|
Prof. Dr. Sinsi
|
Canlıların Çeşitliliği Ve Sınıflandırılması
Sistematik, canlıları gruplandırma bilimidir Yeryüzünde yaşayan milyonlarca canlı çeşidini tanımanın ve incelemenin en iyi yolu, canlıları ortak özelliklerine göre incelemektir
Bir canlı grubunun genel özelllikleri öğrenildiğinde, o gruba giren bütün canlılar hakkında bilgi edinilmiş olur Böylece zamandan kazanılarak biyolojik çalışmalar kolaylaşmış olur
Bugüne kadar iki tür sınıflandırma yapılmıştır:
A - Yapay (Ampirik) Sınıflandırma
Canlıların, morfolojik birkaç özelliğine göre sınıflandırılmasıdır
İlk kez Aristo tarafından yapılmıştır Buna göre;
Bitkiler: ot, çalı, ağaç
Hayvanlar: Suda, karada, havada yaşayanlar şeklinde gruplandırılmıştır
Bu tür sınıflandırmada; organların görev benzerliğine bakılarak yarasa - serçe - karasinek aynı grupta yer almıştır Yapay sınıflandırma nitel gözlem ağırlıklı bir sınıflandırmadır Bilimsel geçerliliği yoktur
B Doğal (Filogenetik) Sınıflandırma
Canlıların benzer özelliklerini (kalıtsal benzerlik, protein yapıları, embriyolojik gelişim, fizyolojik, biyokimyasal ve anotomik benzerlikler) dikkate alarak özellikle organların kökenlerinin benzerliğini temel kabul eden sınflandırmadır Günümüzde geçerli olan nicel gözlem temeli, bilimsel sınıflandırmadır
SİSTEMATİK BİLİMİN YARARLANDIĞI BİLİM DALLARI
HOMOLOJİ: Orijinleri aynı, görevleri farklı olan organlara homolog organ denir Bu organları inceleyen bilim dalına homoloji denir
Örneğin: Yarasanın kanadı, insan kolu
Bilimsel sınıflandırmada, homolog organlara bakılır
ANALOJİ: Orijinleri farklı, görevleri aynı olan organlara analog organ denir
Bu organları inceleyen bilim dalına analoji denir
Analog organlar bilimsel sınıflandırmada kullanılmaz
FİZYOLOJİ: Hayatsal olayları inceler; organların, dokuların görev, yapı ve fonksiyonları inceler Organların dokuların görev, yapı ve fonksiyonları açısından incelenmesi ile akrabalık tespiti yapılır Bu da sınıflandırmada kullanılır
BİYOKİMYA: Canlıların moleküler yapısını inceler; protein benzerliklerine bakılarak akrabalık dereceleri belirlenir Her canlının protein yapısı farklı olduğundan yakın akrabalarda protein benzerliğide artacaktır Bu durumun sınıflandırmada önemi büyüktür
EMBRİYOLOJİ: Canlıların embriyolojik gelişim evrelerini inceler Embriyoların karşılaştırılması ile akrabalık dereceleri belirlenir
PALEONTOLOJİ: Fosilleri inceler Uzun yıllar öncesinde yaşamış canlıların günümüze kadar gelebilen kalıntılarına fosil denir Evrimsel akrabalıkları ve yapısal farklılıkları karşılaştırmada önemlidir
SINIFLANDIRMA BİRİMLERİ VE CANLILARIN İSİMLENDİRİLMESİ
En küçük sınfılandırma birimi ''tür''dür, en büyüğü “alem”dir
TÜR: Ortak bir atadan gelen, yapı ve görev bakımından benzer özellikler taşıyan, doğada yalnız kendi aralarında üreyebilen ve verimli döller verebilen bireyler topluluğudur
İSİMLENDİRME: Latince iki ad ile adlandırılır, (Binominal) ilk ad canlının üyesi olduğu cinsi gösterir İkinci ad tanımlayıcı addır İkinci ad tek başına bir anlam içermez İki ad birlikte tür adıdır
CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI
