Venüs Gezegen - Venüz Genel Bilgi

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-09-2012

Venüs (Gezegen)

Venüs (Genel Bilgi)

Güneşten uzaklığı 108

4 yere uzaklığa ise (en yakın durumda) 38 milyon km yarıçapı 6000 km yoğunluğu 5

27 gr/cm3 güneş çevresinde dönüşü 225 gün dönüşü terstir yani diğer gezegenlerin aksine güneş batıdan doğar doğudan batar

Atmosferinin %95 i karbondioksit %2

5 u azottur serbest oksijen yoktur üst kısımlarında ise sülfirik asit damlacıkları vardır su buharı oranı dünyadakinin %1 inden daha fazla değildir güneş ışınlarının ancak %2 si yüzeyine ulaşılabilir (Venere-8 uydusunun verilerine göre) atmosfer basıncı dünyadakinin 100 katıdır; bulutlar 60km yükseklere kadar çıkar ve gezegenin etrafında hızlı bir şekilde hareket eder

Ekvator bölgesinde 538 0C sıcaklık vardır

Gezegenin yüzeyi yoğun atmosferinden dolayı hiçbir zaman dünyadan doğrudan gözlenememiştir

Çapı 160-200 km derinliği 400 m olan kraterler saptanmıştır; yükseklik farkları ancak 3000 m kadardır

Güneş?ten ve Ay?dan sonra gökyüzünün en parlak cismidir

Halk arasında akşam yıldızı ya da sabah yıldızı olarak da bilinmektedir

Venüs (Ayrıntılı)

Venüs (Zühre eski Türkler'de Gök Göbeği Çivi Gök Çivisi Kırgızlar'da Demirkazık Moğol ve Tunguzlar'da Altın Direk Roma Astrolojisi'nde Lucifer)Güneş'e uzaklık bakımından ikinci gezegendir

Eski Roma tanrıçası Venüs'ün (Eski Yunan Mitolojisi'nde Afrodit) adını almıştır

Halk arasındaki adı Çolpan veyahut Çoban Yıldızı´dır

Büyüklüğü açısından Dünya ile benzerlik gösterdiğinden Dünya ile kardeş gezegen olarak da bilinmektedir

Gökyüzünde Güneş'e yakın konumda bulunduğundan ve yörüngesi Dünya'nınkine göre Güneş'e daha yakın olduğundan yeryüzünden sadece Güneş doğmadan önce veya battıktan sonra görülebilir

Bu yüzden Venüs Akşam Yıldızı veya Sabah Yıldızı olarak da isimlendirilir

Bir diğer adı da 'Çoban yıldızı'dır

Görülebildiği zamanlar gökyüzündeki en parlak cisim olarak dikkat çeker

Yörünge

Venüs Güneş'e yaklaşık 108 milyon kilometre uzaklıkta oldukça dairesel bir yörünge üzerinde bir devrini 2247 günde tamamlar

Güneş sistemi'nin gezegenleri arasında gözlenen en düşük dışmerkezlik oranı 0007 ile Venüs yörüngesine aittir

Venüs'ün tanınmasının tarihçesi

Venüs Ay Güneş Merkür Mars Jüpiter ve Satürn ile birlikte görünür hareketlerinin diğer yıldızlardan farklılığıyla tanınan 7 gökcisminden biri olarak gösterilir

Bu yönüyle antik gökbilim için olduğu kadar astroloji açısından da önem taşıyan gezegen birçok dilde haftanın yedi gününe adını veren gökcisimlerinden biri olarak tarihöncesinden günümüze insan kültüründe yerini korumuştur

Günümüze ulaşan en eski gökbilimsel belge olan ve M

Ö

7

ci yüzyıla ait olduğu sanılan Ammisaduqa tabletinde Babillilerin M

Ö

1700-1400 yılları arasında yaptıkları Venüs gözlemlerinden söz edilir

Eski Mezopotamya Orta Amerika ve Uzak Doğu kültürlerinde Venüs'ün önemli bir yeri olmuştur

Eski Yunan'da sabah yıldızı olarak görüldüğünde 'Phosphorus' akşam yıldızı olarak görüldüğünde ise 'Hesperus' olmak üzere iki ayrı ad taşımaktaydı

Pisagor sayesinde bu iki yıldızın aslında aynı gökcismi olduğunu öğrenen ilkçağ dünyası Venüs ve Merkür'ün Güneş çevresinde döndüğünü ileri süren Heraklit ile ilk kez güneşmerkezli görüş ile tanıştı

1610'da İtalyan gökbilimci Galileo Galilei basit bir teleskop yardımı ile Venüs'ün evreleri olduğunu farketti

Daha sonraki gözlemlerinde gezegenin evrelerindeki değişikliklere paralel olarak görünür boyutunun da değiştiğini gözleyen Galilei bu bulguları gezegenin Güneş etrafında döndüğünün kuvvetli göstergeleri olarak kabul etti

1761'de Rus gökbilimci Mikhail Vasilyeviç Lomonosov Venüs'ün Güneş geçişi sırasında gezegenin kenar çizgisindeki düzensizliği farkederek bunun bir atmosferin varlığını gösterdiğini öne sürdü

1793'te Alman gökbilimci Johann Schröter sonradan kendi adıyla anılacak ve Venüs atmosferinin neden olduğu anlaşılacak olan 'faz kayması' olayını gözledi

