Bilimsel Çalışma Yönteminin Basamakları - Örnek Çalişma

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-09-2012

Bilimsel Çalışma Yönteminin Basamakları:

1- Problemin Belirlenmesi

Öncelikle problemin iyi anlaşılması gerekiyor "Problemi anlamak, problemi yarı-yarıya çözmek demektir"

2- Gözlem

Nitel ve Nicel olmak üzere iki çeşit gözlem vardır

Nitel Gözlem : Beş duyumuzu kullanarak yaptığımız gözlemlerdirÖrneğin "çaydanlıktaki su sıcaktır"Buradaki gözlem nitel bir gözlemdirBunu, suya dokunarak veya sudan çıkan buharı gözlemleyerek karar veririz

Nicel Gözlem : Ölçü aletleri kullanılarak yapılan gözlemlerdir Örneğin "çaydanlıktaki su 80ºC dir"Buradaki gözlem nicel bir gözlemdirBurada termometre aleti kullanılarak bir gözlem yapılmıştır

Yukarıdaki örneklerden de anlaşıldığı gibi nitel gözlemler kişiler arasında farklılık gösterebilirken , nicel gözlemler daha objektifdir Bu yüzden bilimsel bir çalışma sırasında nicel gözlemlere daha fazla ağırlık verilir

3- Verilerin Toplanması

Veriler problem ile ilgili gerçekleri içerir Gözlemler sonucu elde edilen veriler toplanıp, düzenlenir

4- Hipotezin Kurulması

Hipotez , probleme geçici bir çözümdürBu çözüm yapılan gözlemler ve toplanan veriler ışığında kurulmuşturİyi bir hipotez;

- probleme iyi bir çözüm önermeli,

- deney ve gözlemlere açık olmalı,

- toplanan tüm verilere uygun olmalıdır

5- Tahminlerde Bulunma

Kurulan hipotezler doğrultusunda mantıklı sonuçların çıkartılmasıdır ve bu sonuçlar ile hipotezler test edilirTahminler, "Eğer ise dır" şeklindeki cümlelerle ifade edilirTahminler genellikle "Tümdengelim" ve "Tümevarım" yöntemleri ile gerçekleştirilir

Tümdengelim yönteminde bir ön bilgi kullanılarak genelleme yapılır Örnek : Eğer bütün canlılar hücrelerden meydana gelmiş ise ,insanda hücrelerden meydana gelmiştir

Tümevarım yönteminde ise özel gözlemler yapılarak bir sonuca varılırÖrnek : Eğer insanlar, hayvanlar, bitkiler hücrelerden meydana gelmiş ise bütün canlıların yapı birimi hücredir

6- Kontrollü Deney

Yapılan tahminlerin geçerli olup olmadığı kontrollü deneyler sonucu tespit edilirKontrollü deneylerde iki deney grubu vardır: Birine kontrol grubu , diğerine ise deney grubu denirHer iki grupta da aynı deney aynı şartlar altında yapılır iken sadece araştırılan faktör gruplar arasında farklı tutulur

Deney sonuçları tahminleri doğrular ise hipotez geçerlilik kazanırAksi durumda ise eldeki verilerle yeni hipotezler kurularak bilimsel çalışmaya devam edilir

7- Gerçek

Deneyler ile kanıtlanmış bilimsel doğrulardır

8- Teori

Tekrarlanan deneylerle doğruluğu tam olarak değil, ama büyük ölçüde kabul edilmiş hipotezlerdirTeorilerin çürütülme ihtimalleri vardır

9- Kanun

Bir teori veya hipotez , doğruluğu bütün bilimlerce kabul edilmiş ise kanun halini alırÖrnek : Yerçekimi kanunu, Mendel Kanunları

ÖRNEK BİR BİLİMSEL ÇALIŞMA YÖNTEMİ

Problem : Orta Anadolu Bölgesinde yetişen bitkilerdeki çinko eksikliğinin nedeni nedir?

Gözlem ve Verilerin toplanması :

- Bu bölgedeki topraklarda toplam çinko miktarının zengin olduğu gözlemlenmiştir

- Bu bölgedeki toprakların kireç içeriği fazla ve pH değeri yüksek

- Bu bölgedeki topraklar kil minerali bakımından zengin

- Bu bölgedeki topraklar organik maddeler bakımından fakir

- Bu bölgedeki toprakların nem oranı az

- Bu bölgedeki topraklara her yıl yüksek dozlarda fosfor ve fosfor içerikli gübreler verilmektedir

- Bu bölgedeki topraklarda yetişen bitkiler kısa boylu kalmaktadır

Hipotez :

1- Bitkideki çinko eksikliğinin sebebi, topraktaki fazla kireç ve yüksek pH dır

2- Bitkideki çinko eksikliğinin sebebi, topraktaki kil miktarının fazla olmasıdır

3- Bitkideki çinko eksikliğinin sebebi, topraktaki organik maddenin az olmasıdır

4- Bitkideki çinko eksikliğinin sebebi, yağışların az olmasıdır

5- Bitkideki çinko eksikliğinin sebebi, topraktaki fazla fosfordur

Tahmin :

