Arnavutça Alfabe Sayılar Renkler Aylar Ve Haftalar , Olumsuz Cümleler,Zamirler

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-07-2012

YAZILIŞ OKUNUŞ
A---------------------------A
B---------------------------B
C---------------------------TS ts olarak, mace --> matse (kedi)
Ç---------------------------ÇI = Ç'KEMİ=ÇIKEMİ
D---------------------------D
DH-------------------------TH=TI dil ucunu diş ucuna değdirip d sesi çıkararak İngilizce this (th)
E---------------------------E
Ë---------------------------I olarak okunuyor(PËR=PIR veya NËNË=NANA) şeklinde
F---------------------------F
G--------------------------G
GJ-------------------------GH Türkçedeki c gibi ama daha çok cy ya da ci gibi bir ses verir

gjuhë -->
H--------------------------H (genelde yutulan bir harfitir)
I---------------------------İ
J--------------------------J Türkçedeki y sesi
K--------------------------K
L--------------------------L
LL------------------------LL (İng

fall,call gibi)
M-------------------------M
N-------------------------N
NJ------------------------GN tam oknuşu Nİ gibi NJE=NİO gibi ny olarak
O-------------------------O
P--------------------------P
Q--------------------------Q harfi yumuşak Ç olarak okunur
R-------------------------R
RR-----------------------R
S------------------------S
SH-----------------------Ş Türkçedeki ş sesi
T-------------------------T
U------------------------U
V------------------------V
X------------------------DZ dz olarak, nxehtë --> nıdze:ht (sıcak)
XH-----------------------C hoxha=hoca gibi Türkçedeki c sesi
Y------------------------Ü Türkçedeki ü sesi
Z------------------------Z
ZH----------------------J Türkçedeki j sesi
ARNAVUTÇA KİŞİ ZAMİRLERİ
Unë

Ben
Ti

Sen
Ai

O (eril)
Ajo

O (dişil)
Ne

Biz
Ju

Siz
Ata

Onlar (eril)
Ato

Onlar (dişil)
Arnavutçada isimler ve zamirler için cinslik kavramı vardır

Kişiler ve varlıklar için kullanılan isimler eril veya dişil özellikler taşır

Mesela, bir erkek veya bir kitap (libër - eril bir kelimedir) için ai zamiri, bir kadın veya bir pencere (dritare - dişil bir kelimedir) için ajo zamiri kullanılır

Ju zamirinin kullanımı ise aynen türkçedeki gibidir

Ti (sen) demek yerine resmi ve nazik bir hitap için ju (siz) zamiri kullanılır

Jam fiili:
Jam, olmak demektir ve bir bakıma türkçedeki ekfiilin karşılığıdır

Kuralsız bir çekime sahiptir ve şimdiki zamandaki çekimi şöyledir:
Unë jam

<> Ben

im
Ti je

<> Sen

sin
Ai është

<> O

dir
Ajo është

<> O

dir
Ne jemi

<> Biz

iz
Ju jeni

<> Siz

siniz
Ata janë

<> Onlar

dirler
Ato janë

<> Onlar

dirler
Önemli bir örnek verirsek:
Unë jam shqiptar

Ti je shqiptar

Ai është shqiptar

Ajo është shqiptare

Ne jemi shqiptarë

Ju jeni shqiptarë

Ata janë shqiptarë

Ato janë shqiptare

Cümlelerin ne ifade ettiğini açıklamaya gerek yok herhalde

Arnavutçada isimler için eril ve dişillik söz konusu olduğu için yukarıdaki cümlelerde shqiptar isminde bazı değişiklikler olmuştur

shqiptar: arnavut (eril ve tekil biçim)
shqiptarë: arnavutlar (eril ve çoğul biçim)
shqiptare: arnavut (dişil ve tekil biçim)
shqiptare: arnavutlar (dişil ve çoğul biçim)
Yukarıda ai, ajo, ata ve ato zamirleri için uygun biçimler kullanılmıştır

Ama diğer zamirler için de bu durumlar söz konusudur

Mesela:
Unë jam shqiptar

(Burada söyleyen kişi bir erkek

)
Unë jam shqiptare

(Burada söyleyen kişi bir kadın

)
Ne jemi shqiptarë

(Burada söyleyen bir grup erkek ya da kadın-erkek karışık bir grup

)
Ne jemi shqiptare

(Burada söyleyen bir grup kadın

)

