|
Prof. Dr. Sinsi
|
Marmara Bölgesi'nin Yeryüzü Şekli - Marmara Bölgesi'nin Yeryüzü Şekilleri Hakkında
Marmara Bölgesi, Türkiye
Marmara Bölgesi, Türkiye
Koordinatlar
Marmara Bölgesi, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir Balkan Yarımadası ile Anadolu arasında köprü niteliği ile Avrupa ve Asya'yı birbirine bağladığı söylenebilir Yaklaşık 67000 km2 lik bir yüzölçüme sahip olup Türkiye'nin %8,5'una karşı gelir
Marmara Bölgesinde sanayi, ticaret, turizm ve tarım gelişmiştir Bölgedeki en gelişmiş sanayi İstanbul-Bursa-İzmit şehirlerinde olmakla birlikte bölgenin diğer yörelerinde de yaygın sanayi faaliyetleri vardır Başlıca sanayi ürünleri olarak; işlenmiş gıda, dokuma, hazır giyim, çimento, kağıt, petrokimya ürünleri, beyaz eşya sayılabilir
Ekili alanların yaklaşık yarısı buğday olup buğdayı şekerpancarı, mısır ve ayçiçeği izler Bölge, Türkiye'nin ayçiçeği üretiminin yaklaşık %73'ünü, mısır üretiminin ise yaklaşık %30'unu gerçekleştirir Bağcılık da hayli gelişmiş olup Tekirdağ, Şarköy, Mürefte, Avşa ve Bozcaada üzüm ve şarapları meşhurdur
Yedi coğrafi bölge içinde yükseltisi en az olan bölgedir Ekili-dikili arazi oranı %30'dur Ormanlık alan oranı %11,5'tur Kümes hayvancılığı ve ipek böcekçiliği yaygındır Nüfus ve nüfus yoğunluğu, göç olma nedeniyle çok yüksektir Enerji tüketimi ve turizm gelirleri en yüksek bölgedir
İlleri
İstanbul, Tekirdağ,Edirne, Kırklareli, Yalova, İzmit tamamen bölge sınırları içinde; Sakarya ve Bilecik'in Karadeniz Bölgesi'nde de toprakları olup; Bursa ve Balıkesir'in Ege Bölgesi'nde de toprakları vardır Çanakkale ilinin topraklarının çok büyük bir bölümü Marmara Bölgesi içinde olup sadece Edremit Körfezi çevresindeki yerleşim yerleri Ege Bölgesi sınırları içinde kalır Marmara bölgesinin en büyük kenti İstanbul'dur Yüzölçümü ve nüfusuyla en küçük olan Marmara bölgesi kenti , Yalova kentidir En yoğun nüfus buralardadırKütahya'nın Domaniç ilçesi diye tabir edilen kuzey bölümü de Marmara bölgesi'ndedir İstanbul , Marmara bölgesinin yoğun nüfuslu olmasında önemli bir rol oynar
İl merkezleri baz alındığında Marmara Bölgesinde yer alan iller şunlardır
İstanbulEdirneKırklareliTekirdağÇanakkaleKocaeliYalovaSakarya BilecikBursaBalıkesir Kısmen Düzce de Marmara'da yer alır
Konumu ve sınırları
Marmara Bölgesi, Türkiye'nin kuzeybatı topraklarında, Asya ve Avrupa Kıtaları üzerinde toprakları olan, adını, boğazlar aracılığıyla Karadeniz ve Ege Denizi'ne açılan aynı adlı iç denizden alır Ege sahilleri açıklarındaki Bozcaada ve Gökçeada (İmroz) da Marmara Bölgesi içindedir 11 ili kapsayan, coğrafî bölgedir Marmara Bölgesi içinde yer alan iller şöyledir;
Marmara Denizi'ne Kıyısı Bulunan İller- İstanbul
- Tekirdağ
- Çanakkale
- Balıkesir
- Bursa
- Yalova
- İzmit
Marmara Denizi'ne Kıyısı Bulunmayan İller- Kırklareli
- Edirne
- Sakarya
- Bilecik (Bilecik'in hiçbir denize kıyısı yoktur)
Bölge, Türkiye'nin Avrupa'ya açılan kapısıdır Edirne, Yunanistan ve Bulgaristan ile, Kırklareli ise Bulgaristan ile sınırdır Marmara Bölgesi'nin, yine bölge bazında olan 3 komşusu vardır Güneyde Ege Bölgesi, doğuda Karadeniz Bölgesi ve güneydoğuda İç Anadolu Bölgesi karadan bölgeyi kuşatmıştır Bölgenin adını aldığı Marmara Denizi haricinde;
İstanbul,Tekirdağ, Kırklareli, İzmit ve Sakarya illeri aracılığı ile Karadeniz'e; Çanakkale, Edirne ve Balıkesir illeri aracılığı ile de Ege Denizi'ne kıyısı vardır
Bölümleri
