Bütün Türk Tarihi

Türklerin Tarihi, günümüzdeki Türkî halklar'ın ve yabancı halkların arasında zamanla erimeden önce Türk dilini konuşmuş olan Türkî topluluklarının ortak tarihidir Göktürklerden önce varolmuş Türk dili konuşan topluluklar bazı tarihçiler tarafından, Türk tabiri yerine Ön Türk tabiri ile anılır

Türkîler'in siyasi bir topluluk olarak ilk tarih sahnesine çıkmalarının Hun (Hiung-nu'lar veya Şiongnu'lar) hükümdarlığı ile olduğuna dair iddialar vardır] Başlangıcı hususunda tartışmalar olsa da Türklerin tarihi, dünya tarihinin önemli bir parçasıdır Avrasya ve Kuzey Afrika'da ortaya çıkan her halkın tarihi uzaktan veya yakından Türklerin hareketlerinden etkilenmiştir Türkler doğu kültürlerini batıya ve batı kültürlerini doğuya taşımakla da önemli bir rol oynamışlardır Kendi dinleri Tengricilik'ten sonra benimsedikleri yabancı dinlerinde çok kez öncüsü ve savunucusu olmuş ve yayılmalarını ve gelişmelerini sağlamışlardır (Mani dini, Musevilik, Budizm, Ortodoks- ve Nasturi Hristiyanlığı, İslam)

Türk Tarihinin Başlangıcı

Dünya üzerinde yaşayan insan topluluklarının milletleşme süreci onların avcı-toplayıclıktan çiftçi-çobancılığa geçimesi ile başlar Türkleri oluşturacak insan topluluklarının mö 6000 lerde koyun yetiştiriciliğine başladığı düşünülmektedir Bu tarih atlı göçebe Türk kültürünün başlangıcı olarak kabul edilebilir Bu değişiklikler ile ilk Türk kültürü olan anav kültürü ortaya çıkmıştır Türklerin atalarının MÖ 2500 ile MÖ 1700 yılları arasındaki Afanasiyevo kültürü ile başlayan ve MÖ 1700 ile MÖ 1200 yılları arasındaki Andronovo Kültürü ile devam eden dolikosefal mongolitlerle ortak yönleri bulunmayan Brakifesal ırka dayandıığını savunurlar Bu ırkın savaşçı ve göçebe kültüre sahip olduğu, MÖ 1700 yılları sonrasında kitleler halinde Altay Dağları ile Tanrı Dağları arasındaki bölgeye yayıldığı bilinmektedir Bilinen ilk Türk devleti İskitlerdir

MÖ 3`üncü yüzyıl

MÖ312: Büyük Hun Devleti'nin (Huing nu) kuruluşu ve Çin/Hiung nu arasında Kuzey Şansi Savaşı
MÖ240: Bozkır halklarına karşı Çin'in duvar inşası: Çin Seddi
MÖ209: Hiung nu lideri Teoman'ın ölümü ve Mete'nin Hiung-nu'ların (Hunların) lideri olması
MÖ201: Kırgız halkından ilk kez söz edilmesi

MÖ 2`nci yüzyıl

MÖ187: Çin'in Hiung nu üzerine Pa-i-Teng seferi
MÖ177-MÖ165: Yue-çilerin Hiung nu'lar tarafından Kansu'dan Baktriane'ye sürülmeleri ve oradaki Helen krallığını ortadan kaldırmaları
MÖ177-MÖ165: Hiung nu'ların Çin'e akınları
MÖ138-MÖ126: Baktria'da Çang Kien elçiliği Çin-İran ilişkileri
MÖ2 yüzyılda:Asya Hun Devleti(Büyük Hun Devleti) yıkıldı

MÖ 1`nci yüzyıl

MÖ49-MÖ36: Çiçi'nin Talas'a göçü (Batı Hiung-nu)

1`nci yüzyıl

48: Hiung nu'ların ikiye bölünmeleri (Kuzey Hiung-nu ve Güney Hiung-nu)
93: Hiung nu'ların Sien Pi'ler tarafından mağlup edilmeleri