Bu olay güneş ışınları ile aydınlanan kalın ve yoğun atmosferin Venüs'ün görünür kenar çizgisine eklenerek bulunduğu konumun gerektirdiğinden farklı bir evredeymiş gibi algılanmasına neden olması sonucu ortaya çıkar

1932 yılında Amerikalı araştırmacılar W

S

Adams ve T

Dunham kızılötesi tayfölçüm ile Venüs atmosferinin temel bileşeninin karbon dioksit olduğunu öğrendiler

İzleyen yıllarda Rupert Wildt tayfölçüm verilerine dayanarak atmosferin kimyasal bileşimi yanı sıra basıncı sıcaklığı gezegen yüzeyiyle etkileşimi hakkında birçok tahminde bulundu

1956'da Robert S

Richardson gezegenden yansıyan güneş ışınlarının Doppler kaymasını ölçtüğünde bulguların gezegenin kendi etrafında dönüş yönünün ters olduğunu gösterdiğini saptadı

1960'larda Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (M

I

T

) ve Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü bilim adamları mikrodalga bandında radar incelemeleri ile Venüs'ün kendi etrafında dönüş süresini duyarlı olarak ölçtüler

Aynı dönemde yeryüzünden yapılan radar incelemeleri ile gezegenin yüzey şekilleri hakkında önemli bilgi elde edildi

Venüs'e gönderilen uzay araçları

Venüs'ün morötesi ışıkta çekilmiş bir fotoğrafı*Sputnik 7 (S

S

C

B): 4 Şubat 1961'de fırlatıldı

Başarısız

(Yer yörüngesinden ayrılamadı)

Venera 1 (S

S

C

B) : 12 Şubat 1961'de fırlatıldı

Başarısız

(Venüs'e ulaşamadan iletişim koptu

Şu anda Güneş çevresinde yörüngede)

Mariner 1 (A

B

D) : 22 Temmuz 1962'de fırlatıldı

Başarısız

(Fırlatılmadan hemen sonra kontroldan çıkması üzerine imha edildi)

Sputnik 19 (1962AlphaPi1) (S

S

C

B): 25 Ağustos 1962'de fırlatıldı

Başarısız

(Yer yörüngesinden ayrılma aşamasında son kademe arızalandı

3 gün sonra Yer atmosferine girerek parçalandı

)

Mariner 2 (A

B

D) : 27 Ağustos 1962'de fırlatıldı

İlk başarılı Venüs sondası

201 kg

ağırlığında

14 Aralık 1962'de gezegenin 35

000 km

yakınından geçti

42 dakika süren bilimsel gözlemleri ile Venüs hakkında bilinenlere önemli yenilikler ekledi

Venüs yüzeyinin 425oC' den sıcak olduğunu bulut tepelerinde ise sıcaklığın düşük olduğunu saptadı

Böylece gezegen yüzeyindeki koşullarda sera etkisinin payı anlaşıldı

Gezegenin manyetik alanı bulunmadığını gösterdi

Ayrıca Venüs'e doğru yolculuğu sırasında ilk kez güneş rüzgarını inceledi güneş patlamaları kaynaklı yüksek enerjili yüklü parçacıklar ve kozmik ışınlar ile ilgili ölçümler yaptı gezegenler arası toz miktarının sanılandan daha az olduğunun anlaşılmasını sağladı

Şu anda Güneş çevresinde yörüngede

Sputnik 20 (1962 AlphaTau1) (S

S

C

B): 1 Eylül 1962'de fırlatıldı

Başarısız

(Yer yörüngesinden ayrılamadı

5 gün sonra Yer atmosferine girerek parçalandı

)

Sputnik 21 (1962 APi) (S

S

C

B): 12 Eylül 1962'de fırlatıldı

Başarısız

(Yer yörüngesinde iken infilak ederek parçalandı

)

Kosmos 21 (S

S

C

B): 11 Kasım 1963'te fırlatıldı

Başarısız

(Yer yörüngesinden ayrılamadı

3 gün sonra Yer atmosferine girerek parçalandı)

Bu aracın bir Venüs sondası olduğu yalnızca bir tahmindir

Daha sonraki Venüs uçuşlarına hazırlık amaçlı bir test uçuşu da olabilir

Kosmos 27 (S

S

C

B): 27 Mart 1964'te fırlatıldı

Başarısız

(Yer yörüngesinden ayrılamadı

)

Zond 1 (S

S

C

B): 4 Nisan 1964'te fırlatıldı

Başarısız

(Venüs'e ulaşamadan radyo sistemi arızalandı)

Şu anda Güneş çevresinde yörüngede

Venera 2 (S

S

C

B): 12 Kasım 1965'te fırlatıldı

Başarısız

(Venüs'e varmak üzere iken iletişim kesildi)

Şu anda Güneş çevresinde yörüngede

Venera 3 (S

S

C

B): 16 Kasım 1965'te fırlatıldı

Başarısız

(Venüs atmosferine girmekte iken iletişim kesildi

Venüs üzerine çarparak parçalandı

) Bir başka gezegen üzerinde bulunan en eski insan yapımı nesnedir

Kosmos 96 (S

S

C

B): 23 Kasım 1965'te fırlatıldı

Başarısız

(Yer yörüngesinden ayrılma için ateşleme sırasında oluşan bir patlama ile hasar gördü

16 gün sonra Yer atmosferine girerek parçalandı

)

