Ördek Ve Kaz Yetiştiriciliği

KAZ YETİŞTİRİCİLİĞİ

1 GİRİŞ

Yirmi birinci yüzyıla girerken oldukça hızlı bir şekilde artan dünya nüfusunun günümüzdeki en önemli problemlerinden birisi beslenmedir Bilimsel ve teknolojik gelişmelerin etkisiyle, tüm dünya da olduğu gibi ülkemizde de toplumsal yaşam değişiklikler göstermektedir Hayat standartlarımızın yükselmesi beslenme alışkanlıklarımızı da değiştirmekte ve hayvansal protein ihtiyacımız gün geçtikçe artmaktadır Böylece zaten yetersiz olan hayvansal protein üretimindeki açık da gittikçe büyümektedir

Farklı bir yetiştiricilik kolu olarak kaz yetiştiriciliği ülkemizde çok fazla bilinmemekle birlikte Dünya da pek çok ülkede önemli bir yer tutmaktadır Türkiye?de kaz yetiştiriciliği Doğu Anadolu bölgesi özellikle Kars ilinde, Orta Anadolu ve İç Ege bölgesi köylerinde yapılmaktadır 1995 sayımlarına göre Türkiye?deki toplam kaz sayısı 1 745 000 adettir (DİE 1995, Coşkun ve ark 1997)

Kaz yetiştiriciliği, geçen 25 yılda kümes hayvanları endüstrisinin diğer kollarında meydana gelen hızlı teknik gelişmelerden tam olarak etkilenmemiştir Evcil kazlarda yapılan araştırma sayısı çok azdır Amerika?da, kaz sayısı toplam kümes hayvanlarının %1?inden daha azını oluşturmaktadır Dünyada bugün başlıca kaz yetiştiriciliği yapılan ülkeler; İngiltere, Kanada, ABD, Çin, Polonya, Çekoslovakya, Fransa, Bulgaristan ve Rusya?dır Bu ülkelerin çoğunda kazlar, karaciğeri ve tüyleri için üretilmektedir (Moreng ve Avens 1985, Parkhurst ve Mountney 1987, Gleaves 1997)

Kazlar İnsanlar tarafından evcilleştirilen ilk kümes hayvanı olarak bilinmektedir Çok zekidirler, kolayca öğrenirler ve iyi bir hafızaya sahiptirler Büyüklük ve tip bakımından ördek ve kuğular arasında yer alırlar Dişi ve erkek kazların tüy renkleri birbirlerine benzediğinden, tutmadan cinsiyet ayrımı yapmak zordur (Parkhurst ve Mountney 1987)

Kazların yaşam süreleri hakkında çeşitli bilgiler mevcuttur Yaşam süreleri 20-60 yıl arasında değişmektedir Fakat yetiştiriciler tarafından bu kadar uzun süre elde tutulmazlar Elde tutulma süreleri yetiştirme tipine bağlı olarak değişir Eti için yetiştirilen kazlar 3-5 yıl elde tutulurlar Fakat geleneksel yetiştirmede bu süre 10 yıla kadar uzayabilir

2 KAZ IRKLARI

Kaz terimi Anatidae adı verilen su kuşlarından Anserina alt familyasına ait olan üyeleri tanımlamak için kullanılır Tüm modern kaz ırkları birisi hariç vahşi Greylag (Anser anser) kazından gelişmiştir Çin kazı ise Çinin vahşi kazlarından gelişmiştir (Feltwell 1992)

Günümüzde yetiştirilen en iyi kaz ırkları Toulouse, Emden, Afrika, Pilgrim ve Çin kazıdır Bunların ilk üçü ağır cüsseli, Pilgrim orta cüsseli, Çin kazı ise hafif cüsseli bir ırktır Çeşitli kaz ırklarının ergin canlı ağırlıkları Tablo 1?de gösterilmiştir (Graves 1985, Ensminger 1992, Gleaves 1997)