Ju jeni shqiptar

(Burada resmi bir şekilde bir erkeğe hitap ediliyor

)
Ju jeni shqiptare

(Burada bir grup kadına ya da resmi biçimde tek bir kadına hitap ediliyor, yani konuşmanın akışına bağlı

)
OLUMSUZ CÜMLELER
Fiilin başına nuk ya s' getirilerek oluşturulur

Unë nuk jam

<> Ben

değilim
Ti nuk je

<> Sen

değilsin
Ai nuk është

<> O

değildir
Ajo nuk është

<> O

değildir

Ne nuk jemi

<> Biz

değiliz
Ju nuk jeni

<> Siz

değilsiniz
Ata nuk janë

<> Onlar

değildirler
Ato nuk janë

<> Onlar

değildirler

ya da,

Unë s'jam

Ti s'je

Ai s'është

Ajo s'është

Ne s'jemi

Ju s'jeni

Ata s'janë

Ato s'janë

Örnek:
Unë nuk jam anglez

Unë s'jam anglez

Ben ingiliz değilim

JAM FİİLİNİN SORU CÜMLELERİNDE KULLANILIŞI

Olumlu ya da olumsuz herhangi bir cümlenin başına 'a' getirilirse o cümle soru biçimine girer

Örnek:

A je shqiptar?
Arnavut musun?

A nuk je shqiptar?
Arnavut değil misin?

Bu durumda 'a' Türkçe'deki 'mi' soru eki karşılığıdır diyebiliriz

Soru cümlesi kurulurken kişi zamiri jam fiilinden sonra gelebilir

A je ti shqiptar?
Sen arnavut musun?

'a' kullanılmadan sadece cümleye soru tonlaması katılarak da soru cümlesi oluşturulabilir

Ti je shqiptar?
Sen arnavut musun?
AYLAR ve HAFTALAR
Hafta - Javë (yav)

Paratesi - E hënë (e hın)
Salı - E Martë (e mart)
Çarşamba - E Mërkurë (e mırkur)
Perşembe - E Enjte (e enyte)
Cuma - E Premte (e premte)
Cumartesi - E Shtunë (e ştun)
Pazar - E Diellë (e diell)

Ay - Muaj (muay)

Ocak - Janar (yanar)
Şubat - Shkurt (şkurt)
Mart - Mars (mars)
Nisan - Prill (prill)
Mayıs - Maj (may)
Haziran - Qershor (çerşor)
Temmuz - Korrik (korrik)
Ağustos - Gusht (guşt)
Eylül - Shtator (ştator)
Ekim - Tetor (tetor)
Kasım - Nëntor (nıntor)
Aralık - Dhjetor (this kelimesinin söylenişi dhyetor)

RENKLER
Beyaz - Bardh (bardh)
Siyah - Zezë (zez)
Mavi - Kaltër (kaltır)
Sarı - Verdhë (verdh)
Kırmızı - Kuqe (kuçe)
Turuncu - Ngjyrë portokalli (ncür portokalli - yani portakal rengi diye anlatılır)
Yeşil - Gjelbër (celbır)
Kahverengi - Kaft (kaft)

Ayrıca koyu renkler için Mbyllt (mbüllt) kullanılır

Koyu kırmızı - Kuqe mbyllt
Lacivert - Kaltër mbyllt
SAYILAR
Numrat

1 - Një (nyı)
2 - Dy (dü)
3 - Tre (tre)
4 - Katër (katır)
5 - Pesë (pes) etmeyin : )
6 - Gjashtë (caşt)
7 - Shtatë (ştat)
8 - Tetë (tet)
9 - Nëntë (nınt)
10 - Dhjetë (dhyet)
11 - Njëmbëdhjetë (nyımbıdhyet)
12 - Dymbëdhjetë (dümbıdhyet)
13 - Trembëdhjetë (trembıdhyet)

bu şekilde 20'ye kadar devam eder

20 - Njëzet (nyızet)
21 - Njëzetenjë (nyızetenyı)
22 - Njëzetedy (nyızetedü)
23 - Njëzetetre (nyızetetre)