2`nci yüzyıl

Aşağı İtil'de (Hazar denizi'nin kuzeyi) Hun varlığı

3`ncü yüzyıl
260: Şan-şi'nin kuzeyinde Tabgaçlar

4`ncü yüzyıl

304-351: Çin'in kuzeyinde Hiung-nu krallıkları (Han Zhao, Hou Zhao)
388-392: Çin'in kuzeyinde Ding ling krallığı (Wei)
374-375: Avrupa Hunlarının Don Nehri'ni geçişi
386-409: Tabgaçlar Kuzey Çin'de (Kuzey Vey)

5`nci yüzyıl

402: Rouran'ın kuruluşu (Yüan Yüan/Avarlar?)
407-431: Çin'in kuzeyinde Hiung-nu krallığı (Xia)
422: Lo-yang'ın Tabgaçlar tarafından alınışı
427: Romalılar ve Hunların ittifakı
434: Bizans ile Hunlar arasında Margos Antlaşması
440: Ak Hun (Eftalit) istilalarının başlaması
451: Attila Galya'da (bugün Fransa)
452: Attila'nın Roma seferi ve Papa I Leo ile görüşmesi
480: Hazar denizi ile Tuna nehri arasında Ön Bulgarlar
480: Mazdek İsyanları'nda Sasaniler'e Ak Hunların yardım etmesi

Orta Çağ/Türkler

6`ncı yüzyıl

531-578: Kafkas Surları'nın İranlı Hüsrev tarafından dikilmesi
534: Tabgaçların (Vey Hanedanlığı) dağılması
552: Tu-kiu'lerin (Türküt'ler/Göktürkler) Rouran egemenliğe karşı ayaklanması Birinci Göktürk Kağanlığı'nın kuruluşu
565: Ak Hunların (Eftalitler) Göktürkler tarafından ortadan kaldırılmaları
582: Birinci Göktürk Kağanlığının bölünmesi

7`nci yüzyıl

619: Avarların İstanbul'u I kuşatması
626: Avarların İstanbul'u II kuşatması
626-627: Doğu Roma İmparatoru Herakleios'un Hazarlar'dan yardım istemesi
639: Göktürk prensi Kürşad'ın ihtilal denemesi
642: Güneydoğu Avrupa'da (Karadeniz'in kuzeyi'nde) Büyük Bulgarya Hanlığı'nın bölünmesi
673-674: Arapların Maveraünnehir'e ulaşması ve Göktürk şehri Buhara'yı kuşatması
674: Paralı Türk askerlerinin İslam topraklarında varlığı
680: Ön Bulgarlar Balkan'da
681-744: İkinci Göktürk Kağanlığı'nın kuruluşu

8`nci yüzyıl

720-735: Orhun Anıtlarının dikilmesi
744-840: Uygur Kağanlığı'nın kuruluşu
751: Çinlerin Orta Asya'ya girişi, Talas Savaşı
755: Paralı Türk askerlerin Ngan Lu-Şan'ın Çin'deki isyanı
762-770: Uygurların Mani dini'ni benimsemeleri
780: İtil Bulgar Hanlığı'nın kuruluşu

9`ncu yüzyıl
Hazar Hanlığı gücünün zirvesindeyken

811: Bulgar kralı Han Krum'un Bizans kralı I Nikephoros'u öldürmesi
833-882: Samerra'da paralı Türk askerlerinin varlığı
840-924: Kırgızların Uygurlara saldırması Uygurların güneybatıya kaçıp Sincan ve Kansu'ya yerleşmeleri Moğolistan'da Kırgız egemenliği
851-863: Aziz Kyrillos'un Hazarlara gelişi
864-865: Bulgar kralı I Boris'in hıristiyanlığı kabul etmesi Ön Bulgarların islavlaşması
868-884: Türkler Mekke'de
880: Raşid el-Türki'nin Yukarı Mısır seferi
883: Çin'deki Şatuolar

