|
Prof. Dr. Sinsi
|
Bilimsel Makale Nasıl Yazılır? (Özet)
Tablolar
Hakemler sıklıkla ilk olarak Tablo ve Şekillere bakarlar
Yüksek kaliteli bir tablo yazının yayınlanma şansını arttırır
Tablolar sayılarla dolu ve karışık olmamalı, basit ve kolay anlaşılır olmalıdır
Yazı içinde ve Tablodaki veriler birbirini tekrarlamamalıdır
Tablo açıklamaları uygun olmalıdır
Bağımlı değişkenler sütunlarda, bağımsız değişkenler satırlarda yer almalıdır
Her değişken için birim tanımlanmış olmalıdır
Değerler±SD (veya SEM), range (veya IQR) veya %95 güven aralığı ile ifade edilmiş olmalıdır
Değerlerin yuvarlanması (anlamlı rakam) uygun yapılmış olmalıdır
Kesin p değerlerini içermelidir
Tabloda kısaltma kullanmakdan kaçınılmalı, eğer muhakkak kullanılması gerekiyorsa dipnotta belirtilmelidir
Dipnotlara işaretler belirli sırada konulmalıdır: *, †, ‡, §, ¦, , **, ††, ‡‡, §§, ¦¦,
Stili, hedef dergi formatına uygun olmalıdır
Çift aralıklı olmalıdır
Vertikal çizgi olmamalıdır
Pattern boyaması olmamalıdır
Şekil-Grafik
Çoğu okuyucu, sayfalarca yazı yerine öncelikle ve sadece Şekillere bakmayı tercih eder
Şekiller de, Tablo'da olduğu gibi yazının içinde verilmemiş bilgiyi göstermelidir
Hangi tip veriye hangi grafiğin uygun olacağının seçilmesi kritiktir Sanatçı titizliği gerektirir
Birçok çeşitli şekil vardır: Grafik, Diagram, Akış şeması, Fotoğraf, Radyolojik görüntü, Mikrografi, Anatomik çizimler, Aile ağacı vb
Grafik çizimler: Bar, Pie, Çizgi, Scatterplot, Histogram Multivariate analizler için 2 boyutlu bar grafik, Etkileşim grafiği için 3 boyutlu etkileşim grafiği
Akış şeması (flow-chart) çalışmanın yürütülmesini anlaşılır kılmak için yapılır
Dağılım (scatter) grafiği iki sürekli değişkenin ilişkisini gösterir
Histogram tek bir değişkenin dağılımını gösterir
X axis'de bağımsız, Y axis'de bağımlı değişken olmalıdır
Kesin p değerleri verilmelidir
Her alt grubun içindeki denek sayısı gösterilmelidir
Kolay okunabilir olması için çizgiler kalın ve yazılar büyük puntoda olmalıdır
Aks etiketi (axis label) anlaşılması kolay olmalıdır
Şekil başlığı (figure legend) ayrıntılı, kolay anlaşılabilir olmalıdır
Şekillerin arka sayfasına üst tarafı işaret eden " Top" ifadesi eklenmelidir
Tartışma
Giriş/Sonuç/Tartışma'da tekrardan kaçınılmalıdır
Çalışmanın ön sonuç mu yoksa kesin sonuç mu olduğu ilk fırsatta belirtilmelidir
Tartışma, yazının yeni bir bulgu sunduğuna dair bir cümle ile başlamalıdır Kesinlikle sıkıcı tarih dersi ile başlamamalıdır
Tartışma, sonuçların yorumlandığı ve daha önce yayımlanan yayınlar ile karşılaştırıldığı yerdir Sonuçlarda verilmeyen hiçbir bulgu Tartışmaya konmamalıdır
Hakemin "bu yazıda yeni bir şey yok" demesine izin verilmemelidir Orijinal olmayan, tahmin edilebilen ve bulgularla desteklenmeyen çıkarımlar, yazının reddedilmesini garanti eder
Daha önceden yayımlanan bulgularla çelişen sonuçlarınız varsa bu çalışmaları aşağılamayın Unutmayın ki sizin yazınızın hakemi bu çalışmaların yazarları olabilir
Okuyucu ile tartışıyor gibi yazılmalıdır Hataları ve eksikleri kabul etmeye hazır olunmalı ve mütevazi olmaya özen gösterilmelidir
