Cayroskop ,JIROSKOP olarak da bilinir.

**Şengül Şirin** · 09-26-2012

Cayroskop,jIROSKOP olarak da bilinir

bir eksen çevresinde hızla dönen bir teker ile bu tekerin yerleştirildiği ve dönme ekseninin doğrultusunun kolaylıkla değişmesine olanak sağlayan bir çerçeveden oluşan aygıtların ortak adı

Bu tür tekerlerin nomentumu,çerçevenin eğilmesi durumunda bile,tekerin dönme ekseni doğrultusunun aynı kalmasını sağlar

bu özellikten ,birçok önemli uygulama alanında yararlanılır

Cayroskoplar ,gemi ve uçaklardaki pusula ve otopilot gibi çeşitli aygıtlarda torpillerin dümen mekanizmalarında ,büyük gemilerdeki yalpa giderici donanımlarda ve eylemsizlikle güdüm sistemlerinde kullanılır

Cayroskopu geliştiren ve ona adını veren,19

yüzyıl Fransız bilim adamlarından J,- B,-L

Foucault olmuştur

Foucault'un cayroskopu,kardan askı biçimindeki dengeleme çemberlerine yerleştirilmiş bir tekerden ya da rotordan oluşuyordu

Dengeleme çemberleri ,rotorun dönme ekseninin her doğrultuda rahatça değişmesini olanaklı kılıyordu

1850'lerde bu türden bir rotorla çeşitli deneyler gerçekleştiren Foucault,teker dönmeye başladığında uzaydaki ilk yönelimini Yer'in dönme etkisinden bağımsız bir biçimde koruduğunu,başka bir deyişle cayroskopun ekseninin Yer'in eksenine göre değişmez bir konumda kaldığını gösterdi

Cayroskopun bu yönelimini koruma özelliği,ondan gösterge olarak yararlanılması düşüncesinin ortaya atılmasına yol açtı

Ama ilk işe yarar cayropusula ancak 1910'da,bir Alman savaş gemisinde uygulanmaya kondu

1911'de ise ABD'de Elmer A

Sperry,cayropusula üretimine geçti ve kısa bir süre sonra da İngiltere'de denzer çalışmalar başlatıldı

1909'da Sperry,cayroskopun doğrultu koruma özelliğinden uçakları rotalarında sabit tutma amacıyla yararlanarak ilk otopilot düzeneğini geliştirdi

Gemilerde kullanılan ilk otopilot ise 1916'da Almanya'daki Kiel'de Anschütz şirketi tarafından üretildi ve bir Danimarka gemisine takıldı

1916'da ayrıca,uçaklar için yapay ufuk oluşturmakta üç askılı bir cayroskoptan yararlanıldı

Bu aygıt,pilota,uçağın öne arkaya ya da sağa sola ne kadar yattığını gösteriyor,özellikle de gözle görülür bir ufut hattının bulunmadığı durumlarda yararlı oluyordu

1915'te Sperry Corporation,iki askılı bir cayroskoptan yararlanarak gemilerin yalpalamasını azaltan,

böylece yükün zarar görmesini engelleyen ,tekne gövdesi üzerindeki gerilimleri azaltan ve yolcuların rahat etmesini sağlayan bir cayrostat geliştirdi

Bu türden bir cayrostatın yalpalamayı azaltıcı etkisi oldukça güçlüydü ve geminin hızından bağımsızdı

Ne var ki,çeşitli olumsuzlukları da vardı

örneğin,çok ağırdı,üretim maliyeti yüksekti

ve çok büyüktü

1925'te Japon gemi yapımcılarının sualtı kanadı türünden yalpa giderciler geliştirmeleriyle de,cayrostatlar artık gemilere takılmaz oldu

Daha sonraları balistik füzelerde,otomatik yönlendirme düzeneklerinde üç askılı,öne arkaya ,ya da sağa sola eğilme hareketlerinin denetim altına alınmasında da iki askılı cayroskoplardan yararlanıldı

1930'larda Alman mühendisler bu alanda çok önemli ilerlemeler sağladılar ve bu bilgilerini,pilotsuz bir uçak türündeki "V-1" füzesi (uçan bomba) ile ilk balistik füze örneği olan "V-2" roketinin güdüm sistemlerinin tasarımlarında uygulamaya koydular

İkinci Dünya Savaşı sırasında cayroskopların son derece duyarlı yön belirleme özelliği,gelişkin kumanda mekanizmalarıyla birleştirilerek ,uçaklarda kullanılan ağır silah ve bombardıman donanımları için dengeli nişan aygıtları,gemiler içinde silah ve radar anteni platformları geliştirildi