10`ncu yüzyıl

Güneydoğu Avrupa'da Peçenek egemenliği
905: Mısır valisi İhşid
921: İbn Fadlan'ın henüz müslümanlaşmış İdil bulgarlarını elçi olarak ziyareti
923-946: Çin'in kuzeyinde Şa-t'o egemenliği (Hou Tang, Hou Jin)
924: Moğol Hitayların Kırgız Devletini yıkması
934: Satuk Buğra Han ilk müslüman Türk Hakanı olarak tarihe geçer,
944-1090: Peçeneklerin ardı kesilmeyen Bizans saldırıları
965: Hazar başkenti'nin I Svyatoslav tarafından alınışı
985: Siri Derya'da Selçuklular
995: Harezmşahlar'ın tek bir çatı altında birleşmeleri
999: Karahanlılar'ın (Uygurlar + Karluklar) Buhara'yı alışı Karahanlıların müslümanlaşması

11`nci yüzyıl

1016: Rus ve Bizanslıların Hazarları ortadan kaldırması
1026-1090: Bizansa karşı Peçenek saldırıları
1040: Selçukluların Gaznelileri yenmesi
1059: İsfahan'ın Selçuklular tarafından alınışı
1071: Malazgirt savaşı: Selçukluların Bizanslıları yenmesi
1071-1076: Türklerin Antakya, Şam, Kudüs ve Mekke'ye gelişi
1077: Anadolu Selçuklu Devleti'nin (ya da Rum Selçuk Devleti) kuruluşu
1090-1091: Peçeneklerin ve Çaka Beyin İstanbulu kuşatması
1091: Kıpçakların Bizanslıların yardımına koşup Peçenekleri bozguna uğratışı
1096: Haçlıların Anadoluya girişi
1099: Kudüs'ün haçlılar tarafından alınışı

12`nci yüzyıl

1122: Tüm Peçenek halkının Kıpçaklar tarafından katledilmesi
1130-1135: Moğol Hitayların Tunguz Curcenler (Jin) tarafından batıya doğru kaçırılmaları, ve Hitayların Orta Asya'da Kara Hıtay'ı kurmaları
1150: Gaznelilerin Gurlular tarafından ortadan kaldırılmaları
1157: Büyük Selçukluların sonu
1176: Miryakefalon Savaşı: Bizanslıların Selçuklular tarafından bozguna uğratılmaları
1187: Gazneliler İmparatorluğunun sonu

Moğol İmparatorluğu'nun yayılmasından önce son durum

13`ncü yüzyıl

13'ncü yüzyılda Moğol İmparatorluğu'nun yayılması

1200-1220: Harezm İmparatorluğunun altın çağı
1206: Cengiz Han'in Büyük Han ilan edilişi
1206-1209: Delhi Sultanlığı'nın kuruluşu
1211: Karahıtay Kağanlığının Moğollar tarafından ortadan kaldırılması
1223: Doğu Avrupa'ya Moğol akınları
1230-1231: Otrar Faciası: Moğollar gönderdikleri elçileri kılıçtan geçiren Harezmlere katliam yapıp İranı ele geçiriyorlar
1230: Yassı Çemen Savaşı: Harezmşahlar / Anadolu Selçuklu - Eyyubi ittifakı arasında savaş
1241-1242: Moğolların Polonya, Macaristan, Avusturya ve Adriyatik'e gelişi
1243: Kösedağ Savaşı: Anadolu Selçukları ve Moğol İmparatorluğu arasında savaş
1250: Memlûk Devleti Kahire'de iktidarı ele geçiriyor ve Mekke Türk hakimiyetine giriyor
1255-1260: Moğollar Viyana, Yun-nan, Tonkin, Suriye ve Rusya'da
1290-1320: Delhi Halaci Hanedanlığı
1299: Osmanlı İmparatorluğu'nun doğuşu

Osmanlı İmparatorluğunun 1299 ile 1683 yılları arasındaki büyümesi

Moğol İmparatorluğu'nun bölünmesinden sonra Altın Ordu devleti Türkleşiyor


14`ncü yüzyıl

Çağatay Hanlığı 1350 yılından itibaren tamamen Türkleşmiş oluyor]]