Marmara Bölgesi, beşerî, ekonomik ve doğal sebeplerden dolayı 4 coğrafî bölüme ayrılmıştır
Kocaeli Bölümü, Marmara Bölgesi'nde içinde en fazla nüfus gücünü barındıran, iş istihdamının en büyük olduğu, tarihî bakımdan en önemli bölümdür
Adapazarı Ovası'nın doğusundan başlayarak, Silivri'ye kadar devam eder Marmara Bölgesi'nin kuzeydoğu topraklarını kapsayan bu bölüm İstanbul Boğazı ile ikiye bölünür Doğudaki kısım Kocaeli Yarımadası ve Adapazarı Ovası, batıdaki kısım ise Çatalca Yarımadası'dır Bölüm akarsular ile parçalanmış olup, yer yer tepeliklere sahiptir Ortalama 150 - 200 metre yükseklik gösteren bu tepeler plato özelliği taşır
Bölümün Karadeniz kıyılarını bakan taraflarında ormanlar görülürken, Marmara Denizi kıyısında bitki örtüsü yerini maki ve zeytinliklere bırakır Bölümde toprakları bulunan İstanbul, Kocaeli ve Sakarya illerinin üçünde de kuzayde yerleşim seyrektir Nüfus yoğunluğu daha ılıman iklime sahip olan, güneydedir Kuzeydeki en öenmli yerleşim merkezi Şile'dir Buna karşılık güneyde en önemli yerleşim birimleri, İzmit, Gölcük ve İstanbul'dur []]şeker pancarı, zeytin, sebze üretimi ve tahıl çeşitleridir Silivri ve Çatalca ilçelerinde önemli ölçüde hayvansal gıda üretilir Tereyağı, peynir ve yoğurt bunların başlıcalarıdır
Çatalca ilçesindeki ocaklardan çıkarılan grafit işlenmesi için İstanbul'a gönderilir Durusu Gölü çevresinde çıkarılan linyit İstanbul'da yakacak ihtiyacı için kullanılır
Bölümün böylesine gelişmesinin sebebi Asya ve Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan Boğaz Köprülerinin bu bölüm içinde İstanbul ilinde olmasıdır İstanbulticaret, sanayi, bankacılık, kültür, sanat, medya, ulaşım, tekstil, kimya, dericilik, kundura, ilaç, cam, besin ve turizm bakımından Türkiye'nin merkezidir Tüm bu sunduğu imkânlar dahilinde İstanbul uzun yıllar durmak bilmez bir göç dalgası ile karşı karşıya kalmış ve bugün Türkiye'nin toplam nüfusunun 8/1'nin bünyesinde bulundurur Aldığı nüfus ile hızla büyüyen İstanbul ili yaşayanlara yeterli altyapı ve konut sunamamaktadır ve plânsızca büyümektedir Devlete ve özel sektörün çabalarıyla şehirde kentsel dönüşüm seferberliği başlatışmış, gecekondulaşmanın yerini toplukonutlar ile çözme yoluna gidilmiştir Günümüzde İzmit, Adapazarı ve Gölcük, İstanbul'un hemen arkasında hızla büyümektedir İstanbul ve Adapazarı arası büyük bir sanayi sahasıdır Buralarda devlete ve özel sektöre ait birçok tersane, çimento, beyaz eşya fabrikaları, alüminyum ve petrokimya tesisleri bulunur Gölcük ilçesi bir donanma üssü ve askerî araçların yapıldığı bir sanayi merkezidir
Yıldız Dağları Bölümü
yıldız Dağları Bölümü, Marmara Bölgesi'nin kuzeybatısını oluşturur İsmini alanın büyük bir alanını kaplayan Yıldız Dağları'ndan alır Batıda, Bulgaristan sınırından, doğuda Durusu Gölü'ne kadar uzanır Yıldız Dağları'nın Karadeniz'e bakan yamaçlarında Karadeniz iklimi etkilidr Doğal bitki örtüsü makilik olup, yaklaşık 150 metre yükseklikten sonra ormanlar başlamaktadır Yıldız Dağları'nın batı kısımları plâto özelliği taşır, ve bu alandaki verimli tarım arazilerinde buğday, ayçiçeği, şeker pancarı ve mısır tarımı yapılır Küçükbaş hayvancılık oldukça gelişmiştir ve buna bağlı olarak bölümde birçok mandıra ve peynir imalâthanesi vardır Bölümdeki başlıca yerleşim merkezleri, Kırklareli, Vize, Pınarhisar ve Saray'dır Sanayi bakımından en önemli tesis Pınarhisar'daki çimento fabrikasıdır Nüfus yoğunluğu en az bölümdür