1- Eğer 1 hipotezim doğru ise , fazla kireç ve yüksek pH 'lı topraklarda yetişen bitkilerde çinko eksikliği görülmelidir

2- Eğer 2 hipotezim doğru ise , kil miktarının fazla olduğu topraklarda yetişen bitkilerde çinko eksikliği görülmelidir

3- Eğer 3 hipotezim doğru ise , organik maddenin az olduğu topraklarda yetişen bitkilerde çinko eksikliği görülmelidir

4- Eğer 4 hipotezim doğru ise , kurak bölgelerde yaşayan bitkilerde çinko eksikliği görülmelidir

5- Eğer 5 hipotezim doğru ise , fosfor içerikli gübrelerin verildiği topraklarda yetişen bitkilerde çinko eksikliği görülmelidir

Kontrollü Deney :

Aynı tür buğday bitkileri ile çalışmalar yapılırHer tahmin için bir deney grubu bir de kontrol grubu oluşturulur

1- Yapılan çalışmalarda toprak pH'sının 6'dan 7'ye yükseltilmesiyle bitkilerin topraktan çinko alımının 100-150 kez bir azalma gösterdiği bulunmuştur

2- Kilin , toprağın çinkoyu kuvvetlice bağlayarak tutmasını sağladığı bulunmuştur

3- Organik maddelerin , toprakta çinkonun kolaylıkla hareket etmesine ve çözünür formda kalmasını sağladığı ortaya çıkmıştır

4- Toprak neminin , çinkonun bitki köklerine taşınmasında ve dolayısı ile köklerce alımında belirleyici bir rol oynadığı saptanmıştır

5- Yüksek dozlarda uygulanan fosfor , bitkilerin köklenme etkinliğini azaltarak bitkinin toprakla yeterince bağlantı kurmasını ve dolayısı ile bitkinin toprağın çinkosundan yararlanmasının sınırlandığı ortaya çıkmıştırAyrıca, yüksek dozdaki fosfor , bitki köklerinde ortak yaşayan ve bitkilerin topraktan çinko alımında büyük rol oynayan mikoriza mantarının etkinliğinin azalmasına neden olduğu saptanmıştır

Gerçek :

Bitkilerdeki çinko eksikliğinin , topraktaki çinko miktarıyla direkt bağlantılı olmadığı, toprağın sahip olduğu birtakım fiziksel ve kimyasal özelliklerden kaynaklandığı bulunmuşturBu özelliklerden başlıcaları : Toprağın pH'sı, topraktaki kil, organik madde ve fosfor miktarı ve toprağın nemi