1320-1424: Delhi'de Tuğluk Hanedanlığı
1346: Osmanlıların Avrupaya geçişi
1361: Edirne'nin Osmanlılar tarafından alınışı
1370: Timur'un iktidarı ele alması
1382: Toktamış'ın Altın Ordu'nun başına geçmesi ve Moskovayı ateşe vermesi
1389: Kosova: Osmanlıların Balkanlar'da egemenlik sağlaması
1389-1403: I Bayazit hükümdarlığı
1398: Timur'un Hindistan seferi

15`nci yüzyıl

1402: Ankara Savaşı: Timur ile I Beyazıd arasında
1405: Timur'un ölümü
1405-1447: Şahruh'un Herat'a gelişi
1406: Akkoyunlular ile Karakoyunluların tekrar tarih sahnesine çıkışı
1412-1460: Ebu'l Hayr'ın Özbek gücünü kuruşu
1414-1517: İranileşmiş Türk Hanedanlığı Delhi Seyyidleri
1430: Kırım Hanlığı'nın kuruluşu
1445: Kazan Hanlığı'nın kuruluşu
1447-1449: Uluğ Bey
1453: Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u alışı
1453-1504: Akkoyunlu devleti'nin altın çağı
1462-1505: Astrahan Hanlığı'nın kuruluşu
1473: Hüseyin Baykara: Timur Rönesansı

Yeni Çağ

16`ncı yüzyıl

1500: Muhammed Şeybani ve Maveraünnehir'de Özbekler
1502: Altın Ordu Devleti'nin sonu
1502: İsmail'in İran'da Safevi Hanedanlığını kurması
1510: Muhammed Şeybani'nin İsmail tarafından mağlup edilmesi
1512-1520: I Selim
1516: Osmanlıların Cezayir'e ayak basması
1516-1517: Suriye ve Mısır'ın Osmanlılar tarafından fethi
1520-1566: "Muhteşem Süleyman" (Kanuni) dönemi
1525: Babür Şah Hindistan'da
1534: Osmanlıların Tunus'a girişi
1551: Osmanlıların Trablusgarp'a gelişi
1552: Kazan'ın Ruslar tarafından alınışı
1555: Astrahan'ın Ruslar tarafından alınışı
1557: Nogay Hanlığı'nın Ruslar tarafından ilhakı
1556-1605: Ekber Hindistan İmparatoru
1571: İnebahtı Savaşı: Osmanlılar ile birleşmiş hıristiyan Orduları arasında dünya tarihinin en büyük deniz savaşı
1571: Kırım Hanı'nın Moskovayı yakması
1572: Kasım Hanlığı'nın Ruslar tarafından yıkılması
1584: Sibiryalıların Kozakları mağlup etmesi
1595: Rusların Baraba Türklerini katledip yok etmesi

17`nci yüzyıl

1600: Sibir Hanlığının mağlup edilmesi
1606: Osmanlı İmparatorluğunun zirveye ulaşmasını simgeleyen Zitvatorok Antlaşması
1615-1650: Kırgızların Ruslara karşı mücadelesi
1628-1658: Hindistan imparatoru Şah Cihan
1630: Rusların Yakut topraklarına girişi
1658-1707: Hindistan imparatoru Evrengzeb
1683: Viyana'nın Osmanlılar tarafından kuşatılması
1699: Karlofça Antlaşması Osmanlıların gerilemeye başlaması

18`nci yüzyıl

1705: Tunus'un bağımsızlığını kazanması
1713: Kazaklar üzerinde Rus himayesi
1717-1730: Osmanlıların Lâle Devri
1736-1747: Nadir Şah akını
1742-1775: Rusya'da Pugaçev Savaşı (Tatar ayaklanması)
1757: Sincan'ın (Doğu Türkistan) Çin tarafından ilhakı
1782: Yakut ülkesinin Ruslar tarafından ilhakı
1783: Kırım'ın Ruslar tarafından ilhakı
1794: İran'da Kacar Hanedanlığı'nın bir Türk tarafından kuruluşu
1798-1799: Napoleon Bonaparte'ın Mısır seferi Türk-Fransız mücadelesi

