|
Prof. Dr. Sinsi
|
Vitaminler - Vitamin Çeşitleri - Vitaminlerin Yapısı Ve Hangi Besinlerde Bulunurlar?
)A) Yağda Çözünen Vitaminler :
A Vitamini :
En tanınmış doğal bileşik vitamin A alkol’dur Doymamış zincirli hidrokarbon içeren bir alkoldür Bu zincirde bulunan dört konjuge çift bağ b Ionen halkasındaki çift bağ ile de konjuge durumundadır Doğada daima halka ve çift bağlara göre trans şeklinde oluşur Sentezlenen A-vitamini de trans şeklindedir Alkol olduğu için genellikle ester oluşturur Doğal vitamin A yüksek karbonlu yağasitleri ile esterleşmiş durumdadır Bunlar hava oksijeni, sıcaklık, ışık etkisi, katalizörler gibi fiziksel ve kimyasal etkenlere karşı dayanıklıdır A2 vitamini az bulunur ve vitamin etkisi A1 e göre % 40 daha azdır
D Vitamini :
D3 Vitamini
İki önemli üyesi vardır Bunlar D2 vitamini (Ergokalsiferol), diğeri D3 vitamini ( Kolekalsiferol)’ dir Her ikisi de UV ışınlarla ışınlanmasıyla elde edilir Sterinlerden 7-dehidrokolesterin den D3 vitamini Ergosterinden D2 vitamini oluşurD-vitaminleri renksiz, kokusuz maddelerdir Yağlarda O2’ye karşı 1000C de bile kararlı (A-Vitaminden farkı), ışığa duyarlı, bazik ortamda çabuk bozulan, yağlarla organik çözgenlerde iyi çözünen maddelerdir Optikçe aktiftirler, aktifliği içinde bulunduğu ortama göre değişir Doğada hiçbir maddede büyük oranlarda oluşmazlar En çok balık karaciğerinde bulunur İnsanlar için bu vitaminin kaynağı et ve süt ürünleridirler Provitamin D deride depolanır İnsan bedeninde D-Vitaminleri güneş ışığının etkisi ile oluşur
E Vitamini :
a-Tokoferol
a-Tokoferol (5,7,8-Trimetil tokol)
b-Tokoferol (5,7-Dimetil tokol)
g-Tokoferol (7,8-Dimetil tokol)
d-Tokoferol (8-Metil tokol)
Üç izomeri vardır Üçü de Kroman türevidir 2 Karbonda uzun zincir tokol molekülü içerirler E vitamini başta buğday özü ve mısır özü yağı olmak üzere bitkisel yağlarda ve hayvan etlerinde bulunur Hücre içerisinde en çok mitokondrilerde yoğunlaşmıştır E vitamini noksanlığında dişi farelerde doğurganlık fonksiyonu bozulur, erkek farelerde erkeklik hücreleri zarar görür Kobay ve tavşanlarda kaslar ve karaciğerlerde bozukluklar görülür İnsanda noksanlığının meydana getirdiği belirtiler belli değildir
K Vitamini :
K-Vitaminleri Naftokinon türevidir İki izomeri önemlidir K1-Vitamini ve K2-Vitaminidir Aralarındaki fark yan zincirin biribirinden farklı olmasıdır K2 nin yan zinciri 30 karbonlu squalen kökü ve k1 in ise fitil’dir
K1 vitamini sarı vizkos bir yağdır Katı ve sıvı yağlarda çabuk çözünür Işık, alkali ve kuvvetli asitlerde, oksitleyicilere karşı duyarlıdır Tavuk karaciğer yağında, ıspanak, lahana gibi yeşil sebzelerde bulunur K2 vitamini bakterilerden elde edilir Kanın pıhtılaşmasını sağlar Özel bir enzime bağlı olup olmadığı bilinmemektedir Yeni araştırmalara göre solunumda hidrojen taşımada görev yaptığı bulunmuştur
B)B) Suda Çözünen Vitaminler :
