kazançlar ile ticari işletmeye dahil bu menkul kıymetlerin satışından doğan kazançlar her hangi bir istisnaya tabi olmadan genel hükümler çerçevesinde GVK’nun ticari kazançlara ilişkin esasları dahilinde vergilendirilmektedir 12 Dar Mükellef Gerçek Kişiler Açısından Burada da genel olarak tam mükellefiyete tabi gerçek kişilere ilişkin hükümler uygulanmaktadır Esas durum yukarıda belirtildiği gibi olmakla birlikte dar mükelleflerin yabancı sermaye mevzuatına göre ilgili mercilerden izin almak suretiyle,Türkiye’ye bizzat getirdikleri nakdi veya ayni sermaye karşılığı iktisap ettikleri menkul kıymetler ile iştirak hisselerinin elden çıkarılmasından doğan değer artış kazançlarının hesabında,kur farklarından doğan kazançlar dikkate alınmamaktadır Ancak bu mükelleflerin Türkiye’de elde ettikleri kazançların münhasıran bu menkul kıymetlere ilişkin menkul sermaye ya da değer artış kazançlarından oluşması gerekmektedirBu mükelleflerin Türkiye’de menkul kıymet alım satımıyla devamlı uğraşmaları halinde,kur farklarından doğan kazançlarda ticari kazancın hesabında dikkate alınmaktadır Buna göre,yalnız kur farkı dışındaki değer artış kazancı vergi konusu yapılmaktadır 13Tam Mükellef Kurumlar Açısından Devlet tahvili,Hazine bonosu ile TKİ ve KOİ’ce çıkarılan menkul kıymetlere ilişkin olarak tam mükellef kurumlarca elde edilen faiz ve gelirler üzerinden GVK’na göre “0” oranlı gelir vergisi tevkifatı yapılmaktadır 3946 sayılı Kanunla yapılan değişiklikten sonra,bu gelirler kurum kazancına dahil edilerek kurumlar vergisi beyannamesi ile beyan edilmektedir ½ Bu tutar 15121995 tarih ve 95/7593 sayılı kararı ile 1995 yılı kazançlarına uygulanmak üzere tesbit edilmiştir hiçbir sınırlamaya tabi olmaksızın gelir vergisinden müstesna tutulmaktadır 14Dar Mükellef Kurumlar Açısından Türkiye’de bir işyeri açmak suretiyle veya daimi temsilci vasıtasıyla devamlı olarak menkul kıymet alım-satımı ile uğraşan kurumların,Devlet tahvili,Hazine bonosu ile TKİ ve KOİ’ce çıkarılan menkul kıymetlerin alım-satımından elde ettiği kazançlar,ticari kazanç olarak kurumlar vergisine tabi tutulacaktır Türkiye’de işyeri ve daimi temsilcisi bulunmayan dar mükellef bir kurumun Devlet tahvili,Hazine bonosu ile TKİ ve KOİ ce çıkarılan menkul kıymeti alıp satmasından elde ettiği kazanç,değer artış kazancı olarak vergilendirilecektirGVK’nun mükerrer 80/2 inci maddesinde yer alan istisna tutarı dikkate alınmayacaktırAncak dar mükellef kurumların iktisap ettiği söz konusu menkul kıymetlerin elden çıkarılmasından doğan değer artış kazancının hesaplanmasında,kur farkından doğan değer artışı GVK’nun mükerrer 81 inci maddesi çerçevesinde vergilendirilmeyecektir Bu kazançlar iktisap tarihinden itibaren 25 gün içerisinde GVK’nun 101 maddesi hükümlerine göre vergi dairesine bildirilmesi gerekmektedir 15 Kurumlar Vergisinden Muaf Kurumlar İle Dernek Vakıflar Açısından Devlet tahvili,Hazine bonosu ile TKİ ve KOİ’nce çıkarılan menkul kıymetlere ilişkin gelirlerin,KVK’nun 7maddesinde belirtilen kurumlar ile yine aynı maddede belirtilen dernek ve vakıflara ödenmesi sırasında GVK’nun 94/7maddesi gereğince uygulanan vergi tevkifatına tabi değillerdir Ancak,dernek ve vakıflara bağlı bir iktisadi işletme oluşturacak organizasyon içinde olması halinde söz konusu gelirler,diğer kurumlar gibi yukarıda belirtilen usul ve esaslara göre vergilendirilecektir 2-Özel Kesim Tahvil ve Bonoları 21Tam ve Dar Mükellef Gerçek Kişilerce Elde Edilen Gelirler Gerçek kişilerin vergilendirilmesi ve yıllık beyanname verilmesine ilişkin GVK’na göre,aynı kanunun 2’inci maddesinde yazılı kaynaklardan elde edilen gelirler üzerinden yıllık beyanname verecekleri,ancak konumuz ile ilgili menkul sermaye iradı gelirlerinin mevcut olması ve belirli sınırları