Yeniden Doğan Bir İstanbul Klasiği....Haliç

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-06-2012

Haliç eşsiz estetik kültürel dinsel ve tarihsel değerlere sahip bir İstanbul klasiği Bugünlerde yeniden canlandırılan eski yapıları yeni kültür ve eğlence merkezleri ile çağdaş yaşama katkıda bulunmaya hazırlanıyor

Bir on sekizinci yüzyıl düşüdür Haliç… Çoğu yangınlarda yok olan

gravürlerden bildiğimiz saraylar

bahçeler

kitaplarda kalan Sadabad gezileri

Lale Devri ihtişamı… Semtlerin en manevilerinden Eyüp’te her köşe başında bir türbe

bir cami dualarla yıkanır

servili mezarlıklardan kutsal bir sessizlik yükselirken

Pierre Loti tepelerden platonik aşkı Aziyade’ye seslenir

III

Selim bestelerini yapar

kayıklar süzülür

feraceli hanımlar göz süzer

çocukların kahkahaları çayırlarda yankı bulur

Fener’in seçkin Rum beyleri gururla semtlerini

evlerini güzelleştirir

Balat’ta başka bir hava eser

Antik devirlerden bu yana Haliç’in bir başka adı

kaynağı kesin olarak bilinmeyen Altın Boynuz’dur

Bazıları

yalnızca Tarihi Yarımada’yı Pera’dan (Beyoğlu) ayırarak Boğaz’ın güneyinden batısına uzanan bu iç suyun boynuza benzeyen şeklinden ve bunun güneş ışınlarında altın gibi yıkanmasından ileri geldiğine inanıyor

Bazı tarihçiler boynuza benzer palamut balığının burada bol olmasından ötürü böyle adlandırıldığını söylüyor

Kimilerine göre ise Altın Boynuz adı şu bildik Boğaz efsanesiyle bağlantılı: Hera tarafından ineğe çevrilen genç İo

Boğaz’ı baştan başa koşarak kat eder ve İnek Geçidi (Bosphorus) adını yaratırken bir de sinekten korunmak için boynuzlarını kıyılara çarpa çarpa yarıklar oluşturmasıyla Haliç’e de adını verir

Gerçek efsane hangisi olursa olsun Haliç korunaklı konumuyla çağlar boyu hep İstanbul’un gözbebeği olarak kaldı

Ama 20

yüzyılda kaderi değişti

Nazım planında öngörüldüğü gibi sanayiye tahsis edilerek bir darbe aldı

80’li yıllarda yeni bir hamleyle temizlendi

yeşil alanlara sahip oldu

Ama asıl rönesansını şimdilerde yaşayarak

bir anka kuşu misali küllerinden doğuyor

Üstelik yepyeni bir misyona da sahip: Eskilerden kalanlar olabildiğince korunmaya çalışılırken

burası artık yalnızca geçmişin yâd edildiği nostaljik bir yer değil

geleceğe bakan yeni bir kültür ve eğlence merkezi olmaya hazırlanıyor

HALİÇ’İN İNCİLERİ

Haliç’te iki kıyıyı birbirine bağlayan üç köprü var: Unkapanı

Eminönü ve Haliç köprüleri

Her ne kadar bunların en eskisi Unkapanı Köprüsü ise de

eski Galata Köprüsü

üstündeki balıkçılarıyla veya altındaki bohem kahvehaneleriyle olsun

İstanbulluların belleğinde unutulmaz izler bırakmış bir yapı

Yeni köprü eskisi kadar şiirsel değilse de balıkçılar hâlâ burada gün boyu balık tutmayı sürdürüyor

Derme çatma kayıklar denizin temizlenmesiyle yine burada arz-ı endam ediyorlar

Sisler arasından bir akşamüstü Galata’dan Haliç’i seyrederken manzaranızdaki bu kayıkları bir kıyıdan ötekine geçmek için de kullanabilirsiniz

Ayrıca Eyüp’te eski günleri yâd edecek müşterilerini bekleyen bir Saltanat Kayığı da sizleri bekliyor

Tarihi Yarımada’dan Haliç’e girdiğinizde önce Cibali semti geliyor karşınıza

Denizden rahatlıkla fark edebileceğiniz eski tütün fabrikası ışıltılı bir üniversite şimdi

Kadir Has Üniversitesi semte ihtiyacı olduğu yaşam soluğunu üflemiş bile

1880’lerde inşa edilen bina

Haliç Kültürleri Müzesi’ni de barındırıyor

Biraz yukarıda ise Aya Theodosia adlı bir kiliseyken fetihten sonra camiye çevrilen Gül Camii yer alıyor

Haliç’in Rum aristokrasisinin merkezi olarak tanınan semti Fener ve Bayezid zamanında Musevi cemaatine kucak açmış Balat’ta hummalı bir restorasyon projesi sürdürülüyor

Fener’in dik bir yokuşla sonlandığı tepede

Çarşamba’daki Yavuz Sultan Selim Camii görülüyor

Biraz aşağıda

görkemli mimarisiyle

çoğu zaman Patrikhane ile karıştırılan Barok etkili kırmızı Rum Okulu görünüyor

1601’de buraya taşınan ve 1941’deki yangından sonra yeniden inşa edilen patrikhane ve kilisesi Aya Yorgi de Rum Ortodoksların merkezi olarak içinde birçok değerli ikonayı ve diğer kutsal eşyaları barındırıyor

Denizden bakıldığında göreceğiniz enlemesine mütevazı yapılar bunlar

ihtişamları yoksa da topografyanın sadeliğine uyum sağlıyorlar

Semtte bulunan çok ilginç başka bir yapı da

deniz kenarında 1870’ten kalma demir döküm gotik Stevi Stefan Bulgar kilisesi

Kıyıda İpsilanti ailesinin kabartmalarla süslü evi ve Balat Yahudi Hastanesi var

Semtte ayrıca farklı dinlerden kişilerce de ziyaret edilen Ermeni

Rum kiliseleri

bir dizi sinagog ve Mimar Sinan imzalı Ferruh Kethüda Camii dinsel mozaiğin kanıtları olarak yer alıyorlar

Balat’ta daha geçen ay Tasarım Haftası’na ev sahipliği yapan eski Galata Köprüsü eksantrik yeşiliyle gözlerimizi alıyor

EYÜP’TE TEFEKKÜRE DALMAK

Yine bir Sinan camisi olan Defterdar Camii’ni görebileceğiniz aynı adlı semtten geçerek maneviyatın merkezi Eyüp’e varıyoruz

Önce

yeni bir kültür ve kongre merkezine dönüşmüş olan

en eski Osmanlı sanayi kuruluşlarından pembe kırmızı Feshane binasını

ardından Cezeri Kasımpaşa Camii’ni ve Sinan imzalı Zal Mahmut Paşa Camii’ni görüyoruz

Karşıda ise semtin başlıca anıtı Eyüp Sultan Camii

Hazreti Muhammed’in arkadaşı ve sancaktarı Eyüb-el Ensari’nin mezarı üstüne yapılan

19

yüzyılda yenilenen Barok yapı

şifa arayan ziyaretçilerle dolup taşan

yeni sünnet olan çocukların mutlaka götürüldüğü kutsal bir yer

Biraz ilerleyince de semtin mistik görünümüne en büyük katkıyı sağlayan mezarlıklar geliyor

Bu tepenin sonunda

Pierre Loti’nin adıyla anılan turistik kahve

diğer kafe ve oteller yer alıyor

Birkaç yıl önce inşa edilen

kıyıdan tepeye çıkan teleferik hiç boş kalmıyor

Çünkü burası nefis bir İstanbul manzarası sunuyor

HALİÇ ADALARINDAN YENİ KÜLTÜR MERKEZLERİNE

Haliç Eyüp’te sonlanırken iki adacıkla taçlanıyor

Bahariye Adaları da denilen bu adalar İstanbullulara hoş bir sürpriz yaparak martılar

karabataklar ve tavşanlarıyla yeniden doğal hayata kucak açtılar

Şimdilerde ise bu adaları turizme açmak için yeni bir peyzaj projesi başlatılıyor

Haliç’in sonlandığı bu nokta yeni kültür merkezlerinin de mekânı

Eyüp Sultan Türbesi’nin yakınına inşa edilen Yunus Gösteri Merkezi tamamlanmak üzere

Kısa bir süre sonra Haliç’te canlı yunus gösterileri başlayacak

Alibeyköy eteklerinde bulunan Silahtarağa Elektrik Santralı’ndaki hummalı çalışma sonucunda Bilgi Üniversitesi’nin kente armağanı çağdaş sanatlar müzesi yeni açıldı

