|
Prof. Dr. Sinsi
|
Arkadaşlar Size Tarih Ders Notlarını Veriyorum !
Eski Çağlarda Türkiye ve Çevresindeki Uygarlıklar
A ESKİ ÇAĞLARDA TÜRKİYE
Anadolu:
Küçük Asya İlk çağlardan itibaren Anadolu’ya (güneşin doğduğu yer) anlamına gelen "Anatolia" denirdi
Anadolu, bir yarımada oluşu, uygun iklimi, doğal yapısı sebebiyle her devirde cazibe merkezi durumunda olmuştur
Karain ve Beldibi mağaraları, Çayönü, Çatalhöyük, Hacılar, Truva, Alişar ve Alacahöyük, Anadolu'nun tarih öncesi geçmişini aydınlatan önemli merkezleridir
Eski çağlardan beri birçok kavim Anadolu’ya göç ederek yerleşmiş veya Anadolu'yu işgal etmişlerdir
Bunların başlıcaları:
Hititler, Frigler, İyonlar, Urartular, Persler, Makedonyalılar, Romalılar ve Bizanslılardır
Henüz yazının bilinmediği döneme tarih öncesi çağlar (prehistorik) denir
1 Türkiye'nin Tarih Öncesi Dönemlerini Aydınlatan Merkezler
Tarih Öncesi Çağlar (Prehistorik Devirler):
1 Taş Çağı
Üç dönemde incelenir
a) Eski Taş / Kaba Taş (Paleolitik Çağı) > (MÖ 600000 -10000)
b) Orta Taş / Yontma Taş (Mezolitik Çağı) > (MÖ 10000 - 8000)
c) Yeni Taş / Cilâlı Taş (Neolitik Çağı) > (MÖ 8000 - 5500)
a) Eski Taş / Kaba Taş (Paleolitik Çağı) (MÖ 600000 -10000)
Bu devri yaşayan insan toplulukları ilkel bir göçebe hayat sürmüşlerdir
Ağaç kovuklarında, mağaralarda ve nehir yataklarında yaşayan insanlar tabiatta hazır bulduklarıyla, avcılık ve balıkçılıkla geçinmişlerdir (Avcı ve toplayıcı) Ateş bulundu ve kullanıldı
Türkiye'de Eski Taş Devri:
Antalya'da Karain, Beldibi ve Belbaşı Mağaraları Anadolu'da bu döneme ait önemli merkezlerdir
b) Orta Taş / Yontma Taş (Mezolitik Çağı)
(MÖ 10000 - 8000)
İnsanlığın toplayıcılık ve avcılıktan üretime geçiş yaptığı dönemdir
Hayvanlar evcilleştirilmiştir
Buzul çağları sona ermiş, yeryüzündeki iklim koşulları günümüz iklimine dönmeye başlamıştır
Türkiye'de Orta Taş Devri:
Antalya'da Beldibi Mağarası, Göller yöresinde Bardiz, Samsun'da Tekkeköy, Ankara çevresinde Macunköy bu devre ait önemli merkezlerdir
c) Yeni Taş / Cilâlı Taş (Neolitik Çağı) (MÖ 8000 - 5500)
Tarım hayatı başlamış, köyler kurularak yerleşik hayata geçilmiştir
Topraktan kap-kacak yapılır ve seramik sanatı başlar
İlk yerleşim birimleri oluşturulur
Hayvanlar evcilleştirilir ve bitki liflerinden elbiseler yapılır
ilk dînî inançlar ortaya çıkar
İlk ticaret başlar
Ataerkil bir düzen kurulur
Köleci toplum yapısı ortaya çıkar
Günümüzün sosyal yaşam biçimi oluşur
Türkiye'de Yeni Taş Devri:
Konya'da Çatalhöyük, Diyarbakır'da Çayönü, Gaziantep'te Sakçagözü önemli merkezlerdir
İnsanlık tarihinin ilk yerleşim yeri olarak Konya - Çatalhöyük kabul edilmektedir
İlk üretim ve ticaret yeri de Diyarbakır - Çayönü kabul edilir
2 Taş-Bakır (Kalkolitik) Çağı (MÖ 5500-2500)
Taş devrinin sonlarına doğru maden keşfedilmiştir
İlk kullanılan maden bakırdır
Türkiye'de Kalkolitik Devir:
Çanakkale'de Truva, Burdur'da Hacılar, Yozgat'ta Alişar, Çorum'da Alacahöyük'tür
3 Maden Çağı (MÖ 2500-1200)
a) Bakır Devri: İlk kullanılan madenler, işlemesi kolay olduğu için bakır, altın ve gümüştür