aşmaması ve istisna hadleri içinde kalmaları halinde beyanname verilmeyeceği belirtilmiştir Dar mükellef gerçek kişiler ile tam mükellef gerçek kişilerin karşılaştırılmasında esas fark,dar mükelleflerin söz konusu gelir elde etmeleri halinde gelir tutarına bakılmaksızın gelirlerin,tamamının tevkif yoluyla vergilendirilmesi halinde bunlar ayrıca yıllık beyanname vermeyecek olmalarından kaynaklanmaktadır 22Tam ve Dar Mükellef Kurumlar Tarafından Elde Edilen Gelirler Tam mükellef gerçek kişiler gibi,tam mükellef kurumlara da ödenen söz konusu kazançlar üzerinden vergi tevkifatı yapılmaktadırBuna göre;nama,hamiline yazılı ve diğer tahvil faizleri üzerinden %10 gelir vergisi tevkifatı yapılacaktır Kesilen bu vergiler,beyannamede gösterilecek söz konusu kazançlar ve diğer kazançlar üzerinden hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edilecektir Dar mükellef kurumlar açısından olaya baktığımızda,bu durumda olan kurumlara,söz konusu kazanç ve iratları sağlayanlar bu kazanç ve iratlardan kurumlar vergisi tevkifatı yapmaya mecbur tutulmuşlardır Yapılacak kurumlar vergisi tevkifatı ise nama,hamiline yazılı ve diğer tahvil faizlerinden %5 olarak belirlenmiştir C-MENKUL KIYMETLERİN GERİ ALIM VEYA SATIM TAAHHÜDÜ İLE İKTİSAP VEYA ELDEN ÇIKARILMASI KARŞILIĞI SAĞLANAN KAZANÇLARIN(REPO GELİRLERİNİN) VERGİLENDİRİLMESİ Bu gelirler GVK’nun 94/14maddesi gereğince vergi tevkifatına tabi tutulmuş,ancak bu oran halen %0 (sıfır) olarak uygulanmaktadır 1- Gerçek Kişilerde Vergilendirme Tam mükellef gerçek kişilerin burada belirtilen menkul kıymetlerden elde ettikleri kazançlar 31121999 tarihine kadar gelir vergisinden müstesna bulunmaktadırAyrıca gelirlerin toplanması ve yıllık beyana ilişkin GVK’nun 85,86 ve 87 maddeleri hükümleri 111997 tarihinden önce elde edilen söz konusu menkul kıymetlere uygulanmamaktadır Bu gelirler üzerinden hali hazırda %0 (sıfır) oranlı gelir vergi tevkifatı uygulanmaktadır 2-Kurumlarda Vergilendirme Tam mükellefiyete tabi kurumların,bu tür gelirler, normal kazancına ilave edilecektir Kurumlar vergisine tabi tutulan bu gelirler,aynı zamanda GVK’nun 94 maddesi hükümlerince gelir vergi tevkifatına tutulmaktadırYapılacak tevkifat oranı halka açık olan ve olmayan kurumlar açısından ve söz konusu gelirlerin kurum kazancı içindeki oranına göre farklı uygulanmaktadır 2-SERMAYE PİYASASI KURUMLARINA İLİŞKİN VERGİLENDİRME HÜKÜMLERİ A-MENKUL KIYMET YATIRIM FON VE ORTAKLIKLARININ PORTFÖY İŞLETMECİLİĞİNDEN DOĞAN KAZANÇLARININ VERGİLENDİRİLMESİ 1-Tam Mükellefiyete Tabi Olan Yatırım Fon ve Ortaklıkları Yatırım fon ve ortaklıkların,portföylerindeki hisse senedi oranına göre A ve B tipi adlolunmakta ve farklı vergilendirmeye tabi tutulmaktadırEğer portföyündeki hisse senedi oranı %25’den az değilse A tipi,%25’den az ise B tipi olarak adlolunmaktadırBu özelliği itibariyle vergilendirmede yatırım fon ve ortakların portföy kazançları konusunda ikili bir uygulama öngörülmüştür 11A Tipi Yatırım Fon ve Ortaklıkları Bunların portföy işletmeciliğinden doğan kazançlar,kurumlar vergisinden istisna tutulmuştur Ancak,kurumlar vergisinden müstesna tutulan söz konusu kazançlar,gelir vergisi uygulaması bakımından,bu kazançların dağıtılıp dağıtılmadığına bakılmaksızın gelir vergisi tevkifatına tabi bulunmaktadır Bununla ilgili olarak yapılan düzenlemede,111995 tarihinden itibaren,söz konusu gelirler üzerinden %0 (sıfır) olarak tevkifata tutulmakta,başka bir anlatımla vergiden tamamen istisna edilmiştir 12B Tipi Yatırım Fon ve Ortaklıkları Bu fon ve ortaklıkların portföy işletmeciliğinden elde ettikleri kazançların vergilendirilmesinde,A tipi fonlardan en önemli farkı GVK’nu açısından olmaktadırGVK’nun 94/6-a bendinin ikinci fıkrası hükümlerine göre bu fon ve ortaklıkların portföy