Yine Sütlüce’de

Haliç’in diğer kıyısında yer alan Miniatürk ziyaretçi akınına uğruyor

Miniatürk’ün yakınındaki Sütlüce Kültür Sarayı inşaatı da devam ediyor

Bitirildiğinde

Haliç’in deniz trafiği kadar kültür trafiğini de artıracağa benziyor

Sütlüce Kültür Sarayı’yla arasından Haliç Köprüsü geçen Rahmi Koç Sanayi Müzesi’nin denizaltısı Haliç’in artık temiz olan sularından başını çıkarmış

ziyaretçilerini bekliyor

Kısacası Boğaziçi’yle yarışacak bir Haliç var artık

Tıpkı eski günlerdeki gibi

ama yeniliklerle donanmış

daha da güzelleşmiş

zenginleşmiş haliyle…

10-06-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Yeniden Doğan Bir İstanbul Klasiği....Haliç Haliç eşsiz estetik kültürel dinsel ve tarihsel değerlere sahip bir İstanbul klasiği Bugünlerde yeniden canlandırılan eski yapıları yeni kültür ve eğlence merkezleri ile çağdaş yaşama katkıda bulunmaya hazırlanıyor Bir on sekizinci yüzyıl düşüdür Haliç… Çoğu yangınlarda yok olan gravürlerden bildiğimiz saraylar bahçeler kitaplarda kalan Sadabad gezileri Lale Devri ihtişamı… Semtlerin en manevilerinden Eyüp’te her köşe başında bir türbe bir cami dualarla yıkanır servili mezarlıklardan kutsal bir sessizlik yükselirken Pierre Loti tepelerden platonik aşkı Aziyade’ye seslenir III Selim bestelerini yapar kayıklar süzülür feraceli hanımlar göz süzer çocukların kahkahaları çayırlarda yankı bulur Fener’in seçkin Rum beyleri gururla semtlerini evlerini güzelleştirir Balat’ta başka bir hava eser Antik devirlerden bu yana Haliç’in bir başka adı kaynağı kesin olarak bilinmeyen Altın Boynuz’dur Bazıları yalnızca Tarihi Yarımada’yı Pera’dan (Beyoğlu) ayırarak Boğaz’ın güneyinden batısına uzanan bu iç suyun boynuza benzeyen şeklinden ve bunun güneş ışınlarında altın gibi yıkanmasından ileri geldiğine inanıyor Bazı tarihçiler boynuza benzer palamut balığının burada bol olmasından ötürü böyle adlandırıldığını söylüyor Kimilerine göre ise Altın Boynuz adı şu bildik Boğaz efsanesiyle bağlantılı: Hera tarafından ineğe çevrilen genç İo Boğaz’ı baştan başa koşarak kat eder ve İnek Geçidi (Bosphorus) adını yaratırken bir de sinekten korunmak için boynuzlarını kıyılara çarpa çarpa yarıklar oluşturmasıyla Haliç’e de adını verir Gerçek efsane hangisi olursa olsun Haliç korunaklı konumuyla çağlar boyu hep İstanbul’un gözbebeği olarak kaldı Ama 20 yüzyılda kaderi değişti Nazım planında öngörüldüğü gibi sanayiye tahsis edilerek bir darbe aldı 80’li yıllarda yeni bir hamleyle temizlendi yeşil alanlara sahip oldu Ama asıl rönesansını şimdilerde yaşayarak bir anka kuşu misali küllerinden doğuyor Üstelik yepyeni bir misyona da sahip: Eskilerden kalanlar olabildiğince korunmaya çalışılırken burası artık yalnızca geçmişin yâd edildiği nostaljik bir yer değil geleceğe bakan yeni bir kültür ve eğlence merkezi olmaya hazırlanıyor HALİÇ’İN İNCİLERİ Haliç’te iki kıyıyı birbirine bağlayan üç köprü var: Unkapanı Eminönü ve Haliç köprüleri Her ne kadar bunların en eskisi Unkapanı Köprüsü ise de eski Galata Köprüsü üstündeki balıkçılarıyla veya altındaki bohem kahvehaneleriyle olsun İstanbulluların belleğinde unutulmaz izler bırakmış bir yapı Yeni köprü eskisi kadar şiirsel değilse de balıkçılar hâlâ burada gün boyu balık tutmayı sürdürüyor Derme çatma kayıklar denizin temizlenmesiyle yine burada arz-ı endam ediyorlar Sisler arasından bir akşamüstü Galata’dan Haliç’i seyrederken manzaranızdaki bu kayıkları bir kıyıdan ötekine geçmek için de kullanabilirsiniz Ayrıca Eyüp’te eski günleri yâd edecek müşterilerini bekleyen bir Saltanat Kayığı da sizleri bekliyor Tarihi Yarımada’dan Haliç’e girdiğinizde önce Cibali semti geliyor karşınıza Denizden rahatlıkla fark edebileceğiniz eski tütün fabrikası ışıltılı bir