b) Tunç Devri: Bakılar kalayın karışması sonucu elde edilen daha sert madendir Silah yapımında kullanılmıştır İlk şehir devletleri bu dönemde ortaya çıkmıştır (Sümer, Akad, Babil, Mısır ve Hititler gibi
c) Demir Devri: Bu dönemde toplumlar arası iletişim ve ticaret gelişmiştir
Türkiye'de Maden Devri:
Anadolu'da üretim artmasına paralel olarak ticaret gelişmiş, toplumsal ilişkiler hızlanmıştır
Yazı, Asurlu tüccarlar tarafından Türkiye'ye getirildi
Anadolu'da ilk yazılı belgeler Kayseri yakınlarındaki Kültepe'de bulundu Böylece Anadolu'da tarih çağları başladı (MÖ 2000)
Tarih Öncesi Devirlerin Genel Özellikleri
Tarih öncesi dönemlerin devirlere ayrılmasında, kullanılan araç-gereçlerin malzemesi dikkate alınmıştır
Tarih öncesi dönemlere karanlık devirler de denir
Bütün devirler bütün toplumlarda aynı anda yaşanmamıştır
Her toplum bütün devirleri sırasıyla yaşamamıştır
Devlet düşüncesinin ortaya çıkması Tunç Devri’ndedir
İnsanların ihtiyaçları, icatları ortaya çıkarmıştır
Hatırlayalım!
İlk yazıyı Sümerler buldu (çivi yazısı)
İlk parayı Lidyalılar buldu
İlk takvimi Mısırlılar kullandı
İlk cumhuriyet Roma’da kuruldu
İlk yazılı antlaşma Kadeş Antlaşması’dır (Hitit-Mısır)
Tarih Çağlarının Genel Özellikleri
a) İlkçağ / Antikite (MÖ3200 - MS375)
Yazının icadı ile kavimler göçü arası dönemdir
Çok tanrılı dinler yaygındır
Köleci toplum vardır
Tarım ve hayvancılık yapılır
b) Ortaçağ (375 – 1453)
Merkezi krallıklar yıkılmış, feodalite dönemi başlamıştır
İslamiyet doğmuştur
İslâm’ın Altın Çağı yaşanmıştır
Avrupa’da karanlık çağ yaşanmaktadır
c) Yeniçağ (1453 – 1789)
Merkezi krallıklar yeniden güçlenmiştir
Coğrafi Keşifler, Rönesans, Reform, Aydınlanma Çağı yaşandı
Avrupa’da bilimsel gelişmeler hızlanmıştır
Sömürgecilik artmıştır
d) Yakınçağ (1789 – … )
Merkezi krallıklar ve çok uluslu imparatorluklar yıkıldı
Milli devletler kuruldu
Demokrasi, cumhuriyet, eşitlik ve milliyetçilik yayıldı
Sanayi inkılâbı sonusunda rekabet hız kazandı
Liberalizm ve Sosyalizm akımları sistemleşti
İşçi sınıfı ortaya çıkmıştır
I Ve II Dünya Savaşları yaşandı
ANADOLU MEDENİYETLERİ
Anadolu (Asia Minor / Küçük Asya), Tarih boyunca birçok göç ve istilâya uğramıştır
Bunun sebebi;
1 Üç tarafının denizlerle çevrili oluşu,
2 Olumlu iklim şartları,
3 Verimli toprakları,
4 Bol su kaynaklarına sahip olmasıdır
Anadolu'da Uygarlığın Gelişme Sebebi:
1 Göçler ve istilâ amacıyla gelen topluluklar sahip oldukları kültür ve medeniyeti Anadolu'ya taşıdılar
2 Anadolu'nun Mısır, Ege ve Yunan Medeniyetleri'ne yakın bir konumda olması bu medeniyetlerden etkilenmesini sağlamıştır
Anadolu'da Kurulan Medeniyetler
1 Hititler, Frigler, Lidyalılar, İyonlar, Urartular (MÖ 2000 - MÖ 600)
2 Persler (MÖ 543 – 333)
3 İskender İmparatorluğu
4 Roma İmparatorluğu
5 Bizanslılar (395 – 1071)
6 Türkler (1071- )
2MÖ 2 Binden MÖ 6 Yüzyıla Kadar Türkiye
Hititler
MÖ 2000 yılı başlarında Anadolu'ya gelen Hititler, Orta Anadolu'da Kızılırmak havzasına yerleştiler Anadolu'ya Kafkaslar üzerinden gelmişlerdir
MÖ 3000 yıllarında bu bölgeye Hatti kabileleri yerleşmişlerdi Hititler, Hatti kabilelerini dağıtarak bu bölgeye yerleştiler