Tablo 1 Çeşitli kaz ırklarının ergin canlı ağırlıkları (Feltwell 1992, Ensminger 1992, Nowland 1997)

Irklar

Erkek (kg)

Dişi(kg)

Afrika

91

82

Buff

82-86

73

Çin

45-54

36-45

Emden

136-154

91-10

Pilgrim

64

59

Roman

54-64

45-54

Toulouse

127-136

91-10

Sebastopol

55-64

55

Kanada

55

45

21 Toulouse

Toulouse kaz ırkı Fransa?dan orijin alan ağır cüsseli kaz ırklarından biridir Toulouse kaz ırkının yumurta verimi orta düzeydedir Bir yumurtlama sezonunda yaklaşık 35-50 yumurta verirler Yumurta veriminin yanı sıra güzelliği ve eti için yetiştirilen bir ırktır (Thear ve Fruser 1988, Ensminger 1992, Nowland 1997)

Kaz civcivleri yavaş büyümeye meyillidir Toulouse kazları vücutlarının büyüklükleri nedeniyle iyi otlayamazlar Sakin ve kibar görünüşlüdürler Eti Emden kaz ırkından daha serttir Kemik ve sakatat oranı ise Emden kazlarından daha yüksektir Emden erkek kazı ile melezlenen Toulouse kazının bir soyundan elde edilen melezde hızlı bir büyüme ve iyi kalitede et elde edilmiştir (Graves 1985, Anonim 1997a, Nowland 1997)

Toulouse kaz ırkının başı güçlü ve kocamandır Gaga güçlü ve kısa, gözler kahverengi, boyun uzun ve ince, gerdanı büyük (çok heybetli bir görüntüsü vardır), vücut uzun, kaba ve derindir Göğüsteki kemikler kolayca görülür Derin bir omurgaya sahiptir Gaga, bacak ve ayaklar turuncu renkte, tüyleri grinin farklı tonlarındadır Bir varyetesi gri, diğer varyeteleri kahverengidir (Graves 1985, Ensminger 1992, Mercia 1995, Taylor 1995, Nowland 1997)

22 Emden (Embden)

Orijinini Almanya?nın Hannover şehrinden alan ağır cüsseli bir kaz ırkıdır Bu ırk daha sonra İngiltere?ye getirilmiştir Yumurta verimi iyi olan bir ırktır Her kaz bir yumurta sezonunda 30-40 yumurta verirler Emden birinci sınıf yemeklik kazdır (Thear ve Fruser 1988, Feltwell 1992, Nowland 1997)

Emden ve Emden X Beyaz Çin melezi en hızlı büyüyen varyetelerdir Sekiz haftalık yaşta 45 kg, 14 haftalık yaşta ise 55-6 kg canlı ağırlığa erişebilirler Ticari yetiştiricilikte oldukça popülerdir Beyaz Çin kazı kadar saldırgan değildir ve sakin yaratılışa sahiptir Dişilerin annelik özellikleri iyidir (Graves 1985, Parkhurst ve Mountney 1987, Anonim 1997a)

Bu ırk, diğer ırklarla melezlenmek için çok uygundur Emden kaz ırkının beyaz olan tüyleri diğer kazların tüylerinden daha değerlidir Günlük kaz civcivlerine dikkat edildiğinde tüy renklerine göre cinsiyet tayini yapılabilmektedir Ancak birkaç günden sonra tüy renklerindeki farklılık ortadan kalkar (Ensminger 1992, Nowland 1997)

Baş uzun ve düzgün, gaga kısa ve tabanı sağlam, gözler koyu ve açık mavi, boyun uzun ve kuğuya boynuna benzerdir Vücut geniş, kalın ve yuvarlak, göğüs yuvarlak, geri düzdür Bacaklar oldukça kısa fakat güçlüdür Gaga, bacaklar ve ayaklar parlak turuncu renkte ve sağlam, tüyleri sık ve saf parlak beyazdır (Ensminger 1992, Nowland 1997)