10-09-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Bilimsel Çalışma Yönteminin Basamakları - Örnek Çalişma Bilimsel Çalışma Yönteminin Basamakları: 1- Problemin Belirlenmesi Öncelikle problemin iyi anlaşılması gerekiyor "Problemi anlamak, problemi yarı-yarıya çözmek demektir" 2- Gözlem Nitel ve Nicel olmak üzere iki çeşit gözlem vardır Nitel Gözlem : Beş duyumuzu kullanarak yaptığımız gözlemlerdirÖrneğin "çaydanlıktaki su sıcaktır"Buradaki gözlem nitel bir gözlemdirBunu, suya dokunarak veya sudan çıkan buharı gözlemleyerek karar veririz Nicel Gözlem : Ölçü aletleri kullanılarak yapılan gözlemlerdir Örneğin "çaydanlıktaki su 80ºC dir"Buradaki gözlem nicel bir gözlemdirBurada termometre aleti kullanılarak bir gözlem yapılmıştır Yukarıdaki örneklerden de anlaşıldığı gibi nitel gözlemler kişiler arasında farklılık gösterebilirken , nicel gözlemler daha objektifdir Bu yüzden bilimsel bir çalışma sırasında nicel gözlemlere daha fazla ağırlık verilir 3- Verilerin Toplanması Veriler problem ile ilgili gerçekleri içerir Gözlemler sonucu elde edilen veriler toplanıp, düzenlenir 4- Hipotezin Kurulması Hipotez , probleme geçici bir çözümdürBu çözüm yapılan gözlemler ve toplanan veriler ışığında kurulmuşturİyi bir hipotez; - probleme iyi bir çözüm önermeli, - deney ve gözlemlere açık olmalı, - toplanan tüm verilere uygun olmalıdır 5- Tahminlerde Bulunma Kurulan hipotezler doğrultusunda mantıklı sonuçların çıkartılmasıdır ve bu sonuçlar ile hipotezler test edilirTahminler, "Eğer ise dır" şeklindeki cümlelerle ifade edilirTahminler genellikle "Tümdengelim" ve "Tümevarım" yöntemleri ile gerçekleştirilir Tümdengelim yönteminde bir ön bilgi kullanılarak genelleme yapılır Örnek : Eğer bütün canlılar hücrelerden meydana gelmiş ise ,insanda hücrelerden meydana gelmiştir Tümevarım yönteminde ise özel gözlemler yapılarak bir sonuca varılırÖrnek : Eğer insanlar, hayvanlar, bitkiler hücrelerden meydana gelmiş ise bütün canlıların yapı birimi hücredir 6- Kontrollü Deney Yapılan tahminlerin geçerli olup olmadığı kontrollü deneyler sonucu tespit edilirKontrollü deneylerde iki deney grubu vardır: Birine kontrol grubu , diğerine ise deney grubu denirHer iki grupta da aynı deney aynı şartlar altında yapılır iken sadece araştırılan faktör gruplar arasında farklı tutulur Deney sonuçları tahminleri doğrular ise hipotez geçerlilik kazanırAksi durumda ise eldeki verilerle yeni hipotezler kurularak bilimsel çalışmaya devam edilir 7- Gerçek Deneyler ile kanıtlanmış bilimsel doğrulardır 8- Teori Tekrarlanan deneylerle doğruluğu tam olarak değil, ama büyük ölçüde kabul edilmiş hipotezlerdirTeorilerin çürütülme ihtimalleri vardır 9- Kanun Bir teori veya hipotez , doğruluğu bütün bilimlerce kabul edilmiş ise kanun halini alırÖrnek : Yerçekimi kanunu, Mendel Kanunları ÖRNEK BİR BİLİMSEL ÇALIŞMA YÖNTEMİ Problem : Orta Anadolu Bölgesinde yetişen bitkilerdeki çinko eksikliğinin nedeni nedir? Gözlem ve Verilerin toplanması : - Bu bölgedeki topraklarda toplam çinko miktarının zengin olduğu gözlemlenmiştir - Bu bölgedeki toprakların kireç içeriği fazla ve pH değeri yüksek - Bu bölgedeki topraklar kil minerali bakımından zengin - Bu bölgedeki topraklar organik maddeler bakımından fakir - Bu bölgedeki toprakların nem oranı az - Bu bölgedeki topraklara her yıl yüksek dozlarda fosfor ve fosfor içerikli gübreler verilmektedir - Bu bölgedeki topraklarda yetişen bitkiler kısa boylu kalmaktadır Hipotez : 1- Bitkideki çinko eksikliğinin sebebi, topraktaki fazla kireç ve yüksek pH dır 2- Bitkideki çinko eksikliğinin sebebi, topraktaki kil miktarının fazla olmasıdır 3- Bitkideki çinko eksikliğinin sebebi, topraktaki organik maddenin az olmasıdır 4- Bitkideki çinko eksikliğinin sebebi, yağışların az olmasıdır 5- Bitkideki çinko eksikliğinin sebebi, topraktaki fazla fosfordur Tahmin : 1- Eğer 1 hipotezim doğru ise , fazla kireç ve yüksek pH 'lı topraklarda yetişen bitkilerde çinko eksikliği görülmelidir 2- Eğer 2 hipotezim doğru ise , kil miktarının fazla olduğu topraklarda yetişen bitkilerde çinko eksikliği görülmelidir 3- Eğer 3 hipotezim doğru ise , organik maddenin az olduğu topraklarda yetişen bitkilerde çinko eksikliği görülmelidir 4- Eğer 4 hipotezim doğru ise , kurak bölgelerde yaşayan bitkilerde çinko eksikliği görülmelidir 5- Eğer 5 hipotezim doğru ise , fosfor içerikli gübrelerin verildiği topraklarda yetişen bitkilerde çinko eksikliği görülmelidir Kontrollü Deney : Aynı tür buğday bitkileri ile çalışmalar yapılırHer tahmin için bir deney grubu bir de kontrol grubu oluşturulur 1- Yapılan çalışmalarda toprak pH'sının 6'dan 7'ye yükseltilmesiyle bitkilerin topraktan çinko alımının 100-150 kez bir azalma gösterdiği bulunmuştur 2- Kilin , toprağın çinkoyu kuvvetlice bağlayarak tutmasını sağladığı bulunmuştur 3- Organik maddelerin , toprakta çinkonun kolaylıkla hareket etmesine ve çözünür formda kalmasını sağladığı ortaya çıkmıştır 4- Toprak neminin , çinkonun bitki köklerine taşınmasında ve dolayısı ile köklerce alımında belirleyici bir rol oynadığı saptanmıştır 5- Yüksek dozlarda uygulanan fosfor , bitkilerin köklenme etkinliğini azaltarak bitkinin toprakla yeterince bağlantı kurmasını ve dolayısı ile bitkinin toprağın çinkosundan yararlanmasının sınırlandığı ortaya çıkmıştırAyrıca, yüksek dozdaki fosfor , bitki köklerinde ortak yaşayan ve bitkilerin topraktan çinko alımında büyük rol oynayan mikoriza mantarının etkinliğinin azalmasına neden olduğu saptanmıştır Gerçek : Bitkilerdeki çinko eksikliğinin , topraktaki çinko miktarıyla direkt bağlantılı olmadığı, toprağın sahip olduğu birtakım fiziksel ve kimyasal özelliklerden kaynaklandığı bulunmuşturBu özelliklerden başlıcaları : Toprağın pH'sı, topraktaki kil, organik madde ve fosfor miktarı ve toprağın nemi