Hititler, MÖ 1800 yıllarında başkenti Hattuşaş (Boğazköy) olan bir devlet kurdular
Hitit Devleti'nin kurucusu, I Hattuşili (Labarna)'dir
MÖ 1400 yılında başa geçen II Tuthalia dönemiyle Hititlerde imparatorluk dönemi başladı
İmparatorluk döneminin en önemli olayı, Hititler ile Mısırlılar arasında imzalanan Kadeş Savaşı'dır Savaşın sebebi, iki devletin de Anadolu'ya egemen olma isteğidir İki tarafın da üstünlük sağlayamaması üzerine tarihte bilinen ilk yazılı antlaşma olan Kadeş Antlaşması imzalandı (MÖ 1280)
Hitit İmparatorluğu, MÖ 1200 yıllarında Ege Göçleri sonucunda yıkıldı
Bir kısım Hititler, şehir devletleri kurdularsa da bu devletler zamanla Pers yönetimi altına girdiler
Frigler
Frigya, Batı Anadolu’nun geniş bir kısmının MÖ 1000 yıllarındaki adıdır
Boğazlar yoluyla Anadolu’ya geldiler MÖ 750 yılından sonra devlet kurdular
Kurucusu: Gordios, başkent ise Gordion’dur
Kral Midas döneminde Orta ve Güney Doğu Anadolu'ya egemen oldular
Kimer’ler bu uygarlığa son vermişlerdir
MÖ 600'lerde Lidyalıların egemenliğine girdiler
Başta kral bulunurdu Çok tanrılı dinleri vardı Tarım ve hayvancılık başlıca geçim kaynaklarıydı
Fenike alfabesini kullanmışlardır
Ticaret kervanlarından vergi alınırdı Çiftçi bir toplum oldukları için tarımı koruyan ağır ceza kanunları yaptılar
Sabanı kırana ölüm cezası vermişlerdir
Dokumacılık halı kilim üretimi (tapates) ilerdeydi At ve katırları ünlüydü
İlk hayvan öykülerini (fabl) meydana getirenlerin Frigyalı-lar olduğu sanılmaktadır
Lidyalılar
Lidya, bugünkü Gediz ve K Menderes nehirleri arasındaki bölgenin ilkçağdaki adıdır
Giges zamanında devlet kurdular
Başkent Efes yakınlarındaki Sard’dir
Sınırlar doğuda Kızılırmağ’a kadar genişledi
Persler MÖ 546 yılında bu devlete son verdiler
Bilinen ilk madeni para Lidyalılar tarafından kullanılmıştır
Altın ve mücevher işlemeciliği, dokumacılık ile uğraşmışlardır Kral yolunu (Ninova, Sart, Efes arasında) açarak yol güvenliğini sağlamışlardır Mısır, İskit, Asur, Yunan Şehir devletleriyle ticaret yapmışlardır Tüccarların malları devlet güvencesine alınmıştır
Ekonomik güçleri arttıkça orduya verdikleri önemi azalttılar Orduya paralı asker aldılar Bu durum askeri yapılarının zayıflamasına yol açmıştır Perslerin saldırısıyla bağımsızlıklarını kaybettiler
Çok tanrı dinleri vardır
Fenike alfabesini kullanmışlardır
İyonlar
İyonya, İzmir ile Büyük Menderes nehirleri arasında kalan bölgenin adıdır
MÖ 12’ yy Yunanistan’dan göç eden Akalar’ın bir kısmı Batı Anadolu’da İyon şehir Devleti’ni kurarak bir ticaret ve sanat merkezi haline getirdiler Bunların en önemlileri Millet, Efes ve İzmir’dir
Akdenizde ve Karadenizde (Giresun ve Trabzon) koloniler kurarak bu günkü yerleşim merkezlerinin temelini attılar
MÖ 7yy’da Lidya’nın egemenliğine giren İyonya daha sonra Pers imparatorluğuna bağlandı
İyonya Şehir Devletlerini önce krallar, MÖ 500’den itibaren asillerin kurmuş olduğu oligarşiler (iktidarın bir grubun veya bir ailenin ya da bir sınıfın elinde bulunması), sonradan da demokratik hükümetler yönetmiştir
