Afetler Ve Biz

Tanımı
Bir atomun parçalanması veya iki atomun birleşmesi halinde açığa çıkan enerjiden istifade edilerek nükleer silahlar yapılmış ve geliştirilmiştir Bu silahlarla yapılan savaşa Nükleer Savaş denir
Atom silahları (Nükleer Silahlar), fisyon olayından istifade edilerek yapılmıştır Bu olay bazı ağır metal atomlarının nötron bombardımanı sayesinde eşit olmayan iki parçaya ayrılmasıdır Bu esasa göre yapılan silahlar için enerji birimi kiloton (KT) 1000 ton TNT (Dinamit ) in yıkma gücüne eşit bir basıncın ifadesidir

Hidrojen silahları ( Termonükleer Silahlar ), füsyon olayından faydalanılarak yapılmıştır Bu olay, bazı hafif hidrojen atomlarının çok şiddetli ısı karşısında birleşmeleridir Bu esasa göre yapılan silahlar için kudret birimi megaton (MT) dur

Megaton 1000000 ton TNT nin yıkma gücüne denk bir basınçtır

Gerek atom, gerekse hidrojen silahları infilak ettirildikten sonra yaptıkları etkinin özelliklerinden hiçbir fark göstermediklerinden hepsine birden NÜKLEER SİLAH deyimini kullanmakta bir sakınca yoktur

Nükleer Silahlar ve Özellikleri

Atom ve Hidrojen Bombaları Arasındaki Farklar

Hidrojen silahları istenilen kudrette yapılabildiği halde, atom silahları için sınırlı kudret söz konusudur

İki silahın etki alanları değişiktir Aynı ağırlıkta olan iki silahtan; hidrojen silahlarının etki alanı yarıçapı, atom silahlarının 25 katıdır

Nükleer Silahlarla Klasik Silahlar Arasındaki Farklar

Klasik silahlar bir amaç ( yan etkileri hariç ) için kullanıldıkları halde, nükleer silahlar aynı anda birçok etki birden yapabilmektedirler

Klasik silahlarda en ağır etkili bir tahrip bombasının etki süresi saniyenin 1/100'ü olduğu halde, nominal atom bombasındaki basınç etkisi süresi 7/10 saniye; nominal bombanın 500 katı olan 10 MT luk hidrojen bombasında 5 saniyedir

Klasik silahlarda etki alanı olarak sokak ya da binalar kabul edildiği halde, atom bombalarının en küçüğünün etki alanını kilometrelerle ifade etmek gerekmektedir

Klasik silahlardan hiçbirisinde yokken, nükleer silahların infilakı halinde diğer etkilerle birlikte radyolojik etkileri de ölüm ve hastalık saçar Ayrıca silahın yerde veya yere yakın infilakında radyoaktif serpinti tehlikesi doğar

Nükleer Silahların İnfilak Şekilleri

Havada infilak
Satha yakın ya da satıhta infilaktır
Nükleer silahlar havada infilak ettirildiğinde (1945 Hiroşima - Nagazaki'ye yapılan taarruz'da olduğu gibi) basınç ve ısı etkisinde, satıh infilaklarına oranla yaklaşık olarak % 30 artış göstermekte, buna karşılık silah radyoaktif serpinti tehlikesi meydana getirmemektedir

Bilimsel denemeler için silahlar;

Toprak Altında
Su Altında
Atmosferde
infilak ettirilmektedir

Nükleer Silahların Etkileri

Nükleer infilakın bütün etkilerini 100 kabul edersek, bu etkiler:

% 35 Isı ( Işık ile birlikte gelmektedir)
% 5 Ani Nükleer Radyasyon
% 45 Basınç
% 15 Kalıntı Radyasyon olarak karşımıza çıkmaktadır

A Ani Etkileri

Işık : Nükleer Şimşek adı da verilen bu ışık çıplak göze direk olarak ulaştığı takdirde 15-45 dakika süren geçici bir körlüğe sebep olmaktadır Nükleer şimşekten korunmak için saydam olmayan her çeşit ekrandan istifade edebilir

Isı : Nükleer ısı radyasyonları, nükleer şimşeğin beraberinde gelmektedir Bu nedenle belirli bir uzaklıkta ve açıkta bulunan şahıslar için çok tehlikeli olurlar

Isı Radyasyonlarının Özellikleri:

Devamlıdır,
Çok süratlidir ,
Çevrede, ısının ani olarak yükselmesiyle geniş yangınlara sebep olur
Mesafe ile azalır,
Nüfuz özelliği yoktur
Bu özelliklere göre ısı radyasyonları incelendiğinde, ışık hızındadırlar ve silahın kudreti ile değişen bir devamlılıkları vardır Ancak infilak yerinden uzaklaştıkça şiddetinden kaybetmekte ve saydam olmayan bir hail (perde, kalkan ) tarafından, hailin tutuşma ve yanma kabiliyeti ile ters orantılı olarak durdurulabilmekte ya da şiddeti azaltabilmektedir

20 Kilotonluk bir nükleer bombaya göre, yukarıdaki deyim genişletilirse :

Yer sıfır (GZ) den itibaren 600 metre yarı çapında bir bölgenin yangın yönünden "NÖTR BÖLGE",
1690 metre yarıçapında bir bölgenin yanabilen her şeyin tutuştuğu alan, yangın yönünden "ANA YANGIN BÖLGESİ"
2400 metre yarı çapındaki bir bölgenin de çabuk tutuşan maddelerinin yandığı alan, yangın yönünden "MÜNFERİT YANGIN BÖLGESİ" olduğu görülecektir

Isının insan cildinde meydana getireceği yanıklar üç derecedir

1 Derece yanıklar (Güneş yanığı gibi)
2 Derece Yanıklar (İçi su dolu kabarcıklar şeklinde)
3 Derece Yanıklar (Kavrulma şeklinde, derin)
Cildimizi korumada giyim büyük rol oynar Yünlü eşya, pamuk ve keten eşya, açık renkli eşya, koyu renkli eşyaya oranla çok daha iyi koruma sağlar Isı radyasyonlarından, duvar gibi yanmayan hailler en iyi koruyuculardır

Ani Nükleer Radyasyon : Öldürme kudretinde olan bir etki de ani nükleer radyasyondur Bu etkilerden söz edilince hemen akla gelen en önemli tehlikeler Alfa ve Beta partikülleri (zerreleri) ile nötronlar ve gama ışınlandır

Alfa Zerreleri : 2 nötron, 2 protonu olan pozitif elektrik yüklü parçacıklardır Menzilleri bir kaç santimetre içinde olup, nüfuz özellikleri yoktur
Beta Zerreleri : Negatif elektrik yüklü ve çok küçük kitlesi olan bir iyondur Menzili 4 - 5 metre kadar olup, nüfuz kabiliyeti bulunmamaktadır
Nötronlar : Elektrik yüklü olmayan, fakat atom çekirdeklerinden fırladıklarından, radyoaktif olmaya müsait cisimlerin atomlarını parçalayıp onları sunni olarak radyoaktif hale getiren zerrelerdir Büyük tehlike yaratacak kabiliyettedirler Fakat menzilleri 100 metreden biraz fazladır
Gama Işınları : Yüksek frekanslı elektromanyetik dalgalar halinde yayılan etkin, uzun menzilli ve kütlesiz oluşu, hem de engel tanımayan nüfuz kabiliyeti tehlikeyi çoğaltmaktadır Bu sebeple ani nükleer radyasyon denince hemen gama ışınları akla gelir

Gama Işınlarının Özellikleri:

Devamlıdır,
Çok Süratlidir,
Hissedilmez,
Büyük bir etkileme özelliği vardır,
Kısa bir süre için tesirlidir,
Öldürücüdür,
Cansızlara etkisi yoktur
Gama ışınları, bir dakika ya da biraz fazla devamlılığı olan, ışık hızında yayılan duyu organları ile varlığını anlamak mümkün olmayan ve hücreleri iyonize ederek insanı hasta edip öldürülebilen bir tehlikedir Bu ışınları hiçbir engelin tamamen durdurma imkanı yoktur Gama ışını etkisinde kalmış gerek su, gerek çiğ ve pişmiş gıda maddelerinin içilip yenilmesinden bir zarar doğmaz Maden, taş ve toprak gibi maddeler de ayrıca bir tehlike teşkil etmezler Hailler, yoğunluklarına göre gama ışınlarını durdurma yeteneğine sahiptir Yoğunluğu en çok olan madde, en fazla yarı kalınlık veren maddedir Bildiğimiz maddelerin yoğunluklarına göre hangi kalınlıklarının yarı kalınlık sayılabileceğini şöyle sıralayabiliriz

Sıkıştırılmış toprak için 15 cm
Kurşun için 125 cm
Çelik için 375cm
Beton için 1250cm
Briket için 15cm
Tuğla için 15cm
Taş için 15cm
Gevşek toprak için 15cm
Ağaçlar için 20-25cm
Su için 33cm