Yeryüzündeki canlılar hücre yapıları baz alındığında iki büyük gruba ayrıldı Zarla çevrili organellere ve çekirdeğe sahip olmayan hücrelere prokaryot hücre denildi Zarla çevrili organellere ve çekirdeği bulunan hücrelere ise ökaryot hücre adı verildi ve canlılar beş alemde toplandı
1- Monera alemi: Prokaryot hücre yapısına sahiptirler, çoğu hetorotrof, bir grubu ototroftur
2- Protista alemi: Ökaryot hücre yapısına sahip tek hücrelilerdir
3- Fungi alemi: Üyeleri heterofroftur Besinlerini saprofit (çürükçül) veya parazit olarak sağlarlar
4- Bitkiler alemi: Üyeleri ototroftur
Tohumsuz bitkiler: Üremeleri spor ile eşeysiz ve eşeyli üremenin birbirini izlediği döl değişimi ile olur
Gerçek kök, gövde ve yaprakları yoktur
Tohumlu bitkiler: Üreme organları çiçektir Eşeyli üremeleri sonucunda embriyo tohum yapısında korunur
a-Açık tohumlular: Otsu formları yoktur Çoğunlukla iğne yapraklı ağaç ve çalılardır Erkek ve dişi organ farklı çiçeklerdedir
b- Kapalı tohumlular: Tohum meyve içerisindedir Otsu ve odunsu formları bulunur Tek çenekli ve çift çenekli tipleri vardır
Tek çeneklilerde kambiyum bulunmaz, çift çeneklilerde iletim demetleri arasında da kambiyum bulunur
5- Hayvanlar alemi: Bütün üyeleri heteroftur, çoğu serbest ve hareketlidir
A - Omurgasızlar: Sırt bölümlerinde sinir ipliği ve omurgaları yoktur
Süngerler: Doku oluşumu görülmez tatlı ve tuzlu sularda yaşarlar
Sölenterler: İki sıralı doku farklılaşması görülür Dışta yakıcı kapsülleri bulunur Deniz anası, hidra, mercanlar
Solucanlar: Yassı olanları parazit yaşarlar Sinir ağı görülür (Planavya tenya) Yuvarlak olanlarda ağız, anüs farklılaşmıştır Parazit yaşarlar, halkalı olanlarda kapalı dolaşım görülür Hermafrodit (çifteşeyli) olmalarına karşın kendilerini dölleyemezler Deri solunumu yaparlar (Toprak solucanı)
Yumuşakçalar: Solungaç solunumu yaparlar, bazıları kabukludur Salyangoz, midye, ahtapod, mürekkep balığı
Kabuklular: Dış iskeletleri vardır Su canlısıdırlar Karides, yengeç, istakoz
Böcekler: Açık dolaşım görülür Trake solunumu yaparlar Karınca, çekirge, arı, bit, sinekler
Derisi dikenliler: Hepsi denizde yaşar Açık dolaşım görülür
B- Omurgalı hayvanlar: Omurga ve iç iskelet bulunur Kapalı dolaşım görülür Ayrı eşeyli canlılardır
Balıklar: İskeletlerine göre kıkırdaklı ve kemikli olmak üzere iki büyük grubu vardır Dış döllenme ile ürerler, kalpleri iki odalıdır Vucutlarında temiz kan dolaşır Solungaç solunumu yaparlar
Kurbağalar: Larval dönemde solungaç, ergin dönemde akciğer ve deri solunumu yaparlar Kalpleri üç odalıdır Vucutta karışık kan dolaşır Soğukkanlıdırlar
Sürüngenler: Akciğer solunumu yaparlar, soğukkanlıdırlar
Timsah dışında hepsinin kalbi üç odacıklıdır
Kuşlar: Sıcak kanlıdırlar Kalpleri dört odacıklıdır Akciğerlere ek hava keseleri ve kanat uçlarında hava boşlukları bulunur
Memeliler: Sıcak kanlıdırlar, dişilerinde süt bezleri bulunur
ÖRNEK:
- Vucudu kıllarla kapalı olan
- Yavrularını emziren
- Olgunlaşmış alyuvarları çekirdeksiz olan
hayvanların tümünün topladığı sınıflandırma basamağı aşağıdakilerden hangisidir? (1995 / ÖSS)
A) Tür B) Cins C) Familya D) Takım E) Sınıf
ÇÖZÜM:
Soruda verilen özeliklerin tümünü kapsayan sınıflandırma basamağı “sınıf”tır
Cevap E’dir
|