İyonlar, Anadolu ile Ege ve Akdeniz kıyılarında ticaret kolonileri kurdular Ayrıca yaşadıkları topraklar, karadan Mezopotamya ile de bağlantılar içerisindeydi Bu ticari konum İyonların Mısır ve Mezopotamya uygarlıklarında yararlanmalarını katkıda bulunmuştur Bunun sonucunda çok sayıda bilim adamı yetişmiştir Başlıcaları; Tales, Pisagor, Heredot, Anaksimenes, Diojen
Kolonicilik alanında birbiriyle rekabet ettikleri için merkezi bir devlet kuramamışlardır
Anıtsal mimaride ve heykeltraşlıkta başarılı eserler ortaya koydular, Örneğin Artemis tapınağı
Urartular
Başkent Tuşpa (Van)’dır Tarım ve hayvancılık gelişmiştir (Su kanalları yapmışlardır) İlk barajları yapmışlardır
Ahiret inancı vardır Madencilik gelişmiştir
Ev şeklinde mezarlar vardır Medler ortadan kaldırmıştır
3MÖ 2 Binden MÖ 6 Yüzyıla Kadar Türkiye'de Kültür ve Uygarlık
Devlet Yönetimi
Anadolu'da kurulan bu devletler genellikle krallıkla yönetilmiştir
Kral, hem başkomutan, hem baş yargıç, hem de başrahipti
Bu durum kralın siyasî, askerî ve dînî gücü elinde bulundurduğunu gösterir
Ayrıca kralın başrahip oluşu lâik olmayan bir anlayışı yansıtmaktadır
Hititlerde asillerden oluşan pankuş denilen bir meclis vardı Bu meclis, kralın yetkilerini kısıtlıyordu
Hititlerde kraldan sonra en yetkili kişi tavananna denilen kraliçeydi
İyonlar, merkezi krallık yerine site denilen şehir devletleri halinde yaşamışlardır
Din ve İnanış
Anadolu'da çok tanrılı inanış mevcuttu
Anadolu'ya bu yüzden Hititler Dönemi'nde Bin Tanrılı İl denmiştir
Hititler, kendi tanrılarından başka Ön Asya tanrılarına, Lidyalılar da Yunan tanrılarına tapınmışlardı
Urartular, ölümden sonra hayata inanmışlardı Bu yüzden mezarlarını ev ve oda biçiminde yapıp içine çeşitli eşyalar koymuşlardır
Friglerin en büyük Tanrıları Kibele'dir
Efes'teki Artemis tapınağı İyonlara aittir
Urartularda kral ülkeyi savaş tanrısı Haldi adına yönetirdi
Sosyal ve Ekonomik Hayat
Halk genellikle yöneticiler (soylular), rahipler, hürler, namralar ve köleler olarak sınıflara ayrılmıştı
Anadolu'da ekonomik hayatın temelini tarım, ticaret ve hayvancılık oluşturuyordu
Urartular, madencilik ve maden işletmeciliğinde ileri gitmişlerdi
Lidyalılar, ticarette geliştiler Tarihte parayı ilk kez kullanan Lidyalılardır
İyonlar deniz ticaretinde gelişmişlerdi
Lidyalılar, Efes'ten başlayıp, Mezopotamya'daki Ninova'ya kadar uzanan Kral Yolu'nun açılmasında etkili oldular
Yazı, Dil ve Edebiyat
Anadolu'ya yazı Asurlular tarafından getirilmiştir
Hititler ve Urartular, Asurlulardan aldıkları çivi yazısını ve kendi buluşları olan hiyeroglif (resim yazısı) yazısını kullandılar
İyonlar ve Lidyalılar, Fenike yazısını kullandılar
Fenike yazısını batıya aktaran İyonlar olmuştur
Hititler krallarının hayatlarını anlatan anal adını verdikleri yıllıkları hazırlayarak, tarafsız tarih yazıcılığını başlatmışlardır
Hititler, Mısırlılarla tarihte bilinen ilk antlaşmayı Kadeş Antlaşması'nı imzaladılar
İyon Edebiyatının en önemli eseri, Homeros'un "İlyada ve Odesa Destanı"dır
Hukuk