Basınç ( Blast ) : Ateş topundan yayılan yoğun ısının genişleyerek havayı itmesi suretiyle meydana gelen basınç etkisi, infilak yerindeki boşluğa dışarıdan soğuk havanın hücum etmesi yüzünden iki yönlü olarak görülür İlk tesir sırasında tamamen yıkılmayan binaların, emme safhasında yıkılmaları bu nedendendir

Genel etki tablosunda % 45 olarak gösterilen basınç tesirinin özellikleri :

Devamlıdır,
Yavaş seyreder (ses hızında)
Dolaylı yangınlar çıkarır,
Bina ve köprüleri yıkar,
Bir nükleer infilakın basınç etkisi, silahın kudretine göre yarıçapları değişen dört bölge halinde sınıflandırılır :

Tam Tahrip Bölgesi : Yer sıfır (GZ) dan itibaren muayyen yarı çapta teorik bir dairenin içidir Burada hedef yok olmuştur Evler tamamen yıkılmış, cadde ve sokaklar belirsiz hale gelmiştir
Ağır Hasar Bölgesi : Tam tahrip bölgesi dışında ve yarıçapı yer sıfır esas tutularak ölçülen bir bölgedir Evlerin tamir kabul edilmeyecek kadar hasar gördüğü, cadde sokakların enkaz ile kapalı olduğu kabul edilir Bu enkazı kaldırmak için mekanik araçlar gerekebilir
Orta Hasarlı Bölgeler : Ağır hasar sahası dışında bir başka bölgedir Evler, ağır hasar bölgesinden ortaya doğru hasara uğramıştır Bu hasar, binaların onarılmadan oturulamayacak duruma geldiği şeklinde anlatılabilir Cadde ve sokaklardaki enkaz, geçişi zorlaştıracak niteliktedir
Hafif Hasar Bölgesi : Orta hasar sahası dışında bir başka bölgedir evler hafif hasara uğramıştır Binalarda bacalar yıkılmış, kiremitler uçmuş, taşıyıcı olmayan duvarların bazıları göçmüş, camlar kırılmış, kapılar menteşelerden fırlamıştır
Basınç tesirinden korunmak için bir koruyucu sığınağa sahip olmak en iyi çaredir Ancak koruyucu tipte sığınak deyince BUNKERLER ile DEHLİZKARI sığınaklar akla gelmekte ve bunlar da ağır masrafları gerektirmektedir İşte şehir ve kasabalardaki kargir ve betonarme bina bodrumlarının A (Tam Tahrip) sahasında olmamak, ufak tefek değişiklikler yapmak ve tehlike çıkış yolu bulunmak kaydıyla iyi bir koruma sağlayacağını söylemek yeterlidir Şehirlerimizdeki tünel, metro, pasajlar da bu maksatla kullanılacak yerler arasına katılmalıdır

B Kalıntı Etkileri
Nükleer bombanın serpinti etkisinin görülebilmesi için ateş topunun yere çok yakın veya teyet infilak ettirilmesi gerekir Nükleer silahın kudretine göre değişen, belirli bir yüksekliğin üzerinde infilak ederse radyoaktif serpinti tehlikesi göstermezler ki, işte her silah için başka olan bu yüksekliğe KRİTİK YÜKSEKLİK denilmektedir Şu şekilde de diyebiliriz: KRİTİK YÜKSEKLİK bir nükleer bombanın serpinti meydana getirebileceği, yerden en son yüksekliğidir
Örneğin : 20 kilotonluk bir nükleer bomba için kritik yükseklik 100 metredir

Nükleer silahlar yere yakın ve teyet infilak ettirildiklerinde, ateş topu ile birlikte yükselen parça ve zerrelerin yerçekimine uyarak yeniden arz sathına dökülmesi olayına Radyoaktif (Nükleer) Serpinti adı yerilmektedir

Radyoaktif Serpintinin Özellikleri :

Kalıcıdır,
Nereye gideceği önceden bilinmez,
Geniş sahaları kaplar,
Duyu organları ile varlığı anlaşılmaz,
Öldürücüdür,
7x10 kaidesine göre bozulur,
Tehlike Silahın kudretine ve infilak ettirildiği yüksekliğine bağlı olarak infilaktan en az 25 - 30 en çok 60 dakika sonra başlamaktadır

Nükleer Serpintinin Canlılar Üzerindeki Etkileri

Nükleer serpintiye maruz kalanlar iki ayrı şekilde hasta olurlar:

Radyasyon Hastalığı : Gama ışını yayan kaynak bizden az ya da çok uzaklıktadır Bu kaynak bize nükleer radyasyonu gönderir Radyasyon, vücudumuzdaki organları meydana getiren dokuların hücrelerinde iyonizasyona ve sonuç olarak hücrelerin ölümüne sebep olur Hücre ölümü yerine koymayı, organdaki aksama hastalanmayı, bu olayın devamı ise ölümü doğurur

Radyoaktif Zehirlenme : Nükleer radyasyon kaynakları, nefes alınırken solunum yolu ve organlarına, bulaşmış yiyecek ve içeceklere dikkat edilmezse sindirim organlarına, açık yara veya yaralardan doğruca kana, yani dolaşım sistemine girebilir İşte radyoaktif zehirlenme bu tür hastalanmaya verilen addır

Alınan Nükleer Serpintinin Zararlı ve Zararsız Doz Miktarları75 Röntgene Kadar : Herkes İçin Tehlikesiz Alınabilecek Radyasyon Miktarı
75 Röntgen : Savaş Dozu
150 Röntgene Kadar : Hastalık Başlangıç Dozu
300 Röntgene Kadar : Ölüm Başlangıç Dozu,
450 Röntgene Kadar : % 50 Öldürücü Doz
600 Röntgene Kadar : Herkes için % 100 Ölüm Dozu'dur
Kalıntı Radyasyon Hastalıkları Belirtileri
Halsizlik, isteksizlik, bitkinlik
Mide bulantısı, baş dönmesi
Mide bulantısı, kusma, baş ağrısı
Kusma, şiddetli baş ağrısı
Kusma, ateş yükselmesi, kanlı ishal
Kusma ve kanlı ishalin devam etmesi, ölüm
Biriktirilen değişik dozlara göre, kalıntı radyasyonundan meydana gelecek tesirleri de aşağıdaki gibi ifade edebiliriz

150 Röntgen'e kadar : Vahim tesirleri olmamakla beraber gittikçe artan uzun süreli tehlikeler meydana gelir
150 den 250 röntgene kadar : 24 saat içinde bulantı ve kusma iki gün sonra bazı iktidarsızlıklar
250 den 350 röntgene kadar : 4 saat içinde bulantı ve kusma, iki gün ile iki hafta arasında hiç bir belirti görülmez 2 ile 4 hafta arasında bazı ölüm olayları,
350 den 600 röntgene kadar : 2 saat içinde bulantı ve kusma, 2 hafta ile 4 hafta arasındaki ölüm oranı yüksek, hastalıklardan kurtulabilenlerde uzun süreli iktidarsızlık,
600 röntgen ve daha yukarı : Ani bulantı ve kusma, bir hafta içinde yüzde yüz ölüm Radyasyon hastalığı ya da radyoaktif zehirlenme şeklinde hastalanıp, iyileşenlerde vücuttaki kılların dökülmesi veya kısırlık, yahut her ikisi birden görülmektedir Hastalığın bıraktığı bu izler bazı ateşli hastalıklardaki gibi sürekli olmayıp geçicidir Ancak süresi hakkında kesin bir şey söylemek mümkün değildir Bu süre, alınan dozun yüksekliğine, şahsın çok yaşlı yada çocuk olmasına, sağlık durumuna bağlı olabilir

Nükleer Serpintiden Korunmada Ana Prensipler
Nükleer infilakın kalıntı tesirleri, radyoaktif bozulma tamamlanıncaya kadar korunma zorluğu bulunan ve korunma kurallarına uymayanları öldürebilen kesin bir tehlikedir Bu büyük tehlikeden korunmada üç ana prensip vardır

MesafeTehlikeden korunma durumunda bulunan canlı ile radyoaktif kaynak yahut radyoaktiviteli alan arasındaki mesafenin canlının korunması bakımından başlı başına rol oynadığı bilinmelidir Örnek ;
Radyoaktiviteli bir alandaki şiddet 240 r / s olsun, başka korunma olanağı bulunmayan bir insan bu alana 4 metre uzaklıkta ise bu insanın vücudunda bir saatte 160 röntgenlik; 7,5 metre uzaklıkta ise 120 röntgenlik, 30 metre uzaklıkta ise 60 röntgenlik doz alacaktır

Yukarıdaki durum göz önüne alınarak, serpinti sığınağı yaparken binanın üst katı yerine orta kısımdaki oda tercih edilmelidir

Hail (Perdeleme )
Tehlikeden korunma zorluğunda olan canlı ile bir radyoaktif kaynak arasında ne kadar fazla yarı kalınlık sağlayan bir hail varsa o canlıya göstereceği etki o ölçüde az olacaktır Aşağıda bazı maddelerin yarı kalınlıkları çıkarılmıştır

Çelik için : 18 cm
Beton için : 56 cm
Biriket, tuğla, taş, ker*** ve sıkıştırılmış toprak : 7 cm,
Gevşek toprak için : 8 cm üzerinden yapılması amaca yetecektir Ancak, çok süreli korunma söz konusu olduğunda ne kadar fazla yarı kalınlık sağlanırsa, sığınak diye seçilen yerdeki korunma faktörünün o kadar yüksek yani sığınağın içindekileri o kadar iyi koruyacağı anlaşılır

ZamanHerşeyden önce bilinmelidir ki zaman sığınakta da açıkta da aynı şekilde çalışır İnfilaktan sonra tehlikenin başlaması 30 ile 60 dakikalık gecikme sonrası olduğuna göre kalıntı etkisi için başlangıç zamanı silahın patlamasından bir saat sonra kabul edilmektedir

Nükleer Serpintiden Korunma Bakımından Dikkat Edilecek Diğer Hususlar
Serpinti tehlikesinden zarar görmemek için aylarca sığınakta oturup radyoaktif partiküllerin bozulmasını beklemek gibi bir durum söz konusu olamaz Dışarı çıkmak ve görev yapmak mecburiyetinde bulunanların bazı hususlara dikkat etmeleri lazımdır Bu hususlar şunlardır,

Serpintinin aranması ve ölçülmesi

Serpintiyle kirlenmiş sahaya girilmemesi (serpinti dökülmesi esnasında veya serpinti tamamlandıktan sonra da kirli bölge içinde dolaşmak tehlikelidir)

Şahıslarda biriken dozun kontrol edilmesi gereklidir (Herkes için tehlikesiz alınacak doz bilindiğine göre bu ölçülerin üstüne çıkanlara ne gibi tedbirlerin uygulanacağı ancak bu şekilde tespit ve tatbik edilebilir)

Uygun elbise kullanılması (Uygun elbise denince keten bir iş tulumu akla gelmelidir Ayrıca başı koruyan bir miğfer ya da geniş kenarlı şapka, ağız ve burnu korumak için maske bulunmadığı durumlarda ıslak bez, boynu korumak için atkı, havlu veya ter bezi, elleri korumak için plastik, kauçuk veya deriden yapılmış eldiven, ayaklar için deri ya da lastik çizme, bot veya potin en uygun elbiselerdir)

Şahısların temizlenmesi (Radyoaktif serpinti ile bulaşmış sahaya giren ya da serpinti dökülmekte iken bu bölgede dolaşan, çalışan kişilerin temizlenmesi gereklidir Şahıslar temizlenirken kullanacakları en iyi en kolay araç ılık su ve sabundur Yalnız ellerin temizlenmesi su ve deterjanla mümkün olmayacağından tırnak dışları ve aralarını fırça ile temizlemek yerinde olacaktır)

Elbise, araç, donatım ve gereçlerin temizlenmesi;

Elbiselerin temizlenmesi mümkün olmayan hallerde sığınak dışında bulundurularak kapalı bir kap içine konur Eğer hem çok bulaşmış hem de temizleme olanağı yoksa toprak altında çürümeye terk edilir Elbiselerin temizlenmesinde en uygun araç elektrik süpürgesidir Temizleme işi mutlaka sığınak dışında yapılmalıdır
Araçlarda basınçlı su kullanılmakta ve yıkanan yerler temiz bez veya üstüpü ile kurulanmaktadır Kurulanmakta kullanılan malzemeler toprağa gömülerek, suyun kanalizasyona akması sağlanır ya da bir çukura akıtılarak üstü toprakla kapatılır
Gereç ve donatım temizliğinde basınçlı su kullanılmasında sakınca varsa deterjan, ılık su ve üstüpü kullanılır, eğer bu da olmuyorsa süpürerek temizleme yolun gidilir

Korunma Faktörü
Radyoaktif serpinti tehlikesi ne kadar gerçek ise, bu tehlikeden korunmak için bir serpinti sığınağına olan ihtiyaç da o kadar gerçektir Bir serpinti veya aile serpinti sığınağının içine girenlere sağladığı korunma olanağına KORUNMA FAKTÖRÜ denir
Başka Bir Deyimle Korunma Faktörü : Dışarıdaki radyasyon şiddetinin, sığınak içindekilere kadar ulaşabilen radyasyon şiddetine oranıdır Bu oranda çıkan sayı küçük ise korunma imkanı az, büyük ise çok olacaktır

Gerek yurdumuzun gerekse komşularımızın nükleer bir taarruza uğraması halinde tehlike ve korunma çareleri bilindikten, bilinenler uygulamak üzere eksiksiz hazırlandıktan, tehlikenin geleceği vaktinde haber alınıp yayılabildikten ve gerektiğinde hazırlıklardan yararlanıldıktan sonra sınırsız bir endişenin de yeri yoktur

Nükleer silahlar da diğer silahlar gibi bir çeşit silahtır ve bütün korkunçluğu, bir çok etkiyi birden daha geniş sahalara yayabilme olanağı ile uzun süre korunma zorunluluğu yaratan radyoaktif serpinti tehlikesinden gelmektedir

Nükleer silahın infilak ettiği yer (yer sıfır) ve yakın dolaylarında bulunmamak şartıyla; gereken tedbirler de ihmal edilmemişse nükleer silahların her türlü etkisini teker teker bertaraf edip hayatta kalmak mümkün olacaktır

Radyasyonu Ölçmeye ve Hesaplamaya Yarayan Malzemeler
Radyak Aletleri
Bir nükleer silahın yere yakın veya yerde patlaması sonucu meydana gelen radyoaktif serpintinin en önemli özelliklerinden birisi de onun duyu organlarıyla hissedilmez oluşudur Radyak aletleri radyasyonu arayan, varlığını tespit eden ve ölçen aletlere verilen addır Radyak aletlerini iki grupta incelemek mümkündür

Esas Radyak Aletleri

Dozimetreler : Radyasyon dozunu ölçen aletlerdir (Bir şahsın muayyen bir zaman içerisinde almış olduğu toplam dozu ölçen alettir)
Şiddetmetreler : Radyasyon şiddetini ölçen aletlerdir

Yardımcı Radyak Aletleri

Dozimetre Şarj Aleti : Dozimetrenin sıfırlanmasında kullanılan alettir
Radyoaktif Kaynaklar : Dışarıdan herhangi bir etkiye maruz kalmadan, kendiliğinden radyasyon yayan cisimlere radyoaktif cisimler veya radyoaktif kaynaklar denir

Nükleer Hesap Cetvelleri
Nükleer silahların hasar sahalarını, hasar cinslerini, insan zayiatını, yangın kuşaklarını ve radyoaktivite ile ilgili bilgileri gerçeğe yakın tahmin etmede kullanılmak üzere hazırlanan cetvellere Nükleer Hesap Cetvelleri denir

Nükleer Savaşla İlgili Bazı Tanımlamalar
Röntgen : Bir gram uranyumdan bir metre uzaklıkta ayakta duran bir şahsın bir saatte vücudunda biriktiği farzedilen gama ışını miktarıdır
Röntgen Saat ( R / S ) : Şiddet birimidir Bir yerde mevcut olan radyoaktivitenin miktarı, birim cinsinden ve şiddet ölçen her hangi bir radyak aletten öğrenilebilir

Doz : Bir şahsın, röntgen ya da milirontgen birimine göre bir defada ya da değişik zaman bölümlerinde vücudunda biriktirdiği gama radyasyonu miktarıdır

İyonizasyon : Gama ışınları, nötronlar, alfa ve beta zerreleri gibi yüksek hızı olan radyasyon, ne türlü olursa olsun cisimlerin atom kabuklarına çarpınca bu atomlardaki elektronların kabuktan fırlamasına ve dolayısıyla bu atomun elektrik dengesinin bozulmasına sebep olur İyonizasyon bu olayın adıdır Hücre iyonizasyona uğrarsa canlılık fonksiyonları sona erer

Monitör : Radyak aletleri kullanan, radyasyonu arayan ve ölçen kimselere verilen addır

Niga : Satıhta ya da satha yakın bir nükleer infilakta açığa çıkan nötronların toprakta bulunan potasyum, demir, magnezyum, sodyum gibi elementleri radyoaktif hale getirmesi (Bu elementler miktar itibariyle az da olsalar yüksek dozda gama ışını yayarlar) sebebiyle yer sıfır etrafında meydana gelen ve dairevi şekilde olan bölgeye NİGA BÖLGESİ ve bu tip radyasyona NİGA RADYASYONU denir