B Vitamini : B-Grubu vitaminleri, vitamin araştırmacılarının tarihi gelişimi içinde bulunan bir grup vitamin, suda çözünmeleri, oluşmaları ve koenzim etkilerinin benzerliğine dayanılarak B-Grubu adı altında toplanmıştır Bu grubu oluşturan vitaminlerin kimyasal yapısı farklıdır
B1 Vitamini :
B1 Vitamini, (Aneurin, Tiamin), beyaz renkte zayıfça bira mayası gibi kokan, suda kolay, alkolde güç çözünen, bazen eter gibi hidrofob çözgenlerde hiç çözülmeyen bir maddedir Nötral ve bazik ortamlarda çabuk parçalanır Hava bunu hızlandırır Asitli ortamda oldukça dayanıklıdır Pirinç, hububat, sebzelerde, patates, bira mayası, et, süt’ de bulunur Yokluğu Beriberi hastalığı yapar Besinlerde kısmen serbest kısmen de difosfat bileşiği halinde bulunur
B2 Vitamini (Riboflavin) : Flavinler sınıfındandır Sentezi yapılmıştır Üç kondense halkalı bir boyarmaddedir Yan zincir olarak 9 karbon atomuna beş karbonlu şeker (Ribit) bağlanmıştır
Suda oldukça zor çözünür Çözeltisi sarı yeşil fluoresans özelliğini gösterir Sudaki çözünürlüğünü üre, p-aminobenzoikasit gibi yabancı maddeler arttırır Amfoter karakterlidir Hem asitler hem de bazlarla tuz yapar Sıcaklık ve hava oksijenine karşı dayanıklıdır Işıkta parçalanır Süt, et, karaciğer, böbrek, tavuk yumurtası, bira mayası ve bazı sebzelerde bulunur Sadece canlı hücrelerde oluşur
Piridoksin, B6 Vitamini (Piridoksol) :
Piridoksin ve koenzimleri bitkilerde, tahıllarda ve hayvansal besinlerde yaygın olarak bulunur İnsanın günlük gereksinimi 1,5 mg dır Noksanlığında dermatit (deri bozukluğu) olur Hiç bulunmaması halinda merkezi sinir sistemi etkilenir, sara nöbetleri şeklinde titremeler, bayılmalar olur Piridoksin bakteriler iin büyüme faktörüdür
B12 Vitamini : B12 vitamin grubu, molekülü en karmaşık olan vitamindir Bileşimi, porfirin halkasının hemoglobinin bağ yapısına benzer şekilde Co3+ iyonuna bağlı kompleks bir yapıdadır Sadece burada Fe2+ nin yerini kobalt iyonu almıştır İnsanlar için B12 kaynağı karaciğer ve böbrektir Mayalanma olaylarında ana ve yan ürün olarak büyük miktarda elde edilir B12 nin noksanlığı insanlarda normal beslenme halinde görülmez Aşırı vegetaryanlarda B12 noksanlığı mide hastalığı yapar
Askorbik asit (C Vitamini):
Askorbik asit, hayvansal besinlerde bulunmakla beraber en çok yabani gül tohumu, limongiller, çilek, kuş üzümünde bulunur Molekül yapısı karbonhidratlardan heksozlara benzer Heksonoikasidin lakton’udur Birçok hayvan organizması askorbik aist sentezini yapabildiği halde, insan yapamamaktadır Dışarıdan alması gerekmektedir Askorbik asit, diğer suda çözünen vitaminlerden daha basit bir yapıya sahiptir Lakton halkasında “endiol” yapısı vardır ve bütün endioller gibi indirgen özelliktedir Lakton halkası bozulmadan yükseltgenecek olursa dehidroaskorbik asit meydana gelir ki bu da zayıf bir C vitamini
etkisi vardır C vitamininin bir koenzim etkisi yoktur ve herhangibir proteine bağlı olmadan etkisini gösterir C vitamininin, prolinden hidroksiprolib; lizinden hidroksilizin oluşmasında ve kalsiyom metabolizmasında etkin olduğu anlaşılmıştır Ancak reaksiyon mekanizması açığa kavuşmamıştır
|