Bulguların ve yorumların yenilikler içerdiğini ısrarla söylenmelidir Karıştırıcı (confounding) faktörlerin etkisine dair hakemlerin bu konudaki eleştirileri önceden tahmin edilmeli ve tartışmada bunlar açıklanmalıdır
Bulguların klinik uygulamaya uyarlanabilirliği muhakkak açıklanmalıdır
Tartışma gereğinden fazla uzatılmamalıdır Kelime salatasından kaçılmalıdır Şüpheli ifadeler içeren bölümler yazıdan çıkarılmalı ve başka bir dosya altında saklanmalıdır Sonra, bu bölümlerin çıkarılmış olduğu hali bir daha okunurak yazıya son şekli verilmelidir
Spekülasyondan kaçınılmalı, ancak yapılması gerekiyorsa zekice yapılmalıdır
Sonuçlarına alternatif açıklamalar bulunmalıdır (şeytanın avukatlığı yapılmalıdır) Hakemi kandırmaya çalışmamalı, ve gerekirse itirafda bulunulmalı (çalışmanın kısıtlılığı, henüz açık olmayan problemleri işaret eden yorumlar, vb) ancak teslim bayrağı da çekilmemelidir
En büyük kozlardan biri daha önce yayınlanmış yazılardaki metodolojik hatalar, eksiklikler ve zaaflardır Bunlar dikkatle bulunup tartışılmalıdır
İddialı terimlerden kaçılmalıdır Diplomatik olunmalıdır (ör: "prove" yerine "indicate", "solves the problem" yerine "brings a solution to the problem")
Uzun süreli takip içeren çalışmalarda, takip süresi muhakkak tartışılmalıdır
Kontrol grubu yoksa literatür bilgisi ölçülü ifadelerle kullanılmalıdır
Öngörülmeyen ama bulunan sürpriz sonuçların tartışılması unutulmamalıdır
Çıkarımlar (Conclusions)
İyi bir araştırma makalesi "gökgürültüsü" ile başlayıp "şimşekle" bitmelidir
Böylece, yazının sonunda okuyucunun kafasında ışıklar belirmesi sağlanmalıdır
Çıkarımlar açık, kesin, haddini aşmayan, sonuçlar ile tamamen uyumlu, ve çarpıcı olmalıdır
Ancak unutmayın ki sonuçlar ile desteklenmeyen çıkarımlar, makalenin reddi için en önemli sebeplerinden biridir
Çıkarımların klinik olarak uygulanabilirliği ve kazançları muhakkak vurgulanmalıdır
Hakemin her an "eee nolmuş yani" sorusu ile karşılaşacağınız unutulmamalıdır
Bulduğunuz sonuçların ışığında ileri çalışmaların gerektiği durumlar sebepleri ile anlatılmalıdır Böylece, hakemin sizin hakkınızda "çalışmanız ile dünyayı kurtardığınızı" düşünmesi engellenmiş olur
Kaynaklar
Çoğu yazar editörlerin referans bölümüne dikkatle baktığını bilmemektedir Referansların hedef derginin formatına uygun olarak yazılması gereklidir Dergiler arası kurallar değişik olabilir Örneğin bazı dergiler, basılmamış yazıları ve bir dergide yayınlanmamış kongre tebliğ özetlerini kaynak olarak kabul etmemektedir
Makale içi referans numaraları ile referansların sırasının kesinlikle tutarlı olması gerekir Aksi durumda hakem ve editör, araştırmanız ve yazınız ile yeteri derece özenli olmadığınızı düşünebilirler
İdeal referans sayısı 20-40 arasıdır Çoğu dergi 25'in üstünde referansı önermemektedir Referansların sadece güncel olması değil o konuda yapılmış en önemli çalışmaları da (eski tarihli olsa da) içermesi gerektiğinden, kaynak seçiminin dikkatle yapılması gerekir
Yazının içine referans konulması, derginin stiline göre, (x) veya [ x] veya xxx teklinde olabilir
Çoğu dergi, makale içinde yazar isminden hemen sonra sitasyon konulmasını istemektedir (ör: Johnsonet al (11) have claimed)
Referans sistemleri
Üç önemli referans sistemi vardır:
Sitasyon sırasına göre (Vancouver): Yazıda geçiş sırasına göre dizilen referans sistemidir
Yazar sırasına göre (Harvard): Kaynakların ilk yazarın soyadına göre alfabetik olarak dizilmesine dayalı sistemdir Yazının içine yazarın soyadı ve yazının yılı konarak sitasyon yapılır
Alfabe-Numara sistemi: Harvard sistemindeki gibidir, ancak yazının içine yazarın soyadı yerine referans numarası konulur
Dergi isimlerinin İndeks Medikus'a uygun şekilde kısaltılması gerekir
Yazı içinde bir yazar ve diğer arkadaşlarının yazılması için ilk yazarın soyadı+et al formatı "et al", "et al", "et al" gibi yazılabilir
Bazı dergilerde et al yerine soyadı+"associates/colleagues/co-workers" tercih edilir
Referans çeşitleri
Dergi makaleleri (Journal articles)
Standard dergi makalesi (journal article): Goate AM, Haynes IR, Owen MJ, et al Predisposing locus for Alzheimer's disease on chromosome 2 Lancet 1989;1:352-5
Yazar bir kuruluş ise (organization as author): The Royal Marsden Hospital Bone Marrow Transplantation Team Failure of syngeneic bone marrow graft without preconditioning in post hepatitis marrow aplasia Lancet 1977;2:742-4
Yazar ismi verilmemişse (no author given): Coffee drinking and cancer for the pancreas (editorial) BMJ 1991;283:628
Yazı dergi ekinde (supplement) çıkmışsa: Magni F, Rossoni G, Berti F BN-52021 protects guinea pig from heart anaphylaxis Pharmacol Res Commun 1988;20 Suppl 5:75-8
Yazı dergi eki içeren bir sayıda çıkmışsa (issue with supplement): Gardos G, Cole JO, Haskell D, et al The natural history of tardive dyskinesia J Clin Psychopharmacol 1988;8(4 Suppl):31S-37S
Yazı bölümlü ciltte çıkmışsa (volume with part): Hanly C Metaphysics and innateness: a psychoanalytic perspective Int J Psychoanal 1988;69(Pt 3):389-99
Yazı bölümlü sayıda çıkmışsa (issue with part): Edwards L, Meyskens F, Levine N Effect of oral isotretinoin on dysplastic nevi J Am Acad Dermatol 1989;20(2 Pt 1):257-60
Yazı cilt numarası olmayan sayıda çıkmışsa (issue with no volume): Baumeister A Origins and control of stereotyped movements Monogr Am Assoc Ment Defic 1978;(3):353-84
Yazıda sayı ve cilt numarası yoksa (no issue or volume): Donoek K Skiing in and through the history of medicine Nord Medicinhist Arsb 1982;86-100
Kitap ve Diğer Monograflar (books and other monographs)
Sadece yazar (personal authors): Colson JH, Armour WJ Sports injuries and their treatment 2nd rev ed London: S Paul, 1986
Editör(ler)in yazar olması (editor(s), compiler as author): Diener HL, Wilkinson M, editors Drug induced headache New York: Springer-Verlag, 1988
Bir kuruluşun yazar ve basımcı olması (organization as author and publisher): Virginia Law Foundation The medical and legal implications of AIDS Charlottesville: The Foundation, 1987
Kitap bölümü (chapter in a book): Weinstein L, Swartz MN Pathologic properties of invading microorganisms In: Sodeman WA Jr Sodeman WA, editors Pathologic physiology: mechanisms of disease Philadelphia: Saunders, 1974;457-72
