Osmanlılarda Lâle Sevgisi

İran Selçuklularının ve Büyük Selçukluların sanat eserlerinde, 12 Yüzyıldan itibaren, lâle motiflerine rastlanmaktadırAnadolu Selçuklu devletinin başkenti Konya?da ki eserlerde de lale motiflerine rastlanır Lale ve lâle kültürünün Anadolu?ya Türklerle birlikte geldiği kesindir

İstanbul?un Fethi?nden sonra, şehir imar edilirken, bizzat Fatih?in emri ile yeniden düzenlenen bahçeler (parklar) lâlelerle süslenmiştir Zaten Fatih Sultan Mehmet bir bahçıvandı Bu meslekte çok önemli bir yeri vardıBoş vakitlerinin çoğunu bunun için harcar ve bundan büyük bir haz duyardıSeferler arasındaki boş zamanlarda Topkapı ve diğer sarayların bahçelerinde çalışmaktan da büyük zevk alırdı[11] Kanuni devrinde de, lâle türleri geliştirip çoğaltılmıştır

Türkler ve özellikle Osmanlılar yaşakları çevreyi güzelleştirmeye çalışmışlardırBunun için özel gezinti alanları yapılmış, İstanbul ve diğer büyük şehirleri park ve bahçelerle donatmışlardır İstanbul bahçelerinin vazgeçilmez çiçeği olarak başta lale, gül,karanfil ve zerrin gibi çiçekler yetiştirmişlerdir Lâlenin Osmanlılar tarafından bu kadar kabul görmesinin sebeplerinden biri de Arap harfleri ile

( ﻻ ﻟﻪ )

şeklinde yazıldığında, Allah ( ﷲ ) kelimesinde ki bütün harfleri kapsamaktadır[12]Harflerinin karşılığı sayılar hesabına dayanan ?ebced? usulüne göre de ?Allah? kelimesi ile ? lâle? kelimesinin aynı rakama tekabül etmesi, ediplerde ?yaratıcı?nın yarattıklarında tecelli etmesi düşüncesinden hareketle derin bir heyecan uyandırmıştır Lâle , Arap harfleri ile yazılır ve tersinden okunursa ( ل ﻫﻼ ) = Hilal =Ay olur; Hilal veya Ay da Osmanlı Devleti?nin amblemidir

Osmanlı Kültürünün klasik ölçülerini bulduğu yüzyıl İstanbul?unda bahçe ve çiçek zevki bütün halka yayılmıştı Bu sevgi ve merak dışarıdan yeni türlerin getirilmesine de yol açtı2 Selim Devrinden itibaren imparatorluğun çeşitli bölgelerinden lâle ve sümbül soğanları ısmarlandığına dair fermanlar bulunmaktadır 2 Selim, Kırım?ın güneyindeki Kefe?den 300000 adet lâle soğanı ısmarlamıştır Türk çiçekçilik tarihiyle ilgili araştırmaları bulunan Turhan Baytop, ?Lâle-i Rumi? denilen ve ayırcı özelliklere sahip olan Osmanlı Lâlesi ?nin Kefe?den getirilen bu lale soğanlarından elde edildiği düşüncesindedirBu laleler seçme ve melezleme yoluyla elde ediliyordu

Çiçek soğanları ve fidanları sadece saray tarafından ısmarlanmıyordu; meraklılarda bir yolunu bulup yeni türler elde etmek için çeşitli yerlerden soğanlar getirtiyor, imkan bulursa kendileri temin ediyorlardı Bu çiçek ve lâle merakı İstanbul?a gelen yabacıları bir hayli etkilemiş ve hayran bırakmıştırFransız şair ve devlet adamı Lamartin?de bu tesire kapılanlardan biridirLamartin, Topkapı sarayını gezerek Türklerin doğaya yakınlıklarını ve göz zevkine ne kadar önem verdiklerini anlatır Miss Julia Parabe adındaki bir İngiliz kadınsa, İstanbul?un o yeşilliğe ve çiçeğe boğulmuş sokaklarını, evlerini, yalılarını görünce hayretler içinde kalmış ve ?Keşke Shakespeare, Romeo ve Juliet?in bahçe sahnesini yazmadan önce Boğaziçi?ni görmüş olsa idi? demiştir