Ergene Bölümü
Ergene Bölümü, adını içinealan bu bölüm Yıldız Dağları ile Koru Dağları arasında kalmış bölümü kapsar Tekirdağ ve Edirne illerinin bütünü ile Kırklareli'nin yarıya yakınını ve Çanakkale'nin Gelibolu ilçesinin çok küçük bir alanını kapsar
Marmara Bölgesi'nin, en soğuk, en az yağış alan, bitki örtüsünün en cılız olduğu yer Ergene Bölümüdür Genel bitki örtüsü bozkırlardır Bölümde yetiştirilen başlıca ürünler; buğday, mısır, çeltik, şeker pancarı, ayçiçeği, susam ve patatestir Bağcılık ve ayçiçeği üretimi çok gelişmiş olduğundan, buna bağlı olarak da alkollü içecek ve yağ sanayii gelişmiştir En önemli yerleşim merkezleri,Uzunköprü,Meriç, Babaeski, Lüleburgaz, Çorlu, Çerkezköy, Malkara, Keşan, Edirne, Tekirdağ ve İpsala'dır Hamitabat beldesinde çıkarılan doğalgazdan elektrik üretilir Trakya Birlik'e bağlı ayçiçeği fabrikaları bölüm ekonomisini önemli ölçüde canlandırmıştır
Güney Marmara Bölümü
Güney Marmara Bölümü yeryüzü şekilleri bakımından Marmara Bölgesi'nin en fazla çeşitlilik gösterdiği bölümdür Plâtolar, ovalar, göller, akarsular, körfezler bölümün başlıca yer şekilleridir Saros Körfezi ile İzmit Körfezi'nin güneyinde kalan, Çanakkale, Balıkesir, Bursa, Yalova, Bilecik illeri ile, İzmit ve Sakarya illerinin bir kısmını kapsayan alandır Bölümdeki ovalarda buğday, ayçiçeği, şeker pancarı ekimi ile dutluklar ve meyve bahçeleri vardır Küçükbaş hayvancılık çok gelişmiştir Bursa yöresinde ipek böcekçiliği yapılır Gelibolu ve Kapıdağ yarımadaları ile Çanakkale ilinin genelini kapsayan Biga Yarımadası nüfusun en seyrek olduğu yerlerdir Buralarda engebe fazladır Çanakkale Boğazı, Gelibolu Yarımadası ile Biga Yarımadası'nı birbirinden ayırır
Bölüm akarsu, göl, körfez ve adalar yönünden oldukça zengindir Bölgenin en önemli akarsuyu Susurluk Çayı'nın vadisi Marmara Denizi'nin ılıman havasının iç kesimlere ulaşmasını sağlar Biga Çayı ile Gönen Çayı diğer önemli akarsulardır İznik, Ulubat ve Kuş Gölü bu bölümde bulunur Bunlar içinde Kuş Gölü dünyaca üne sahip bir millî parktır
Bölümün en önemli yerleşim birimi Bursa'dır Bir süre Osmanlı Devleti'ne başkentlik yapmış Bursa, tarihî, doğal ve ekonomik ve kültürel yönden gelişmiş bir turizm şehridir Diğer önemli yerleşim merkezleri Balıkesir, Çanakkale, Erdek, Gemlik, Karacabey, Mustafakemâlpaşa, Bandırma, Biga, Gönen'dir Art bölgesin gelişmiş olması, bölümünde gelişmesine sağlamıştır Bursa, Bandırma,Balıkesir, Çanakkale, Yalova ve Bilecik'te gıda sanayiinde, Balıkesir'de şeker ve kâğıt sanayiinde, Bursa'da tekstil, otomotiv ve konserve sanayiinde Bandırma'da kimya sanayiinde gelişmiştir
Çanakkale'ye bağlı Biga ve Çan ilçelerinde hâlâ faal olan linyit ocakları mevcuttur Bandırma limanı bölge için çok önemlidir İstanbul - Bandırma arasında arabalı feribot taşımacılığı yapılır Gönen'de kaplıca turizmi, Susurlukta bor çıkarımı, Bilecik ve Marmara Adası'nda ise mermercilik yapılmaktadır
Nüfus ve yerleşme
Marmara Bölgesi'nin nüfusu 17,5 milyondan fazladır Kilometrekareye 250 kişiden daha fazla insan düşer Nüfusun yarısından fazlası İstanbul il sınırları içersidinde bulunur İller ve nüfusları aşağıda büyükten küçüğe sıralanmıştır - İstanbul = 10033478
- Bursa = 2106654
- Kocaeli = 1203335
- Balıkesir = 1076347
- Sakarya = 746060
- Tekirdağ = 626549
- Çanakkale = 464975
- Edirne = 402606
- Kırklareli = 328461
- Bilecik = 194326
- Yalova = 168593