Konferans tebliğleri (conference proceedings): Vivian VL, editor Child abuse and neglect: a medical community response Proceedings of the First AMA National Conference on Child Abuse and Neglect; 1984 Mar 30-31; Chicago: American Medical Association, 1985
Konferans makalesi (conference paper): Harley NH Comparing radon daughter dosimetric and risk models In: Gammage RB, Kaye SV, editors Indoor air and human health Proceedings of the Seventh Life Sciences Symposium; 1984 Oct 29-31; Knoxville (TN) Chelsea (MI): Lewis, 1985;69-78
Bilimsel ve teknik rapor (scientific and technical report): Akutsu T Total heart replacement device Bethesda (MD): National Institutes of Health, National Heart and Lung Institute; 1974 Apr Report No: NIH-NHLI-69-2185-4
Dergi seçimi
Yazınızı, çalışmanızın gücüne uygun, konu ile ilgili ve okuyucuya en uygun dergiye yollamalısınız Bu alandaki en iyi dergi, yazınızı yollayacağınız en uygun dergi olmayabilir
Dergi seçiminde
Okuyucunun ilgisi,
Dağıtım sahası ve sayısı,
İndeks medikus'da yer alıp almadığı, diğer indekslere girip girmediği
İmpakt faktör (Dergide çıkan yazılara son 2 sene içinde kaç kez atıfda bulunulduğu/son 2 senede dergide çıkan toplam yazı sayısı),
Kabul etme oranı (Dergide basıma kabul edilen yazı sayısı/Dergiye gelen tüm yazı sayısı),
Basım için geçen süre,
Derginin yazarlardan uyulmasını istediği kurallar (Uniform Requirements for Manuscripts submitted to Biomedical Journals), dikkate alınmalıdır
Eleştiriden kaçınma
Tıbbi yazıların tıbbi dergilerde tarafsız hakemler tarafından değerlendirilmesi aşamasına "peer review" adı verilir Bu bağımsız ve tarafsız eleştiri mekanizması, dergilerde basılmak amacıyla yollanan yazılar arasında rekabet yaratmayı ve kaliteyi arttırmayı hedefleyen bir süreçtir, ve uluslararası tüm dergilerde istisnasız olarak uygulanmaktadır Hakem olarak, yazının içerdiği araştırma konusunda dünya çapında deneyimli uzman kişiler görevlendirilmekte ve bu kişiler bir yazıyı hem içerik hem de biçim açısından yüksek düzeyde (ve sıklıkla da acımasızca) eleştirebilecek, yetkin ve deneyimli araştırmacılar olmaktadırlar Bu sebeplerden dolayı, tıbbi araştırma makalesinin yazımı esnasında ve bir dergiye değerlendirmeye gönderme öncesinde belli başlı hakem eleştirilerinin dikkate alınması ve bunlardan kaçınılması yazının kabul edilme olasılığını büyük ölçüde arttıracaktır Hakemlerin yazılarda sıklıkla eksik gördükleri konular ve eleştirileri
Amaç
Orijinal olmaması
Bilinenlerin tekrarı olması, yeterli yeni bulgu olmaması
Araştırma konusunun önemsiz olması
Araştırma konusunun uyumsuz olması
Okuyucu için düşük bir ilginin olması
Klinik önemi açısından yetersiz olması
Düzen
Hipotezin olmaması
Zayıf çalışma düzeni
Yetersiz metodoloji
Biaslı veri toplama veya yetersiz örnek sayısı
Kontrol grubunun olmaması
Karıştırıcı (confounding) faktörlerin gözönüne alınmamış olması
İstatistik yöntemlerin yetersiz/hatalı olması
Çok yönlü istatistik analiz yerine tek yönlü istatistik analiz yapılmış olması
Sonuçların prezentasyonu
Yetersiz odaklanma
Yetersiz organizasyon
Yetersiz yazım
Uzun ve kelime salatası tarzında olması
Dilbilgisi, yazım ve imla kurallarına uyulmaması