üniversite şimdi Kadir Has Üniversitesi semte ihtiyacı olduğu yaşam soluğunu üflemiş bile 1880’lerde inşa edilen bina Haliç Kültürleri Müzesi’ni de barındırıyor Biraz yukarıda ise Aya Theodosia adlı bir kiliseyken fetihten sonra camiye çevrilen Gül Camii yer alıyor Haliç’in Rum aristokrasisinin merkezi olarak tanınan semti Fener ve Bayezid zamanında Musevi cemaatine kucak açmış Balat’ta hummalı bir restorasyon projesi sürdürülüyor Fener’in dik bir yokuşla sonlandığı tepede Çarşamba’daki Yavuz Sultan Selim Camii görülüyor Biraz aşağıda görkemli mimarisiyle çoğu zaman Patrikhane ile karıştırılan Barok etkili kırmızı Rum Okulu görünüyor 1601’de buraya taşınan ve 1941’deki yangından sonra yeniden inşa edilen patrikhane ve kilisesi Aya Yorgi de Rum Ortodoksların merkezi olarak içinde birçok değerli ikonayı ve diğer kutsal eşyaları barındırıyor Denizden bakıldığında göreceğiniz enlemesine mütevazı yapılar bunlar ihtişamları yoksa da topografyanın sadeliğine uyum sağlıyorlar Semtte bulunan çok ilginç başka bir yapı da deniz kenarında 1870’ten kalma demir döküm gotik Stevi Stefan Bulgar kilisesi Kıyıda İpsilanti ailesinin kabartmalarla süslü evi ve Balat Yahudi Hastanesi var Semtte ayrıca farklı dinlerden kişilerce de ziyaret edilen Ermeni Rum kiliseleri bir dizi sinagog ve Mimar Sinan imzalı Ferruh Kethüda Camii dinsel mozaiğin kanıtları olarak yer alıyorlar Balat’ta daha geçen ay Tasarım Haftası’na ev sahipliği yapan eski Galata Köprüsü eksantrik yeşiliyle gözlerimizi alıyor EYÜP’TE TEFEKKÜRE DALMAK Yine bir Sinan camisi olan Defterdar Camii’ni görebileceğiniz aynı adlı semtten geçerek maneviyatın merkezi Eyüp’e varıyoruz Önce yeni bir kültür ve kongre merkezine dönüşmüş olan en eski Osmanlı sanayi kuruluşlarından pembe kırmızı Feshane binasını ardından Cezeri Kasımpaşa Camii’ni ve Sinan imzalı Zal Mahmut Paşa Camii’ni görüyoruz Karşıda ise semtin başlıca anıtı Eyüp Sultan Camii Hazreti Muhammed’in arkadaşı ve sancaktarı Eyüb-el Ensari’nin mezarı üstüne yapılan 19 yüzyılda yenilenen Barok yapı şifa arayan ziyaretçilerle dolup taşan yeni sünnet olan çocukların mutlaka götürüldüğü kutsal bir yer Biraz ilerleyince de semtin mistik görünümüne en büyük katkıyı sağlayan mezarlıklar geliyor Bu tepenin sonunda Pierre Loti’nin adıyla anılan turistik kahve diğer kafe ve oteller yer alıyor Birkaç yıl önce inşa edilen kıyıdan tepeye çıkan teleferik hiç boş kalmıyor Çünkü burası nefis bir İstanbul manzarası sunuyor HALİÇ ADALARINDAN YENİ KÜLTÜR MERKEZLERİNE Haliç Eyüp’te sonlanırken iki adacıkla taçlanıyor Bahariye Adaları da denilen bu adalar İstanbullulara hoş bir sürpriz yaparak martılar karabataklar ve tavşanlarıyla yeniden doğal hayata kucak açtılar Şimdilerde ise bu adaları turizme açmak için yeni bir peyzaj projesi başlatılıyor Haliç’in sonlandığı bu nokta yeni kültür merkezlerinin de mekânı Eyüp Sultan Türbesi’nin yakınına inşa edilen Yunus Gösteri Merkezi tamamlanmak üzere Kısa bir süre sonra Haliç’te canlı yunus gösterileri başlayacak Alibeyköy eteklerinde bulunan Silahtarağa Elektrik Santralı’ndaki hummalı çalışma sonucunda Bilgi Üniversitesi’nin kente armağanı çağdaş sanatlar müzesi yeni açıldı Yine Sütlüce’de Haliç’in diğer kıyısında yer alan Miniatürk ziyaretçi akınına uğruyor Miniatürk’ün yakınındaki Sütlüce Kültür Sarayı inşaatı da devam ediyor Bitirildiğinde Haliç’in deniz trafiği kadar kültür trafiğini de artıracağa benziyor Sütlüce Kültür Sarayı’yla arasından Haliç Köprüsü geçen Rahmi Koç Sanayi Müzesi’nin denizaltısı Haliç’in artık temiz olan sularından başını çıkarmış ziyaretçilerini bekliyor Kısacası Boğaziçi’yle yarışacak bir Haliç var artık Tıpkı eski günlerdeki gibi ama yeniliklerle donanmış daha da güzelleşmiş zenginleşmiş haliyle…