Anadolu'da kanunlar, Mezopotamya'daki gibi kısasa kısas değildi
Onur kırıcı, acımasız yasalar yoktu
Hititler, insan haklarına önem vermişlerdir
Kadına değer verilmiş, kölelere bile özgürlük sağlanmıştır
Bilim ve Sanat
Hititler, kayaları düzleştirerek, tanrı kabartmaları yapmışlardır İvriz ve Yazılıkaya kabartmaları Hititlere aittir
Urartular, kaleler ve su kanalları ile ünlüdür Toprakkale, Çavuştepe, Patnos ve Kayalıdere kaleleri
İyonlar bilim ve sanatta gelişmişlerdir Matematik'te Tales ve Pisagor, Tarih'te Heredot, Tıp'ta Hipokrat, Felsefe'de Diojen
Hititler ve Frigler dokumacılıkta ileri gitmişlerdir Frigler, tapates adı verilen halı ve kilimleri ile ünlüdürler
4MÖ 6 Yüzyıldan MS 11 Yüzyıla Kadar Türkiye
Persler
Medleri yıkarak tarih sahnesine çıktılar Mezopotamya'daki II Babil devletine son verdiler Batı Anadolu'daki Lidya devletine ve İyon şehir devletlerini egemenliklerine aldılar
Kafkasya'daki İskitleri yenilgiye uğrattılar
Ege denizi ile Karadeniz arasında yapılan Boğazlar ticaretini ele geçirmek için Yunanistan'daki Atina devletiyle savaştılar Başarılı olamadılar Bu savaşlardan biri olan Maraton Savaşı’nı kaybettiler
Perslerin egemenlik alanı doğuda Maveraünnehir’den ve Hindistan'dan başlayarak Trakya'ya ve Mısır'a kadar genişlemiştir Bu toprakları kolay yönetebilmek için satraplık denilen vilayetler kurmuşlar ve buralara valiler atamışlardır Ayrıca güçlü ordular kurmuşlardır Bunların yanı sıra tarihin ilk düzenli posta teşkilatını ve ilk istihbarat teşkilatını kurdular
İmparatorluğu kapsayan ticaret yollarına önem verdiler Ayrıca imparatorlukta sadece Pers parasının geçerli olmasına önem vermişlerdir
Zerdüşt dinine inanmışlardır Bu dinde cennet ve cehennem anlayışları bulunmaktaydı Ateş kutsal sayılmıştır Persler önceleri çok tanrılı dine sahiptiler
Pers devletine Makedonya kralı Büyük İskender düzenlediği Asya seferinde son vermiştir
İskender İmparatorluğu
Makedonyalı Büyük İskender kısa sürede çok büyük bir devlet kurmuş Hindistan a kadar ilerlemiştir Anadolu Perslerden sonra İskender İmparatorluğunun egemenliğine girmiştir
Helenistik Dönem
Büyük İskender’in Mısır ve Asya’ya yaptığı seferlerde Batı ve Doğu medeniyetlerinin buluşması, kaynaşması yaşandı MÖ 330-30 yılları arasında 300 yıl süren bu karşılklı etkileşim dönemine Helenistik Dönem denir
Büyük İskender’in ölümünden sonra bu devlet üç parçaya bölünmüştür Bunlardan Selevkos Krallığı Anadolu’ya hâkim olmuş, daha sonra bu devlette yıkılmış ve Anadolu da küçük krallıklar oluşmuştur Bu küçük krallıklar:
Bitinya Krallığı
Pontus krallığı
Kapadokya krallığı
Bergama krallığı
Roma İmparatorluğu
Bergama Krallığı’na son veren Romalılar Anadolu’ya hâkim oldular
Romalılar döneminde Anadolu da önemli ilerlemeler oldu, şehirler gelişti, nüfus arttı, ticaret gelişti
Roma İmparatorluğu, Kavimler Göçü sonrasında Batı Roma ve Doğu Roma (Bizans) olmak üzere ikiye ayrıldı
Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans)
Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılmasından sonra Anadolu, Doğu Roma İmparatorluğu’nun elinde kaldı