Bulguların yorumlanması
Desteklenmeyen çıkarımlar
Kontrol edilmemiş veri üzerine çıkarımlar
Verilerin haddini aşan yorumları
Bulguların pratik ile bağdaşmıyor olması
Sonuçların alternatif yorumlarının olmaması
Yetersiz tartışma
Tutarsızlıkların yetersiz tartışılması
Önemli bulguların enflasyonu
IV-EDİSYON
Bir yazının protokol planlaması/istatistik analiz/yazım aşaması bitince apar topar yollanması sıklıkla red ile sonuçlanmaktadır Edisyon aşaması, yazının makyaj kısmıdır ve yazının kabul edilme şansını büyük ölçüde arttırır
Edisyonun ilk aşaması, yazıyı bir başkasına okutmayı içerir Bu bir deneme sınavıdır Yazar kendi kafasındaki gerçeklerle yazdığı yazıyı tekrar okuduğunda yazının içerdiği anlamı değil de kendi fikirlerini algılamaya meyillidir Unutulmamalıdır ki, bir yazının içindeki çelişkileri ve eksikleri konu ile ilgisi olmayan tarafsız bir kişi daha kolay farkedebilir
Giriş ve Tartışmayı kısaltmaya, Materyel-Metod ve Sonuçları da uzatmayı düşünerek yazı tekrar değerlendirilmelidir
Argo ve jargondan kaçınılmalıdır
Fikirlerinizin en kısa nasıl ifade edilebileceğini bulmak için cümleler üzerinde zaman harcanmalıdır
İngilizce dilbilgisi, yazım ve imla hatalarından kaçınılmalıdır
Bir cümleye tercihen "it" ile başlanılmamalıdır
Bir cümleye rakam ile başlamamaya özen gösterilmelidir
Yazar kendisi sembol yaratmamalı, standard semboller kullanılmalıdır (ör: + (underline "+") yerine ± (Alt 0241)
Kelime sonlarında kesme (hyphenation) kullanılmamalıdır
21-99 arası rakamlarda hyphen kullanılması gerekir (ör: forty-four) Kesirlerde de hyphenation gerekir (ör: one-half)
p değerleri bazen büyük (P), bazen de italik (p)yazılır Derginin stiline uyulması gerekir
Yazıya en az çift aralık verilmesi gerekir
Sağa yatık yazı biçimi kullanılmamalıdır
Puntosu 10'dan küçük yazı karakteri kullanılmamalıdır
Yazıya başlık sayfası hariç sayfa numarası verilmesi unutulmamalıdır
Kaliteli bir baskı ile yazının etkileyiciliği arttırılmalıdır
Üst mektup unutulmamalıdır
Yazının son halinde her nüshada herşeyin eksiksiz olduğu kontrol edilmelidir (Tablo, Şekil, vb)
İyi bir yazı stili, yolladığınız derginin editörünü "Bu makaleyi çok uğraşmadan basabilirim" diye düşündürür ve bu da editörün hakem seçiminde ve hakemlerin eleştirilerine karşı size daha iyi niyetli davranacağının garantisidir
V-SON KONTROLLER
Yazı yollanmadan önce değişik günlerde ve günün değişik saatlerinde (ör: eşref saatte) birçok kez okunmalıdır
Dilbilgisi, yazım ve imla hataları tekrar gözden geçirilmelidir
Yazar isimleri ve sırası bir kez daha kontrol edilmelidir
Tablo-Şekil sırası, Tablo-Şekil başlık ve altyazıları bir daha gözden geçirilmelidir
Tüm hesaplamalar açık bir zihinle bir daha kontrol edilmelidir Yazınızda saptanacak bir tek hesap hatası bile hakemlerde güvensizliğe ve yazınızın reddine yol açabilir
Kafalarda soru işareti yaratan cümleleri değiştirmekten korkmamak gerekir Gerekirse bu bölümleri tamamen çıkartmaktan da çekinilmemelidir Şüphede olduğunuz fikirler varsa, hakemlere açığınızı yakalatmaktansa bu konulardan hiç bahsetmemeyi tercih etmeniz daha uygun olur Unutmayın ki "söz gümüşse sükut altındır"
|