Venera 4 (S

S

C

B): 12 Haziran 1967'de fırlatıldı

Venüs atmosferinden veri gönderen ilk uzay aracı

1106 kg

ağırlığında

18 Ekim 1967'de Venüs atmosferine girdi bir paraşüt sistemi ile yavaşlarken yanında taşımakta olduğu 2 termometre bir barometre bir radyo altimetre bir atmosfer yoğunluğu ölçme cihazı 11 gaz analiz cihazını düşüşe bıraktı ve bu cihazlardan gelen verileri yeryüzüne aktardı

Sondanın kendisi ise hidrojen ve oksijen algılayıcılarıkozmik ışın algılayıcısı yüklü parçacık algılayıcısı ve bir manyetometre taşımaktaydı

25 km

yükseklikte atmosferin yüksek sıcaklık ve basıncına dayanamayarak tahrip oldu

Atmosferin bileşimi ve ulaştığı yükseltiye kadar olan kısmına ait fizik verileri gönderdi

Bu şekilde ilk gezegenler arası yayını gerçekleştirmiş oldu

Mariner 5(A

B

D) : 14 Haziran 1967'de fırlatıldı

19 Ekim 1967'de Venüs yüzeyinin 4000 km

uzağından geçti

Gezegenler arası ortamda ve Venüs yakınlarında manyetik alan yüklü parçacıklar plazma ölçümleri yaptı; Venüs atmosferinin radyo ve morötesi bandında ışınımlarını taradı

Şu anda Güneş çevresinde yörüngede

Kosmos 167 (S

S

C

B): 17 Haziran 1967'de fırlatıldı

Başarısız

(Venera 4'e benzer şekilde tasarlanmış olan ve Venüs üzerine inmesi planlanan bu araç Yer yörüngesinden ayrılamadı ve 8 gün sonra Yer atmosferine girerek parçalandı

)

Venera 5 (S

S

C

B): 5 Ocak 1969'da fırlatıldı

16 Mayıs 1969'da Venüs atmosferine girdi

Venera 4'e benzer şekilde tasarlanmış 405 kg

ağırlığındaki sonda bir paraşüt sistemi ile yavaşlarken 53 dakika süreyle atmosfer hakkında veriler toplayıp gönderdi

Gezegen yüzeyine varamadan atmosferin yüksek sıcaklık ve basıncına dayanamayarak tahrip oldu

Atmosferin bileşimi ve sondanın inebildiği 38 km

yükseltiye kadar olan kısmına ait fizik verileri gönderdi

Venera 6 (S

S

C

B): 10 Ocak 1969'da fırlatıldı

17 Mayıs 1969'da Venüs atmosferine girdi

Venera 4'e benzer şekilde tasarlanmış 405 kg

ağırlığındaki sonda bir paraşüt sistemi ile yavaşlarken 51 dakika süreyle atmosfer hakkında veriler toplayıp gönderdi

Gezegen yüzeyine varamadan atmosferin yüksek sıcaklık ve basıncına dayanamayarak tahrip oldu

Atmosferin bileşimi ve sondanın inebildiği 36 km

yükseltiye kadar olan kısmına ait fizik verileri gönderdi

Venera 7 (S

S

C

B): 17 Ağustos 1970'de fırlatıldı

15 Aralık 1970'de Venüs atmosferine girdi

495 kg ağırlığındaki iniş sondası bir paraşüt arızası nedeniyle 60 dakika sürmesi gereken inişini 35 dakikada tamamlayarak Venüs yüzeyine indi ve buradan 23 dakika süreyle sinyaller gönderdi

Gezegen yüzeyinde atmosfer sıcaklığının 475oC basıncın ise 90 atmosfer olduğunu saptadı

Böylece bir başka gezegenin yüzeyine çalışır durumda inen ve radyo yayınları yeryüzüne veri gönderen ilk uzay aracı oldu

Kosmos 359 (S

S

C

B): 22 Ağustos 1970'de fırlatıldı

Başarısız

(Yer yörüngesinden ayrılamadı

)

Venera 8 (S

S

C

B): 27 Mart 1972'de fırlatıldı

22 Temmuz 1972'de Venüs atmosferine girdi

Bir paraşüt sistemi yardımı ile inişi sırasında atmosfer hakkında veriler topladı

Değişik yükseltilerdeki rüzgar hızını ve ışık şiddetini ölçtü

Sert atmosfer koşullarında görev süresini uzatabilmek amacıyla bir dış soğutma sisteminden yararlandı ve yüzeye inişinden sonra 50 dakika süreyle veri gönderebildi

Gezegen yüzeyinde aydınlığın fotoğraf çekilebilmesine olanak tanıyacak düzeyde olduğunu saptadı

Kosmos 482 (S

S

C

B): 31 Mart 1972'de fırlatıldı

Başarısız

(Yer yörüngesinden ayrılamadı

)

Mariner 10 (A

B

D) : 3 Kasım 1973'te fırlatıldı

5 Şubat 1974'te daha sonraki Merkür buluşması için uygun rotayı sağlayacak şekilde Venüs yakın geçişini gerçekleştirdi

Gezegen yüzeyinin 5800 km

üzerinden geçerken çok sayıda fotoğraf çekti Venüs'ün ilk kez mor ötesi bantta görüntülerini elde etti ve bu sayede daha önce bilinmeyen atmosfer akımlarını tanımladı Venüs'ün dikkate değer bir manyetik alanının bulunmadığını ancak iyonosfer ile güneş rüzgarının bir şok dalgası oluşturacak şekilde etkileştiklerini gözledi

Venüs atmosferinde hidrojen bulunduğunu ve izotop dağılımına dayanarak bu hidrojenin Güneş kaynaklı olduğunu saptadı