işletmeciliğinden doğan kazançlar %10 oranında gelir vergisi tevkifatına tabi bulunmaktadır 2-Dar Mükellefiyete Tabi Olan Yatırım Fon ve Ortaklıkları Türkiye’de münhasıran portföy işletmeciliği faaliyetlerinde bulunan dar mükellefiyete tabi yatırım fonlarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları da kurumlar vergisinden istisna edilmektedir Diğer yandan,Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkındaki 32 sayılı karara göre,yurt dışındaki yatırım fonlarının izin almaksızın borsada kote edilmiş her türlü Türk menkul kıymetlerini Türkiye’de SPK’ya göre faaliyet gösteren aracı kurumlar(Bankalar dahil) vasıtasıyla satın almaları ve satmaları halinde,bu alım satım faaliyetlerinden doğan kazançların kurumlar vergisinden istisna edilmesi gerekmektedir Türkiye’de yukarıda belirlenen şartlara uygun olarak faaliyet göstermeyen ve Türkiye’deki faaliyetleri bir işyeri ya da daimi temsilci tarafından yürütülmeyen dar mükellef yatırım fonları,iktisap ettikleri menkul kıymetlerini ve iştirak hisselerini GVK’nun 81’inci maddesinde yer alan şartlar çerçevesinde elden çıkartmaları halinde,elde edilen kazançlar değer artış kazancı olarak vergilendirilecek olup,kur farkından doğan değer artış kazançlarının vergilendirilmeyeceği hükme bağlanmıştır B-YATIRIM FONLARI KATILMA BELGELERİ İLE YATIRIM ORTAKLIKLARI HİSSE SENETLERİNDEN SAĞLANAN KAR PAYLARININ VERGİLENDİRİLMESİ 1-Gerçek Kişilerce Elde Edilen Kar Payları GVKhükümleri gereğince,gelirlerini yıllık beyanname ile beyan etmek zorunda olanlar ile söz konusu kazanç elde edenler bu kazançları dolayısıyla yıllık beyanname vermeyecekler,diğer gelirleri nedeniyle beyanname vermek zorunda olanlar ise bu kazançlarını beyannameye dahil etmeyeceklerdir 2-Ticari İşletme veya Kurumlar Tarafından Elde Edilen Kar Payları Buna göre,yatırım fonları ve ortaklıklarına ait katılma belgelerinin ticari işletmeye dahil olması halinde,bu menkul kıymet gelirlerinin GVK’nun geçici 27’inci maddesinde belirtilen istisnadan yararlanması mümkün bulunmamaktadır Söz konusu menkul kıymetlerden A tipi yatırım fonları ve ortaklıklarının katılma belgelerinin kurumların aktiflerinde yer alması halinde,KVK’nun 8/6’ıncı maddesi hükümlerinde söz konusu gelirlerin kurumlar vergisinden müstesna olduğu belirtilmiştir Ancak,B tipi yatırım fonlarının katılma belgeleri ile aynı nitelikteki yatırım ortaklıklarının hisse senetlerinden elde edilen kar payları vergiden müstesna tutulmadığından,söz konusu kar paylarını elde eden kurumlar yönünden kurumlar vergisine tabi olmakta dolayısıyla bu kazançlar %20 oranlı kurumlar vergisine de tabi bulunmaktadırlar C-GAYRİMENKUL YATIRIM FON VEYA ORTAKLIKLARINDA VERGİLENDİRME Buna göre GVK’nun 94’üncü maddesinin 6’ncı bendinin a alt bendi uyarınca söz konusu kazançlar gelir vergisi stopajına tabi bulunmaktadırAncak bu konuda yapılan düzenlemelerde,uygulanacak gelir vergisi stopaj oranı %0 olarak tespit edilmiştir Diğer yandan bunlardan elde edilen kar payları da kurumlar vergisinden istisna edilmiştir Asgari kurumlar vergisi açısından olaya baktığımızda,KVK’nun 25’inci maddesi ikinci fıkrasına göre portföy işletmeciliği kazancı asgari kurumlar vergisinden istisna edilmesine rağmen bunlardan elde edilen kar payları %20 oranlı asgari kurumlar vergisine tabi tutulmuştur D-RİSK SERMAYESİ YATIRIM FON VEYA ORTAKLIKLARINDA VERGİLENDİRME Kurumlar vergisi açısından,risk sermayesi yatırım fon ve ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden elde ettikleri kazançlar kurumlar vergisinden müstesna tutulmaktadır Ayrıca bu kazançlar %20 oranlı asgari kurumlar vergisinden de istisna tutulmuştur Kurumlar vergisinden istisna tutulan bu kazançlar GVK’nun 94/6’ıncı maddesi uyarınca gelir vergisi stopajına tabi bulunmaktadır