Anadolu uzun yıllar hâkim olan Doğu Roma / Bizans İmparatorluğu önce Malazgirt (1071) sonra İstanbul’un fethi (1453) ile tarih sahnesinden silindi ve Anadolu da Türk hâkimiyeti başladı
ESKİÇAĞLARDA TÜRKİYE’NİN ÇEVRESİNDEKİ
KÜLTÜR VE UYGARLIKLAR
(İLKÇAĞ UYGARLIĞI)
MEZOPOTAMYA UYGARLIKLARI
Sümerler
Konuştukları dilin filolojik yapısı ile bıraktıkları eserler Sümerlerin Orta Asya kökenli olduğunu ortaya koymuştur
Güney Mezopotamya'ya yerleşen Sümerler sulama kanalları ve barajlar yaparak yaşadıkları toprağı tarıma elverişli hale getirmişlerdir
Tarihdeki ilk şehir devletlerini (siteleri) kurmuşlardır
Sümer kralları rahip kral özelliğini göstermişlerdir
Sümerler, Mezopotamya uygarlığının kurucusu olmuşlardır
Başlıca buluşları şunlardır; yazı, tekerlek, 60 tabanlı sayı sistemi, çemberin 360° oluşu, tarihdeki ilk güneş ve ay takvimleri, yıldızların burçlara ayrılması
Tarihin ilk yazılı destanları olan Gılgamış ve Yaradılış destanlarını yazmışlar, damga ve silindir şeklindeki mühürleri ve çömlekçi çarkını icat etmişlerdir
Urgakina, rahiplerin sömürüsüne karşı tarihin ilk ihtilalini gerçekleştirdi ve bunun sonrasında tarihin ilk yazılı kanunlarını yaptı Bu kanunlarda özel mülkiyeti koruyucu hükümlere yer verdi
Ziggurat adı verilen tapınaklar yaparak, bunları okul, depo ve rasathane olarak kullanmışlardır
Ekonomik yaşam tarıma dayanmıştır İhtiyaç duydukları madenleri almak içinde dış ticaret yönelmişlerdir
Öldükten sonra yaşamın devamına inanmadıklarından mezarlara eşya koymamışlardır
Bir süre Akadların egemenliğinde yaşadılar Egemenliklerini yeniden kazandıkları bu dönemde de Elamların saldırısıyla karşılaştılar ve bağımsızlıklarını kaybettiler
Elamlılar
İran'ın güney batısı ile Mezopotamya'nın doğusunda kalan dağlık bölgede yaşamışlardır Tarımsal topraklara sahip olmak için Sümer ülkesini istila etmişlerdir
Elamlıların egemenliğine Asurlular son vermiştir
Akadlılar
Sami kökenli kavimlerdendir Tarihin bilinen ilk düzenli ordusunu kurarak Mezopotamya'da üstünlük sağladılar
Mezopotamya dışında toprak kazanarak tarihin ilk imparatorluğunu kurdular Ancak bu imparatorluk kısa sürede dağıldı Başlıca nedenleri, merkezi otoritenin tam olarak geliştirilememesi, iç isyanlar ve dış saldırılar
İran üzerinden gelen kavimlerin saldırısıyla Akad Devleti yıkıldı
Akad dili Mezopotamya'nın yaygın bir kültür dili olmuştur
Asurlular
Mezopotamya'nın Asur şehrinde yaşamışlardır İlk zamanlarda ticarete önem vermişlerdir Bu süreçte Anadolu'da koloniler kurmuşlardır
Kolonilerden en önemlisi Kayseri Kültepe'de kurulmuş olan Kaneş idi
Kaneş'te yapılan araştırmalar sonucu Anadolu'daki ilk yazılı belgeler bulunmuştur Bu durum Anadolu'ya yazıyı Asurluların getirdiğini göstermiştir
Hititlerin yıkılmasından sonra Ön Asya'da güçlü bir devlet olarak ortaya çıkmışlardır Doğu ve GD Anadoluyu, Suriye'yi, Filistin'i ve Mezopotamya'yı egemenliklerine almışlardır Bu yerlerden ağır vergiler almışlardır
Çok tanrılı bir dinî yaşayışları vardır Asur kralları tanrı kral olduklarını topluma kabul ettirmişlerdir
Kültürel çalışmalara önem vermişlerdir Mezopotamya'nın Ninova şehrinde tarihin bilinen ilk kütüphanesini kurdular
Med-Babil ittifakı Asur devletine son vermiştir
Babilliler
Sami kökenli kavimlerdendir
En etkili oldukları dönem Hamurrabi dönemidir Kral Hamurrabi iktidarını kurduğu orduya ve yaptığı yasalara dayandırmıştır Böylece tarihin bilinen ilk monarşik idaresini kurdu
Hamurrabi Mezopotamya'daki yasaları toplayarak konularına göre sistemli hale getirdi Ayrıca yasalarında kısasa kısas özelliğine yer verdi
Hamurrabi'den sonraki süreçte devlet zayıfladı Hititler bu devlete son verdi
Babilliler, Hititlerin yıkılmasından sonra Asur egemenliğine girdiler Medlerle ittifak yaparak Asur Devleti’ni yıktılar İkinci kez devlet kurdular Mezopotamya'nın en son devleti olan II Babil’e Persler son vermiştir
MISIR UYGARLIĞI
Uygarlık Nil deltası ile Nil nehri çevresinde gelişmiştir
Mısır uygarlığı daha çok Mısır'da yaşayanlarca geliştirilmiştir
Şehir devletlerinin birleşmesiyle ilk merkezi devlet kurulabilmiştir Bu devlet dünya tarihindeki ilk merkezi devlettir
Devletin başında firavun adı verilen krallar bulunurdu Firavunlar tanrı kraldı Yetkileri sınırsızdı Bu nedenle devletin siyasi yapısı teoraktik monarşi idi
Firavunlar ülkeyi "nom" adı verilen vilayetlere bölerek yönetmişlerdir ve buralara valiler atamışlardır Amaç merkezi otoriteyi sağlamaktı
Ekonomi tarıma dayanmıştır Vergiler tarım ürünlerinden oluşmuştur
Ülke yönetiminde firavuna, vezir, asiller, rahipler, askerler ve kâtipler yardımcı olmuştur
Köylüler ile köleler, asillerin, rahiplerin ve askerlerin topraklarında çalışmışlardır Şehirliler ise ticaret ve sanatla uğraşmışlardır
Mısır'da yaşayanlar birden çok tanrıya inanmışlardır En büyük tanrı güneş tanrısı idi Ölümden sonra hayatın devamına inanmışlardır Bu inanış şekli mumyacılıkta, eczacılıkta, tıpta, mimaride, resimde ve heykelcilikte önemli gelişmeleri sağlamıştır
Not: Tıp biliminin temel bilgileri Mısır’da ortaya konmuştur
Aritmetik’te, Geometri’de ve Astroloji’de önemli çalışma-lar gerçekleştirmişlerdir
Hiyeroglif denilen yazının yanısıra hiyeratik ve demotik denilen yazı türlerini geliştirildi
Firavun IV Amenofis zamanında "Aton" adı verilen bir din ortaya çıkmıştır Tek tanrılı bir dine benzeyen bu inanış, isyanlar nedeniyle Mısır'da yaygınlaşmıştır
Kuzey Suriye'nin verimli topraklarını almak için Hititliler Kadeş Savaşı’nı yapmışlardır (M Ö 1280) Tarihin ilk büyük meydan savaşı sayılan bu savaşta taraflar birbirlerine kesin üstünlük sağlayamamıştır Daha sonra taraflar Kadeş Antlaşması'nı yapmışlardır (M Ö1295) Bu antlaşma tarihin ilk yazılı antlaşmasıdır
DOĞU AKDENİZDE KURULAN DİĞER UYGARLIKLAR
Ege Uygarlıkları
Ege adaları, Yunanistan, Makedonya, Trakya ve Anadolu’nun batı ve güneybatı kıyılarını içine alan bölgeye Ege Bölgesi denir
Ege uygarlıkları, Mezopotamya, Mısır ve Anadolu medeniyetlerinden etkilenmişler ve bu medeniyetleri kendi kültür unsurlarıyla birleştirerek gelişmiş bir medeniyet ortaya çıkarmışlardır
Girit Uygarlığı
Ege medeniyetlerinin temelini oluşturmuşlardır
İlk denizciler Giritlilerdir
Mimaride gelişmişler, çok katlı saraylar yapmışlardır
Knossos adası bu medeniyetin ilk ortaya çıktığı yerdir
En parlak dönemlerini MÖ 16 ve 17 yüzyıllarda yaşamıştır
MÖ 1400’lerde Aka (Miken), MÖ 1200’de Dor istilasına uğramışlardır
Miken Uygarlığı
MÖ 2000’de Akalar tarafından Mora Yarımadası’nda kurulmuşlardır
Savaşçı bir toplumdur
Mora yarımadası, Yunanistan, Girit ve Kıbrıs’ı işgal etmişlerdir
Deniz ticaretinde gelişmişlerdir
En parlak dönemleri MÖ 13 ve 14 yüzyıllardır
Kral Agamemnon zamanında boğazların hâkimiyeti için Truvalılarla savaşmışlardır
Truva Savaşı, boğazlar için yapılan ilk savaştır
Şatoları ve kuyu mezarları önemli eserleridir
Yunan Uygarlığı
MÖ 1200 yılında Dorlar tarafından kurulmuştur
“ Polis” denilen şehir devletleri halinde yaşamışlardır
Atina, Tebai, Korint, Sparta, Larissa gibi şehir devletleri vardır
Polislerin başında “Tiran” denilen krallar vardır
Denizcilikte ilerlemişler ve kolonicilik faaliyetlerinde bulunmuşlardır (Yerleşme amacıyla gitmişlerdir)
Başta Zeus olmak üzere Olympos dağında oturan tanrıları adına düzenledikleri yarışmalar olimpiyatların temelini oluşturmuştur
Felsefede Aristo, Eflatun, edebiyatta Homeros (İlyada ve Odisse), tarihte, Tukitides önemli bilim adamlarıdır
Alfabe ve takvime katkıda bulunmuşlardır
Atina’da sınıf farklılıklarından doğan huzursuzlukları gidermek amacıyla yapılan Dragon, Solon ve Klistenes kanunları Atina’yı “demokrasinin beşiği” yapmıştır
Fenikeliler
Sami kavimlerindendir Bugünkü Lübnan'ın dağlık kıyı kesiminde yaşamışlardır Bu bölgeden Suriye kıyılarına doğru yayılan Fenikeliler şehir devletleri kurdular Yaşadıkları bölgenin tarıma ve hayvancılığa elverişli olmaması nedeniyle balıkçılığa ve denizciliğe yönelmişler ve Akdeniz kıyılarında koloniler kurmuşlardır
Fenikeliler ürettikleri zeytinyağı, kereste, boya ve camdan oluşan ürünleri Akdeniz'in diğer bölgelerine satmışlardır
Fenikeliler Sümer çivi yazısı ile Mısır Hiyeroglif yazısını örnek alarak tarihin ilk alfabesini icat ettiler
Not: Fenike alfabesini İyonlar ve Yunanlılar kullanmıştır Daha sonra Romalılar Yunanlılardan aldıkları alfabeyi Latin alfabesine dönüştürmüşlerdir
Mısır ve Mezopotamya ile ilgili teknik gelişmeleri ticari faaliyetler yoluyla Akdeniz'in diğer kavimlerine tanıtmışlardır
Fenike koloni hareketi zamanla İyon ve Yunan koloni hareketi karşısında gerilemiştir Çünkü İyonlar ve Yunanlılar kolonileri yeni bir vatan kabul etmişler ve bu doğrultuda etkili politikalar izlemişlerdir
İbraniler
Sami kavimlerindendir Hz Davut döneminde Filistin'deki Kudüs şehrini kurarak devletlerinin temelini atmış oldular
Hz Süleyman zamanında ticarete önem vererek zenginleşmişlerdir Daha sonra devlet iç çatışmalarla İsrail ve Yahudi devleti olarak ikiye ayrılmıştır Bunlar da dış saldırılarla yıkılmıştır
Tarihin ilk tek tanrılı dini olan "Musevilik" İbranilere aittir İbraniler bu dinin yalnızca kendi kavimlerine gönderildiğini söylemişler ve kendilerinin üstün olduğunu belirtmişlerdir Bu durum Museviliğin, Hristiyanlık ve İslamiyet gibi yaygın bir din olmasını önlemiştir
|