Atmosferin radyo dalgalarını örtme biçimini inceleyerek Venüs bulutlarının en yoğun oldukları yükseklikleri hesapladı

Mariner 10 Merkür gezegenine doğru yolculuğuna devam ederek bu gezegeni ziyaret eden ilk ve tek uzay aracı oldu

Yörünge değişikliği amacıyla bir gezegenin kütleçekim yardımından yararlanan ve aynı zamanda ard arda iki gezegeni başarı ile ziyaret eden ilk uzay sondası olma özelliğini kazandı

Şu anda Güneş çevresinde yörüngede dolanmaktadır

Venera 9 (S

S

C

B): 8 Haziran 1975'te fırlatıldı

Bir yörünge aracı ve bir iniş aracı olmak üzere iki ayrı sondadan oluşmakta idi

20 Ekim 1975'te iki araç birbirinden ayrıldı

22 Ekim tarihinde yörünge aracı Venüs çevresinde 48 saat dolanma süreli bir yörüngeye girerken 2015 kg

ağırlığındaki iniş aracı dabir sürtünme ve ısı kalkanı üç ayrı paraşüt sistemi yardımı ile inişe geçti

2300 kg ağırlığındaki yörünge aracı mor ötesi görünür bant kızıl ötesi ve mikrodalga bantlarında incelemeler yapabilecek donanıma sahipti ayrıca iniş cihazının iniş sırasında ve gezegen yüzeyinde elde ettiği verileri dünyaya aktaracak bir bağlantı istasyonu olarak tasarlanmıştı

Sert atmosfer koşullarında görev süresini uzatabilmek amacıyla bir dış soğutma sistemine sahip olan iniş aracı 60-30 km

düzeyleri arasında bulutlar bulunduğunu gözledi atmosferde düşük oranda bulunan hidroklorik asit hidrofluorik asit iyot ve bromu saptadı

Yüzeye inişinden sonra 53 dakika süreyle veri gönderebildi

Taşıdığı televizyon kamerası yardımıyla Venüs yüzeyinin ilk fotoğraflarını yeryüzüne iletti

Resimlerde aşınma belirtisi göstermeyen keskin kenarlı kayalar berrak bir atmosfer gözlendi

Venera 9 yörünge aracı şu anda Venüs çevresinde yörüngededir

Venera 10 (S

S

C

B): 14 Haziran 1975'te fırlatıldı

Venera 9'a benzer şekilde bir yörünge aracı ve bir iniş aracı olmak üzere iki ayrı sondadan oluşmakta idi

23 Ekim 1975'te iki araç birbirinden ayrıldı

25 Ekim tarihinde yörünge aracı Venüs çevresinde 495 saat dolanma süreli bir yörüngeye girerken 2015 kg

ağırlığındaki iniş aracı da bir sürtünme ve ısı kalkanı üç ayrı paraşüt sistemi yardımı ile inişe geçti

2300 kg ağırlığındaki yörünge aracı mor ötesigörünür bant kızıl ötesi ve mikrodalga bantlarında incelemeler yapabilecek donanıma bir manyetometreye ve bir yüklü parçacık sayacına sahipti ayrıca iniş aracının iniş sırasında ve gezegen yüzeyinde elde ettiği verileri dünyaya aktaracak bir bağlantı istasyonu olarak tasarlanmıştı

Sert atmosfer koşullarında görev süresini uzatabilmek amacıyla bir dış soğutma sistemine sahip olan iniş aracı atmosferin fizik özellikleri üzerinde ölçümler yaptı

Yüzeye inişinden sonra 65 dakika süreyle veri gönderebildi

Taşıdığı televizyon kamerası yardımıyla Venüs yüzeyinin fotoğraflarını yeryüzüne iletti

Venera 10 yörünge aracı şu anda Venüs çevresinde yörüngededir

Pioneer Venus 1 (Pioneer 12) (A

B

D) : 20 Mayıs 1978'de fırlatıldı

4 Aralık 1978 tarihinde Venüs çevresinde eliptik bir yörüngeye oturtulan 517 kg

ağırlığındaki yörünge aracı 300 W güç sağlayan güneş panelleri ile 17 değişik gözlem aygıtı çalıştırmakta idi

Gezegenin iyonosferi ve atmosferin üst katmanlarının yapısı hakkında ayrıntılı bilgi topladı güneş rüzgarının iyonosfer ile etkileşimi ve oluşan manyetik alan üzerinde ölçümler yaptı kütleçekimi değişimlerini kaydederek Venüs'ün iç yapısına ilişkin ipuçları elde etti

Gezegenin tamamına yakın bölümünün radar haritasını çıkardı

Yörünge ayarlamaları ile Ağustos 1992'ye dek çalışır durumda kaldı ve veri aktarmayı sürdürdü ancak yakıtının tükenmesi sonucunda Venüs atmosferine girip parçalanarak görevini tamamladı

Pioneer Venus 2 (Pioneer 13) (A

B

D) : 8 Ağustos 1978'de fırlatıldı

Bir taşıyıcı üzerinde bir büyük üç küçük atmosfer sondasından oluşmakta idi

Büyük sonda taşıyıcıdan Venüs'e ulaşmadan 25 gün önce küçük sondalar ise 20 gün önce ayrıldı

Sondalar birbirlerinden çok az farklı rotalar izleyerek 9 Aralık 1978'de gezegenin değişik bölgelerinde atmosfere girdiler