19`ncu yüzyıl

1866: Buhara'nın Rus vasalı olması
1873: Hive'nin Ruslar tarafından ilhakı
1876: Hokand Hanlığı'ın Ruslar tarafından ilhakı
1876: İlk Türk anayasası
1878: Ayastefanos Antlaşması: Sırbistan, Karadağ, Romanya ve Bulgaristan'ın bağımsızlıklarını kazanması
1881:Gazi Mareşal Mustafa Kemal Paşa'nın doğumu
1882: Mısır'ın İngiltere tarafından işgali

20`nci yüzyıl

Anadolu Türkleri 60 yıl kadar bir zaman için tek uzun ömürlü, bağımsız bir devlete sahip Türk topluluğu olarak kalmıştır

1905: Cedidcilik hareketlerinin başlaması
1910-1920: Kazakların ve Kırgızların Alaş Orda Hükümeti
1911-1912: Trablusgarp'ın İtalya tarafından işgali
1912: Balkan savaşları
1915-1916: Çanakkale Savaşı
1915-1918: Ermenilerin,Türklere karşı katliamları
1917: Türkistan'ın özerkliğini ilan etmesi
1918: Türkiye ile İtilaf Devletleri arasında Mondros Mütarekesiimzalandı
1919-1922: Kurtuluş Savaşı gerçekleşti
1919-1928: Sovyetlere karşı Basmacı mücadelesi
1921-1944: Tannu Tuva Halk Cumhuriyeti
1922: Türklerin Yunanlara karşı zaferi
1923: Cumhuriyet'in ilan edilmesi
1932-1934: Çin'de Uygurların Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti
1938: Mustafa Kemal Paşa'nın vefatı
1944: Rus ordusunun yardımı ile kısa ömürlü bir Doğu Türkistan Cumhuriyeti ilan edilmesi
1955: Sincan Uygur Özerk Bölgesi: Sincan'ın (Doğu Türkistan'ın) özerk bölge ilan edilmesi
1971: Avrupalıların Orta Asya'dan çekilmeye başlaması
1974: Türkiye'nin Kıbrıs çıkartması
1983: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını ilan etmesi
1988: Azeri-Ermeni ihtilafının başlaması
1990: Sovyetlerin Bakü baskını
1991: SSCB'nin dağılması BDT'nin ortaya çıkması
1992: BDT Türk Cumhuriyetlerinin BM'ye kabülü:
Kazakistan Cumhuriyeti
Özbekistan Cumhuriyeti
Azerbaycan Cumhuriyeti
Türkmenistan Cumhuriyeti
Kırgızistan Cumhuriyeti
1992: 30 Ekim 1992'de Ankara'da ilk Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi'nin yapılması
1993: Azerbaycan'ın bir kısmının Ermeniler tarafından işgali
1993: 1993 yılında, Türk Dili Konuşan Ülkelerin kültür ve sanat alanlarında işbirliğini sağlayan Türk Kültür ve Sanatları Ortak Yönetimi'nin Almatı'da kurulması
1993: Kültürel, ekonomik ve siyasi nitelikte bir forum olan ve tüm Türk devlet ve toplulukları ile akraba toplulukların katıldığı ilk Türk Kurultayı'nın yapılması

21`nci yüzyıl

2005: Kırgızistan'da Lale devrimi
2005: Kazak lider Nursultan Nazarbayev'in yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında Orta Asya'da ortak pazar kurulması teklifi
2005: Özbekistan'da Andican olayları
2006: Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattının hizmete girmesi
2007: Hazar denizinin statüsünün belirlenmesi için kıyıdaş ülkelerin ilk defa bir araya gelmesi
2008: 21 Kasım 2008 tarihinde Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan arasında Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi kurulması