bu şekilde 30'a kadar devam eder

40 - Dyzet veya Katërdhjetë (düzet veya katırdhyet)
41 - Dyzetenjë veya Katërdhjetenjë (düzetenyı veya katırdhyetenyı)
42 - Dyzetedy veya Katërdhjetedy (düzetedü veya katırdhyetedü)
43 - Dyzetetre veya Katërdhjetetre (düzetetre veya katırdhyetetre)

bu şekilde 50'ye kadar devam eder

50 - Pesëdhjet (pesdhyet)
51 - Pesëdhjetenjë (pesdhyetenyı)
52 - Pesëdhjetedy (pesdhyetedü)
53 - Pesëdhjetetre (pesdhyetetre)

bu şekilde 60'a kadar devam eder

60 - Gjashtëdhjet (caştıdhyet)
61 - Gjashtëdhjetenjë (caştıdhyetenyı)
62 - Gjashtëdhjetedy (caştıdhyetedü)
63 - Gashtëdhjetetre (caştıdhyetetre)

bu şekilde 70'e kadar devam eder

70 - Shtatëdhjet (ştatıdhyet)
71 - Shtatëdhjetenjë (ştatıdhyetenyı)
72 - Shtatëdhjetedy (ştatıdhyetedü)
73 - Shtatëdhjetetre (ştatııdhyetetre)

bu şekide 80'e kadar devam eder

80 - Tetëdhjet (tetıdhyet)
81 - Tetëdhjetenjë (tetıdhyetenyı)
82 - Tetëdhjetedy (tetıdhyetedü)
83 - Tetëdhjetetre (tetıdhyetetre)

bu şekide 90'a kadar devam eder

90 - Nëntëdhjet (nıntıdhyet)
91 - Nëntëdhjetenjë (nıntıdhyetenyı)
92 - Nëntëdhjetedy (nıntıdhyetedü)
93 - Nëntëdhjetetre (nıntıdhyetetre)

bu şekilde 100'e kadar devam eder

100 - Njëqind (nyıçind)
200 - Dyqind (düçind)
300 - Treqind (treçind)

bu şekilde 1000'e kadar devam eder

1000 - Njëmijë (nyımiy)
2000 - Dymijë (dümiy)
3000 - Tremijë (tremiy)

10

000 - Dhjetemije (dhjetmiy)

100

000 - Njëqindmijë (njıçindmiy)

1

000

000 - Njëmilion (nyımilion)