Küçük sondalardan biri gezegenin gece yüzüne ikincisi gündüz yüzüne üçüncüsü ise kuzey kutup bölgesine doğru düştüler ve atmosferin değişik düzeylerinde ısı basınç ivme termal ışınım ve asılı parçacık ölçümleri yaptılar

Büyük sonda gündüz yüzünde ekvatora yakın bir bölgeye doğru paraşüt yardımı ile alçaldı ve küçük sondalardakine benzer ölçümlere ek olarak atmosfer bileşenlerini tanımlama ve oranlarını belirleme bulut yapılarını değerlendirme amaçlı incelemeler yaptı

Atmosfere en son giren taşıyıcıda ise atmosferin dış tabakalarını araştırma amaçlı iki deney aygıtı daha bulunmaktaydı

Tüm bu ölçümlerin sonuçları Pioneer Venus 1 yörünge aracının eşzamanlı olarak yaptığı gözlemler çerçevesinde değerlendirildi

Venera 11 iniş aracıVenera 11 (S

S

C

B): 9 Eylül 1978'de fırlatıldı

Bir uçuş aracı ve bir iniş aracından oluşmakta idi

İki araç Venüs'e varmadan iki gün önce ayrıldılar 25 Aralık 1978'de iniş aracı atmosfere girdi ve bir paraşüt yardımı ile gezegen üzerine yumuşak iniş yaptı

Aynı sırada gezegenin 34

000 km

yakınından geçmekte olan uçuş aracı bu sondanın iniş sırasında ve yüzeyden gönderdiği verileri yeryüzüne aktardı

Uçuş aracının ayrıca iyonosfergezegenler arası ortam güneş rüzgarı üzerinde gözlemler yapma amaçlı donanımı bulunmaktaydı

İniş aracının gözlem aygıtlarının bazılarının arızalanmasına karşın alt atmosferde Karbon monoksit varlığını saptaması yıldırımlar gözlemesi mümkün oldu

Uçuş aracı şu anda Güneş çevresindeki yörüngesindedir

Venera 12 (S

S

C

B): 14 Eylül 1978'de fırlatıldı

İkizi Venera 11 gibi bir uçuş aracı ve bir iniş aracından oluşmakta idi

İki sonda Venüs'e varmadan iki gün önce ayrıldılar

İniş aracı Venera 11'den dört gün önce 21 Aralık 1978'de atmosfere girdi ve bir paraşüt yardımı ile gezegen üzerine yumuşak iniş yaptı

Aynı sırada gezegenin 34

000 km

yakınından geçmekte olan uçuş aracı bu sondanın iniş sırasında ve yüzeyden gönderdiği verileri 110 dakika süreyle yeryüzüne aktardı

Uçuş aracının ayrıca iyonosfer gezegenler arası ortam güneş rüzgarı üzerinde gözlemler yapma amaçlı donanımı bulunmaktaydı

İniş aracı arıza nedeniyle sınırlı bilimsel veri sağladıysa da Venera 11 tarafından gönderilen bilgileri destekledi

Uçuş aracı 1980'de Bradfield kuyruklu yıldızı ile ilgili ölçümler de yaptı

Şu anda Güneş çevresindeki yörüngesindedir

Venera 13 (S

S

C

B): 30 Ekim 1981'de fırlatıldı

Bir uçuş aracı ve bir iniş aracından oluşmakta idi

Uçuş aracının iyonosfer gezegenler arası ortam güneş rüzgarı üzerinde gözlemler yapma amaçlı donanımı bulunmaktaydı

İki araç Venüs'e varmadan önce ayrıldılar 1 Mart 1982'de iniş aracı atmosfere girdi ve bir paraşüt yardımı ile yavaşlayarak gezegen üzerine indi

Aynı sırada gezegenin yakınından geçmekte olan uçuş aracı bu sondanın iniş sırasında ve yüzeyden gönderdiği verileri yeryüzüne aktardı

Bu veriler arasında Venüs yüzeyinin ilk renkli görüntüleri de bulunmaktaydı

Araç hareketli bir kol yardımıyla yüzeyden aldığı toprak örneğini değerlendirdi

Toprağın mekanik direncini ölçmek için bir kol bir sismometre ve ayrıca atmosfer incelemelerini yapmak için çeşitli aygıtlardan yararlandı

Bir başka gezegenden yeryüzüne ses kayıtları gönderen ilk uzay aracı oldu

Gezegen yüzeyinin zorlu koşullarında 127 dakika işlevsel kalabildi

Uçuş aracı şu anda Güneş çevresindeki yörüngesindedir

Venera 14 (S

S

C

B): 4 Kasım 1981'de fırlatıldı

Venera 13 ile aynı tasarıma sahipti

5 Mart 1982'de Venüs yüzeyine inerek ikizinin gerçekleştirdiklerine benzer incelemeler yaptı

57 dakika süreyle veri gönderdi

Uçuş aracı şu anda Güneş çevresindeki yörüngesindedir

Venera 15 (S

S

C

B): 2 Haziran 1983'te fırlatıldı

10 Ekim 1983'te Venüs çevresinde kutupsal bir yörüngeye girdi

İkizi Venera 16 ile birlikte Venüs yüzeyinin radar haritasını çıkarmaya başladı

İşlevsel kaldığı 8 ay süresinde bu iki araç gezegenin 30 derece Kuzey enleminin kuzeyinde kalan kesiminin ayrıntılı bir haritasını elde ettiler