Bazı ilçe nüfusları:- Kağıthane 345239
- Tuzla 525500
- Gebze 253000
- Bandırma 99000
- İnegöl 91000
- Çorlu 142000
- Lüleburgaz 79000
- Körfez 82000
- Gölcük 56000
- Gemlik 64000
İstanbul iline bağlı adalar
[*]Kınalıada[*]Burgaz Adası[*]Heybeli[*]Kaşık Adası[*]Büyükada[*]Sedef Adası[*]Balıkçı Adası (Neandros)[*]Sivriada[*]Yassıada[*]Fener Adası[*]Galatasaray Adası Bursa iline bağlı ada
[*]İmralı Adası Balıkesir iline bağlı adalar
[*]Marmara Adası[*]Avşa adası[*]Ekinlik Adası[*]Eşek Adası[*]Mamaliada[*]Paşalimanı Adası[*]Kuş Adası[*]Yerada[*]Fener Adası Kocaeli iline bağlı ada
[*]Kefken Adası Çanakkale iline bağlı adalar
[*]Gökçeada[*]Bozcaada Kırklareli iline bağlı adalar
[*]İğneada Yeryüzü şekilleri
Marmara, yükseklik ortalaması en az olan bölgemizdir Anadolu yarımadası üzerindeki topraklarında Samanlı Dağları, Uludağ, Mudanya Tepeleri ve Biga Dağları uzanmaktadır Trakya yarımadasında kalan topraklarda ise Yıldız Dağları, Koru Dağları ve Işıklar Dağı bulunur Trakya'nın iç kesimlerinde Ergene Havzası yer alır
Bölgenin güney bölümü yer yer akarsular ile yarılmıştır Akarsu boylarında ve alçak düzlüklerde tarıma elverişli, verimli alüvyâl ovalar bulunur Bölgedeki en önemli ovalar İnegöl, Yenişehir, Mustafakemâlpaşa, Karacabey, Bursa ve Gönen ovalarıdır Bu verimli ovaların bulunduğu çukurluk alanlarda Sapanca, Ulubat, İznik ve Kuş gölleri vardır
Bölgenin en engebeli sahası, Biga Yarımadası'dır Bölgenin en yüksek noktası Bursa'nın güneyinde bulunan 2543 metreye uzanan Uludağ'dır
Akarsu ve göller
Bölge genelinde, küçük ölçekli olmalarına rağmen sık bir akarsu ağı vardır Sakarya, Ergene, Susurluk, Meriç ve Biga Çayı bölgedeki başlıca akarsulardır Bölge'de irili ufaklı bir çok doğal ve yapay göl bulunur Büyükçekmece Gölü, Küçükçekmece Gölü, Durusu Gölü, İznik Gölü, Sapanca Gölü, Ulubat Gölü ve Manyas Gölü, açık havası olan tatlı su gölleridir Bunların haricinde özellikle Güney Marmara Bölümü'nde Biga Yarımadası üzerinde sulama amaçlı birçok baraj gölü ve gölet bulunur
İklim ve bitki örtüsü
Marmara Bölgesi'nin iklimini söylerken, tek bir iklim adı ile başlıklandırmak doğru olmaz, Marmara Bölgesinde hüküm süren iklim Karadeniz İklimi, Karasal İklim ile Akdeniz İklimi arasında bir geçiş evresidir Bölgede yıllık yağış 500 - 1000 mm arasındadır En çok yağış kış mevsiminde Aralık, Ocak, Şubat aylarında düşer En kurak aylar ise Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarıdır Karlı ve donlu günlerin sayısı kıyı kesimlerde en azdır İç kesimlere gidildikçe karasallık etkisi artar Ege ve Marmara denizi kıyılarında makiler, güney Marmara sahillerinde ise zeytinlikler bulunur Makiler 200m yüksekliğe kadar baskın bitki örtüsüdür Ergene Havzası'nda bozkırlar oluşmuşsa da bölgenin tamamında yaygınlık göstermez Yükseltinin olduğu yerlerde, özellikle Trakya'da ormanlara rastlanır
Hava sıcaklığının 0°C nin altında geçtiği gün sayısı çok kısadır Marmara Bölgesi'nin yıllık sıcaklık değerleri: ortalama 14 -16oC, en sıcak ay ortalaması: 23-25oC, en soğuk ay ortalaması: 5-6oC'dir Yıllık yağış miktarı 600-700 mm civarındadır Marmara bölgesinde hâkim rüzgârlar genelde Kuzey ve Kuzeydoğu yönlerinden eser
Bölgedeki millî parklar
[*]Gelibolu Yarımadası Tarihî Millî Parkı (Çanakkale)[*]Truva Millî Parkı (Çanakkale)[*]Kazdağı Millî Parkı (Balıkesir)[*]Kuş Cenneti Millî Parkı (Balıkesir)[*]Gala Gölü Millî Parkı (Edirne)[*]Uludağ Millî Parkı (Bursa)
|