10-07-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Arnavutça Alfabe Sayılar Renkler Aylar Ve Haftalar , Olumsuz Cümleler,Zamirler YAZILIŞ OKUNUŞ A---------------------------A B---------------------------B C---------------------------TS ts olarak, mace --> matse (kedi) Ç---------------------------ÇI = Ç'KEMİ=ÇIKEMİ D---------------------------D DH-------------------------TH=TI dil ucunu diş ucuna değdirip d sesi çıkararak İngilizce this (th) E---------------------------E Ë---------------------------I olarak okunuyor(PËR=PIR veya NËNË=NANA) şeklinde F---------------------------F G--------------------------G GJ-------------------------GH Türkçedeki c gibi ama daha çok cy ya da ci gibi bir ses verir gjuhë --> H--------------------------H (genelde yutulan bir harfitir) I---------------------------İ J--------------------------J Türkçedeki y sesi K--------------------------K L--------------------------L LL------------------------LL (İng fall,call gibi) M-------------------------M N-------------------------N NJ------------------------GN tam oknuşu Nİ gibi NJE=NİO gibi ny olarak O-------------------------O P--------------------------P Q--------------------------Q harfi yumuşak Ç olarak okunur R-------------------------R RR-----------------------R S------------------------S SH-----------------------Ş Türkçedeki ş sesi T-------------------------T U------------------------U V------------------------V X------------------------DZ dz olarak, nxehtë --> nıdze:ht (sıcak) XH-----------------------C hoxha=hoca gibi Türkçedeki c sesi Y------------------------Ü Türkçedeki ü sesi Z------------------------Z ZH----------------------J Türkçedeki j sesi ARNAVUTÇA KİŞİ ZAMİRLERİ Unë Ben Ti Sen Ai O (eril) Ajo O (dişil) Ne Biz Ju Siz Ata Onlar (eril) Ato Onlar (dişil) Arnavutçada isimler ve zamirler için cinslik kavramı vardır Kişiler ve varlıklar için kullanılan isimler eril veya dişil özellikler taşır Mesela, bir erkek veya bir kitap (libër - eril bir kelimedir) için ai zamiri, bir kadın veya bir pencere (dritare - dişil bir kelimedir) için ajo zamiri kullanılır Ju zamirinin kullanımı ise aynen türkçedeki gibidir Ti (sen) demek yerine resmi ve nazik bir hitap için ju (siz) zamiri kullanılır Jam fiili: Jam, olmak demektir ve bir bakıma türkçedeki ekfiilin karşılığıdır Kuralsız bir çekime sahiptir ve şimdiki zamandaki çekimi şöyledir: Unë jam <> Ben im Ti je <> Sen sin Ai është <> O dir Ajo është <> O dir Ne jemi <> Biz iz Ju jeni <> Siz siniz Ata janë <> Onlar dirler Ato janë <> Onlar dirler Önemli bir örnek verirsek: Unë jam shqiptar Ti je shqiptar Ai është shqiptar Ajo është shqiptare Ne jemi shqiptarë Ju jeni shqiptarë Ata janë shqiptarë Ato janë shqiptare Cümlelerin ne ifade ettiğini açıklamaya gerek yok herhalde Arnavutçada isimler için eril ve dişillik söz konusu olduğu için yukarıdaki cümlelerde shqiptar isminde bazı değişiklikler olmuştur shqiptar: arnavut (eril ve tekil biçim) shqiptarë: arnavutlar (eril ve çoğul biçim) shqiptare: arnavut (dişil ve tekil biçim) shqiptare: arnavutlar (dişil ve çoğul biçim) Yukarıda ai, ajo, ata ve ato zamirleri için uygun biçimler kullanılmıştır Ama diğer zamirler için de bu durumlar söz konusudur Mesela: Unë jam shqiptar (Burada söyleyen kişi bir erkek) Unë jam shqiptare (Burada söyleyen kişi bir kadın) Ne jemi shqiptarë (Burada söyleyen bir grup erkek ya da kadın-erkek karışık bir grup) Ne jemi shqiptare (Burada söyleyen bir grup kadın) Ju jeni shqiptar (Burada resmi bir şekilde bir erkeğe hitap ediliyor) Ju jeni shqiptare (Burada bir grup kadına ya da resmi biçimde tek bir kadına hitap ediliyor, yani konuşmanın akışına bağlı) OLUMSUZ CÜMLELER Fiilin başına nuk ya s' getirilerek oluşturulur Unë nuk jam <> Ben değilim Ti nuk je <> Sen değilsin Ai nuk është <> O değildir Ajo nuk është <> O değildir Ne nuk jemi <> Biz değiliz Ju nuk jeni <> Siz değilsiniz Ata nuk janë <> Onlar değildirler Ato nuk janë <> Onlar değildirler ya da, Unë s'jam Ti s'je Ai s'është Ajo s'është Ne s'jemi Ju s'jeni Ata s'janë Ato s'janë Örnek: Unë nuk jam anglez Unë s'jam anglez Ben ingiliz değilim JAM FİİLİNİN SORU CÜMLELERİNDE KULLANILIŞI Olumlu ya da olumsuz herhangi bir cümlenin başına 'a' getirilirse o cümle soru biçimine girer Örnek: A je shqiptar? Arnavut musun? A nuk je shqiptar? Arnavut değil misin? Bu durumda 'a' Türkçe'deki 'mi' soru eki karşılığıdır diyebiliriz Soru cümlesi kurulurken kişi zamiri jam fiilinden sonra gelebilir A je ti shqiptar? Sen arnavut musun? 'a' kullanılmadan sadece cümleye soru tonlaması katılarak da soru cümlesi oluşturulabilir Ti je shqiptar? Sen arnavut musun? AYLAR ve HAFTALAR Hafta - Javë (yav) Paratesi - E hënë (e hın) Salı - E Martë (e mart) Çarşamba - E Mërkurë (e mırkur) Perşembe - E Enjte (e enyte) Cuma - E Premte (e premte) Cumartesi - E Shtunë (e ştun) Pazar - E Diellë (e diell) Ay - Muaj (muay) Ocak - Janar (yanar) Şubat - Shkurt (şkurt) Mart - Mars (mars) Nisan - Prill (prill) Mayıs - Maj (may) Haziran - Qershor (çerşor) Temmuz - Korrik (korrik) Ağustos - Gusht (guşt) Eylül - Shtator (ştator) Ekim - Tetor (tetor) Kasım - Nëntor (nıntor) Aralık - Dhjetor (this kelimesinin söylenişi dhyetor) RENKLER Beyaz - Bardh (bardh) Siyah - Zezë (zez) Mavi - Kaltër (kaltır) Sarı - Verdhë (verdh) Kırmızı - Kuqe (kuçe) Turuncu - Ngjyrë portokalli (ncür portokalli - yani portakal rengi diye anlatılır) Yeşil - Gjelbër (celbır) Kahverengi - Kaft (kaft) Ayrıca koyu renkler için Mbyllt (mbüllt) kullanılır Koyu kırmızı - Kuqe mbyllt Lacivert - Kaltër mbyllt SAYILAR Numrat 1 - Një (nyı) 2 - Dy (dü) 3 - Tre (tre) 4 - Katër (katır) 5 - Pesë (pes) etmeyin : ) 6 - Gjashtë (caşt) 7 - Shtatë (ştat) 8 - Tetë (tet) 9 - Nëntë (nınt) 10 - Dhjetë (dhyet) 11 - Njëmbëdhjetë (nyımbıdhyet) 12 - Dymbëdhjetë (dümbıdhyet) 13 - Trembëdhjetë (trembıdhyet) bu şekilde 20'ye kadar devam eder 20 - Njëzet (nyızet) 21 - Njëzetenjë (nyızetenyı) 22 - Njëzetedy (nyızetedü) 23 - Njëzetetre (nyızetetre) bu şekilde 30'a kadar devam eder 40 - Dyzet veya Katërdhjetë (düzet veya katırdhyet) 41 - Dyzetenjë veya Katërdhjetenjë (düzetenyı veya katırdhyetenyı) 42 - Dyzetedy veya Katërdhjetedy (düzetedü veya katırdhyetedü) 43 - Dyzetetre veya Katërdhjetetre (düzetetre veya katırdhyetetre) bu şekilde 50'ye kadar devam eder 50 - Pesëdhjet (pesdhyet) 51 - Pesëdhjetenjë (pesdhyetenyı) 52 - Pesëdhjetedy (pesdhyetedü) 53 - Pesëdhjetetre (pesdhyetetre) bu şekilde 60'a kadar devam eder 60 - Gjashtëdhjet (caştıdhyet) 61 - Gjashtëdhjetenjë (caştıdhyetenyı) 62 - Gjashtëdhjetedy (caştıdhyetedü) 63 - Gashtëdhjetetre (caştıdhyetetre) bu şekilde 70'e kadar devam eder 70 - Shtatëdhjet (ştatıdhyet) 71 - Shtatëdhjetenjë (ştatıdhyetenyı) 72 - Shtatëdhjetedy (ştatıdhyetedü) 73 - Shtatëdhjetetre (ştatııdhyetetre) bu şekide 80'e kadar devam eder 80 - Tetëdhjet (tetıdhyet) 81 - Tetëdhjetenjë (tetıdhyetenyı) 82 - Tetëdhjetedy (tetıdhyetedü) 83 - Tetëdhjetetre (tetıdhyetetre) bu şekide 90'a kadar devam eder 90 - Nëntëdhjet (nıntıdhyet) 91 - Nëntëdhjetenjë (nıntıdhyetenyı) 92 - Nëntëdhjetedy (nıntıdhyetedü) 93 - Nëntëdhjetetre (nıntıdhyetetre) bu şekilde 100'e kadar devam eder 100 - Njëqind (nyıçind) 200 - Dyqind (düçind) 300 - Treqind (treçind) bu şekilde 1000'e kadar devam eder 1000 - Njëmijë (nyımiy) 2000 - Dymijë (dümiy) 3000 - Tremijë (tremiy) 10000 - Dhjetemije (dhjetmiy) 100000 - Njëqindmijë (njıçindmiy) 1000000 - Njëmilion (nyımilion)