Venera 16 (S

S

C

B): 7 Haziran 1983'te fırlatıldı

Venera 15 ile aynı tasarıma sahipti

11 Ekim 1983'te Venüs çevresinde kutupsal bir yörüngeye girdi

İkizi Venera 15 ile birlikte Venüs yüzeyinin radar haritasını çıkarmaya başladı

İşlevsel kaldığı 8 ay süresinde bu iki araç gezegenin 30 derece Kuzey enleminin kuzeyinde kalan kesiminin ayrıntılı bir haritasını elde ettiler

Venera programının son uçuşu oldu

Vega 1(S

S

C

B): 15 Aralık 1984'te fırlatıldı

Venera programı çerçevesinde Venüs'e yönelik bir iniş uçuşu şeklinde planlanmış olan uçuş sonradan Halley kuyruklu yıldızının 1986 geçişini izlemek amacıyla aracın taşıyıcı kısmından yararlanmak üzere değiştirildi

Yeni şekliyle bu uçuşa 'Venüs' ve 'Gallei' (Rusça Halley kuyruklu yıldızının adı) sözcüklerinin birleştirilmesi ile 'Vega' adı verildi

9 Haziran 1985'te Vega 1 iniş aracı ve beraberindeki balon ayrıldıktan sonra 2500 kg

ağırlığındaki taşıyıcı araç gezegenin çekim kuvvetinden yararlanarak yörüngesini 1986 yılında Halley ile buluşacak şekilde değiştirdi

Venüs iniş aracı 1500 kg

ağırlığında idi

Yüzeyden alınacak örnekler üzerinde analizler yapmak üzere tasarlanmış deney setleri güçlü rüzgarlar tarafından daha sonda yüzeye inmeden önce harekete geçirildiğinden araç yüzeyde planlanan işlevini gerçekleştiremedi

Sondanın taşıdığı bir balon ('aerobot' ) 54 km

yükseklikte boşluğa bırakıldı

35 metre çapında ve toplam 25 kg

ağırlığındaki bu balon atmosferle ilgili ölçümler yapmak üzere donatılmıştı

Gezegenin karanlık yüzüne bırakılan balon 47 saat uçtu ve doğal atmosfer akımlarının yardımı ile 9000 km

yol aldıktan sonra gezegenin aydınlık yüzüne geçti ve güneş ışınlarının etkisi ile ısınıp patlayana kadar yeryüzündeki radyoteleskoplar tarafından kaydedilen önemli bilgiler gönderdi

Balonun dikey yöndeki beklenmedik yer değiştirmeleri Venüs atmosferinin o güne dek bilinmeyen dikey akımlarını gün ışığına çıkardı

Vega 1 taşıyıcı aracı ise 6 Mart 1986'da Halley kuyruklu yıldızı ziyaretini gerçekleştirdi

Araç şu sırada Güneş çevresinde yörüngededir

Vega 2 (S

S

C

B): 21 Aralık 1984'te fırlatıldı

Vega 1 ile aynı tasarıma sahipti

İniş aracının ayrılmasının ardından Venüs çekim yardımı ile Halley kuyruklu yıldızına doğru yöneldi

İniş aracı 15 Haziran 1985'te gezegen yüzeyine indi

Yüzeyden aldığı örneklerin incelemesinde Ay yüzeyinde bulunan ancak dünyada nadir olan anortosit-troktolit tipi mineraller saptadı

Yerden 50 km

yükseklikte bırakılan balon ise iki güne yakın süre uçarak yeryüzüne bilgi gönderdi

9 Mart 1986'da Halley kuyruklu yıldızının yanından geçen taşıyıcı araç ise şu anda Güneş çevresinde yörüngededir

Magellan (A

B

D) : 4 Mayıs 1989'da fırlatıldı

10 Ağustos 1990'da Venüs çevresinde kutupsal bir yörüngeye girdi

4 yıllık görev süresi içinde Venüs yüzeyinin tamamına yakınının radar haritasını çıkardı

Aynı bölgeler üzerinden birden fazla geçiş yaptığı için değişik açılardan kaydettiği görüntüler birleştirilerek 3 boyutlu haritalar elde edilebildi

Gezegenin ayrıntılı bir kütleçekim alanı haritasını da çıkardı

Görev süresini tamamladığında atmosferin üst sınırına dek alçaltılarak güneş panelleri üzerindeki sürtünme etkisi ölçümleri ile üst atmosfer yapısı hakkında bilgi edinmeye çalışıldı

Atmosferin frenlemesi nedeniyle giderek yükselti kaybeden araç iki gün sonra parçalanarak gezegen üzerine düştü

Venüs'ün jeolojisi ve yüzey şekilleri hakkında bilinenlerin önemli bir kısmı Magellan'ın sağladığı verilere dayanmaktadır

Galileo (A

B

D) : Jüpiter ve uydularını incelemek amacıyla 18 Ekim 1989'da fırlatılan araç kütleçekimi yardımı ile hız kazanmak üzere 2 Ekim 1990'da Venüs yakın geçişi yaptı

Gezegenin resimlerini çekti

Cassini-Huygens (A

B

D) : Satürn ve uydularını incelemek amacıyla 15 Ekim 1997'de fırlatılan araç kütleçekimi yardımı ile hız kazanmak üzere 26 Nisan 1998 ve 24 Haziran 1999'da iki kez Venüs yakın geçişi yaptı

1978'de Venera 11'in Venüs atmosferinde yıldırım olarak yorumlanan gözlemlerini doğrulamak üzere atmosferde elektriksel etkinlik aradı ancak olumlu bir bulguya rastlamadı

MESSENGER (A

B

D) : Merkür gezegeninin araştırılması amacıyla 3 Ağustos 2004'te fırlatılan araç kütleçekimi yardımı ile hızı düşürülerek Merkür yörünge girişine hazırlanmak üzere 2006 ve 2007 yıllarında iki kez Venüs yakın geçişi yapacaktır

Bu geçişler sırasında bilimsel aygıtların Merkür gözlemleri öncesi test ve ayarları yapılırken Venüs üzerinde de gözlemler yapması mümkün olacaktır

Venus Express (ESA-Avrupa Uzay Ajansı): 9 Kasım 2005'te fırlatıldığı 1270 kg

ağırlığındaki araç 11 Nisan 2006'da Venüs çevresinde yörüngeye girerekgezegenin atmosferi üzerinde yoğunlaşan bilimsel gözlemler yapıyor

Planet-C (Japonya): JAXA (Japon Uzay Ajansı) tarafından 2008 yılında fırlatılması ve 2009'da Venüs yörüngesine girmesi planlanan 320 kg

ağırlığındaki araç atmosfer hareketleri elektriksel ve volkanik etkinlik araştırılması üzerinde yoğunlaşan gözlemler yapacaktır

BepiColombo (ESA-Avrupa Uzay Ajansı): Merkür gezegeninin araştırılması amacıyla 2012 yılında fırlatılması planlanan araç henüz ön tasarı aşamasında olmakla birlikte kütleçekimi yardımı amacıyla Venüs yakın geçişi yapması olasıdır

Adlandırma

Bir kadın tanrıçanın adını taşıyan tek gezegen olması nedeniyle Venüs ile ilgili adların kadın adları arasından seçilmesine özen gösterilmektedir

Bu yaklaşıma tek istisna gezegen üzerindeki en yüksek dağa İskoç bilim adamı James Clerk Maxwell'in adının verilmiş olmasıdır

Uluslararası Gökbilim Birliği'nin (IAU) Venüs üzerindeki yüzey şekillerinin adlandırılmasında uyulmasını önerdiği kurallar şöyledir:

- Kıta büyüklüğündeki toprak parçaları (Terra): Aşk tanrıçaları

- Büyük coğrafi bölgeler (Regio): Kadın devler ve Titan'lar

- Kraterler: Ünlü kadınların adları

20 km

den küçük kraterler için yaygın kadın isimleri

- Dağlar (Montes): Tanrıça adları

- Tepeler (Colles): Deniz tanrıçaları

- Sırtlar (Dorsa): Gök tanrıçaları

- Alçak düzlükler (Planita-ova): Mitolojik kadın kahramanlar

- Yüksek düzlükler (Plana-plato): Bereket tanrıçaları

- Uçurumlar (Rupes): Ev ve ocak tanrıçaları

- Vadiler (Valles): 400 km

den uzun olanlar için Venüs gezegenine değişik dillerde verilen adlar

400 km

den kısa olanlar için nehir tanrıçaları

- Taçlar (Corona): Dünya ve doğurganlık tanrıçaları

- Yarıklar (Chasma): Av tanrıçaları Ay tanrıçaları

- Yassı volkanik tabanlar (Farra): Su tanrıçaları

- Sığ çukurluklar (Fossa): Savaş tanrıçaları

- İnce uzun yapılar (Linea): Savaş tanrıçaları

- Düzensiz kraterler (Patera): Ünlü kadınlar

- Çokgen görünümlü alanlar (Tessera): Kader ve kısmet tanrıçaları

- Kum tepeleri (Unda): Çöl tanrıçaları

- Yıldız biçimli oluşumlar (Astra) kubbe biçimli dağ ve tepeler (Tholus) kesişen vadi ağları (Labyrinthus) akıntı alanları (Fluctus): Çeşitli tanrıçalar

Gözlem koşulları

Venüs Güneş çevresinde yaklaşık 224 gün süren dolanma süresine karşın yörüngesinin Yer yörüngesine yakınlığı nedeniyle 584 gün gibi uzun bir kavuşum dönemine sahiptir gökyüzündeki görünür hareketini tamamlaması bir buçuk yılı geçer

Bir alt gezegen olması nedeniyle ile her zaman Güneş'e yakın konumdadır ve gözlenmesi için en uygun saatler sabah gün doğumundan önce ya da akşam gün batımından sonradır

'Sabah yıldızı' ve 'akşam yıldızı' adları bu nedenle verilmiştir

-44 kadir derecesine varabilen parlaklığı ile en parlak yıldızlardan ve diğer tüm gezegenlerden çok daha ışıklıdır ve Güneş ve Ay'dan sonra gökyüzünün en parlak cismidir

Bu nedenle güneş ışınlarının Venüs'ün görülmesine izin vermediği alt ve üst kavuşum dönemleri dışında yılın büyük bir kısmında rahatlıkla izlenir

Merkür'e oranla çok daha yüksek uzanımlara (en uygun koşullarda 48o) çıkabildiği için gün içinde izlenebildiği süre de daha uzundur ve uygun dönemlerde akşam gün battıktan sonra veya sabah gün doğmadan önce 4 saat kadar ufkun üzerinde kalabilir

En parlak dönemlerinde güneş ufkun üzerinde iken bile görülmesi mümkündür hatta alışkın gözler gün ortası saatlerinde dahi Venüs'ü yakalayabilir

Aysız gecelerde kent ışıklarından yeterince uzaklaşılabilirse insan gözünün Venüs ışığının çevreye verdiği aydınlığı hissedebildiği ve yarattığı gölgelerin farkedilebildiği de söylenir

Venüs'ün dünyaya en yakın olduğu dönemlerde 1 yay dakikayı geçen görünür çapı insan gözünün ayırma gücü sınırındadır ve duyarlı gözlerin gezegenin hilal evresini ayırt edebilmesi olasıdır

Tam güneş tutulmaları çok kısa süre için de olsa Venüs'ün güneşe çok yakın konumda olduğu kavuşum dönemleri civarında bile gezegenin gün ortasında çıplak gözle izlenebilmesine olanak sağlar

1999 tam güneş tutulması sırasında bu durum gerçekleşmiştir

Evreler

Bir dürbün ile izlendiğinde Venüs'ün Ay gibi evreleri olduğu görülür

Gezegenin Güneş'in arkasında ve yeryüzüne en uzak durumda olduğu üst kavuşum anında görünen yüzeyinin tümü aydınlandığından ışıklı bir daire şeklinde 'dolun' evresi söz konusudur

Bu aynı zamanda uzaklık nedeniyle Venüs'ün görünür çapının en az olduğu dönemdir

En yüksek uzanım anında gezegen bir yarımdaire şeklinde görülür

Güneş ile Yer arasında kaldığı dönemlerde ise karanlık yüzünü göstererek bir 'hilal' şekli alır

Hilalin en ince olduğu dönemler gezegenin dünyaya en yakın olduğu ve görünür çapının en büyük olduğu dönemlerdir ancak bu esnada güneş ışınları gezegenin görülmesini engeller

Parlaklık

Bir alt gezegen olması nedeniyle Venüs'ün yeryüzünden izlenebilir parlaklığı iki değişkenin ilişkisi ile belirlenir:

Evre

Venüs Yer'e en yakın konumda iken dünyaya dönük yüzünün tümüyle karanlıkta kalması aydınlanan yüzünün tamamının görülebildiği 'dolun' evresinde ise en uzak dolayısıyla en küçük görünür boyutta olması nedeniyle yeterince parlak değildir

Gezegenin gözlemciye en fazla ışık gönderebildiği konumugörünür aydınlık yüzeyin en fazla olduğu % 30 aydınlık (hilal ile yarım evre arası) evresidir

Venüs atmosferinin neden olduğu gözlem özellikleri

Gündüz-gece çizgisi üzerinde kalan Venüs atmosferinin güneş ışınları ile aydınlanması gezegenin evresinin beklenenden daha büyük olarak algılanmasına neden olur

Venüs'ün herhangi bir dönemde Güneş'le yaptığı açıya dayanarak hesaplanan evre ile gözlenen evresi arasındaki bu 'faz kayması' bazen 3 günü bulur ve Schröter etkisi olarak adlandırılır

Venüs'ün karanlık yüzünün yeryüzüne dönük olduğu alt kavuşum anında arkadan aydınlanan atmosferin ortası karanlık bir halka şeklinde görülebildiği saptanmıştır

Yine alt kavuşum anına yakın günlerde gezegenin karanlık yüzünde çok hafif bir aydınlanma hissedilebilir

'Küllenmiş ışık' adı verilen bu olay 1640'lardan bu yana bilinmektedir

Bugüne dek çok değişik açıklamalar getirilmiş olmasına rağmen nedeni bilinmeyen bu atmosfer aydınlanmasının elektriksel etkinliklerle veya kutup ışıklarına benzer bir mekanizma ile ortaya çıkabileceği öne sürülmüştür

Venüs atmosferi gaz küreler gibi diferansiyel dönme (Kutup ve Eşlek-ekvator- bölgelerinin farklı hızlarda dönmesi) gösterir

Venüs'ün Güneş geçişleri

Venüs'ün 2004 Güneş geçişiVenüs yaklaşık 20 ayda bir alt kavuşum konumundan geçtiği halde yörüngesinin tutulum düzlemine 339 derecelik bir açı yapması nedeniyle güneş diskinin önünden geçişi nadiren gerçekleşir

Venüs yörüngesinin tutulum düzlemini kestiği noktalar yani yörüngenin çıkış ve iniş düğümleri ile Güneş ve Yer'in düz bir çizgi üzerinde yer almasını gerektiren bu durum yaklaşık her yüzyılda 2 kez 8 yıl aralıklı çiftler şeklinde gözlenir

(1761-1769 1874-1882 2004-2012 2117-2125 gibi)

Tüm geçişler düğümlerin Yer yörüngesindeki izdüşümlerine denk gelen Haziran ve Aralık ayları içinde olur

Daha yakından incelendiğinde geçişlerin düzenlerinin 243 yıllık bir döngü içerisinde yinelendiği dikkati çeker

İçinde bulunduğumuz binyılda bu döngü 1135-8-1215-8 yıllık aralıklar şeklinde tekrarlanmaktadır

Venüs'ün geçişi Güneş diski üzerinde küçük bir siyah beneğin ilerlemesi şeklinde izlenir ve en fazla 7 saat kadar sürer

Güneş Sistemi'nde Venüs'ün özel yeri Bazı özellikleri Venüs'ü eşsiz kılmaktadır:

- Dünyaya en yakın gezegendir

- Yer'den gözlendiğinde en parlak gezegendir

- Yüzey sıcaklığı en yüksek gezegendir

- Yer benzeri gezegenler arasında en yoğun atmosfere sahip olanıdır

- En çok uzay aracı gönderilen ve üzerinde en çok sayıda insan yapımı araç bulunan gezegendir

- Ekseni etrafında ters döner