Kaynak

AnaBritannica cilt 7 frmsinsi

net için derlenmiştir

09-26-2012	#2
Şengül Şirin	Cayroskop ,JIROSKOP olarak da bilinir. Cayroskop,jIROSKOP olarak da bilinirbir eksen çevresinde hızla dönen bir teker ile bu tekerin yerleştirildiği ve dönme ekseninin doğrultusunun kolaylıkla değişmesine olanak sağlayan bir çerçeveden oluşan aygıtların ortak adıBu tür tekerlerin nomentumu,çerçevenin eğilmesi durumunda bile,tekerin dönme ekseni doğrultusunun aynı kalmasını sağlarbu özellikten ,birçok önemli uygulama alanında yararlanılırCayroskoplar ,gemi ve uçaklardaki pusula ve otopilot gibi çeşitli aygıtlarda torpillerin dümen mekanizmalarında ,büyük gemilerdeki yalpa giderici donanımlarda ve eylemsizlikle güdüm sistemlerinde kullanılır Cayroskopu geliştiren ve ona adını veren,19yüzyıl Fransız bilim adamlarından J,- B,-LFoucault olmuşturFoucault'un cayroskopu,kardan askı biçimindeki dengeleme çemberlerine yerleştirilmiş bir tekerden ya da rotordan oluşuyordu Dengeleme çemberleri ,rotorun dönme ekseninin her doğrultuda rahatça değişmesini olanaklı kılıyordu1850'lerde bu türden bir rotorla çeşitli deneyler gerçekleştiren Foucault,teker dönmeye başladığında uzaydaki ilk yönelimini Yer'in dönme etkisinden bağımsız bir biçimde koruduğunu,başka bir deyişle cayroskopun ekseninin Yer'in eksenine göre değişmez bir konumda kaldığını gösterdi Cayroskopun bu yönelimini koruma özelliği,ondan gösterge olarak yararlanılması düşüncesinin ortaya atılmasına yol açtıAma ilk işe yarar cayropusula ancak 1910'da,bir Alman savaş gemisinde uygulanmaya kondu1911'de ise ABD'de Elmer ASperry,cayropusula üretimine geçti ve kısa bir süre sonra da İngiltere'de denzer çalışmalar başlatıldı 1909'da Sperry,cayroskopun doğrultu koruma özelliğinden uçakları rotalarında sabit tutma amacıyla yararlanarak ilk otopilot düzeneğini geliştirdiGemilerde kullanılan ilk otopilot ise 1916'da Almanya'daki Kiel'de Anschütz şirketi tarafından üretildi ve bir Danimarka gemisine takıldı1916'da ayrıca,uçaklar için yapay ufuk oluşturmakta üç askılı bir cayroskoptan yararlanıldıBu aygıt,pilota,uçağın öne arkaya ya da sağa sola ne kadar yattığını gösteriyor,özellikle de gözle görülür bir ufut hattının bulunmadığı durumlarda yararlı oluyordu 1915'te Sperry Corporation,iki askılı bir cayroskoptan yararlanarak gemilerin yalpalamasını azaltan,böylece yükün zarar görmesini engelleyen ,tekne gövdesi üzerindeki gerilimleri azaltan ve yolcuların rahat etmesini sağlayan bir cayrostat geliştirdiBu türden bir cayrostatın yalpalamayı azaltıcı etkisi oldukça güçlüydü ve geminin hızından bağımsızdıNe var ki,çeşitli olumsuzlukları da vardıörneğin,çok ağırdı,üretim maliyeti yüksektive çok büyüktü1925'te Japon gemi yapımcılarının sualtı kanadı türünden yalpa giderciler geliştirmeleriyle de,cayrostatlar artık gemilere takılmaz oldu Daha sonraları balistik füzelerde,otomatik yönlendirme düzeneklerinde üç askılı,öne arkaya ,ya da sağa sola eğilme hareketlerinin denetim altına alınmasında da iki askılı cayroskoplardan yararlanıldı1930'larda Alman mühendisler bu alanda çok önemli ilerlemeler sağladılar ve bu bilgilerini,pilotsuz bir uçak türündeki "V-1" füzesi (uçan bomba) ile ilk balistik füze örneği olan "V-2" roketinin güdüm sistemlerinin tasarımlarında uygulamaya koydular İkinci Dünya Savaşı sırasında cayroskopların son derece duyarlı yön belirleme özelliği,gelişkin kumanda mekanizmalarıyla birleştirilerek ,uçaklarda kullanılan ağır silah ve bombardıman donanımları için dengeli nişan aygıtları,gemiler içinde silah ve radar anteni platformları geliştirildi Kaynak AnaBritannica cilt 7 frmsinsinet için derlenmiştir __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır