|
Prof. Dr. Sinsi
|
Kız Ve Erkekte Ergenlikte Görülen Ortak Fiziki Değişiklikler Nelerdir?
Ergenlik Belirtileri (Püberte) ve Evreleri
Püberte ( Görünür ergenlik belirtileri ) kız çocuklarında 9 - 10 yaşlarında, erkeklerde ise 11 - 12 yaşlarında başlar Biyolojik değişikliklerin tamamlanması ise 3- 5 yıl veya daha uzun sürer
Ergenlik öncesi devrede erkek çocukta gelişmenin esas karakteri büyümedir Bunu sağlayan faktör ise hormonaldir Bu hormaonal sistemin organizatörü hipofizdir Hipofiz beyin kaidesinde bir çukurun içine yerleşmiş fındık kadar bir organdır 3 bölümdür Her bölüm kendine özgü çeşitli salgılarla hem diğer salgı bezlerinin çalışmasını ayarlar, hem de organizmanın genel metabolizmasını düzenler Ergenlik öncesi bu organın etkisi ile kemiklerde bir uzama ve kalınlaşma başlar Çocuğun boyu uzar, omuzları ve göğüs kafesi genişler Bu devrede testisler gelişir, testis volümü artar Testislerin iki önemli görevi vardır Birincisi yeni cinsin oluşmasını sağlayacak, cinsiyet hücresini yani sperm dediğimiz tohumu meydana getirmektedir İkinci görevi ise erkeklik hormonu dediğimiz testosteronu salgılamaktır Hormonun etkisi ile dış ve iç genital organlar ( penis, prostat ve sicula seminalisler ) gelişir, ses kalınlaşması, pubis, koltuk altı , yüz, kol ve bacaklarda kıllanma başlar Bu hormon nedeniyle erkek çocuklarda boy uzaması ve adale gelişmesi kızlardan fazla olur Erkeklerde genital gelişme ile beraber büyüme hızlanır Androgenler kemik gelişmesini de hızlandırdığından bir süre sonra kemik uçlarındaki epifiz dediğimiz büyüme bölgeleri kapanır ve büyüme durur
Kızlarda püberte dediğimiz seksüel olgunlaşma erkeklere göre daha erken, 9 - 10 yaşlarında başlar Overlerden östrojen yani dişilik hormonu salınmasıyla birlikte büyüme hızlanır, göğüsler büyür menstrüasyon dediğimiz aylık adet kanamalrı başler ( Ortalama 12 - 13 yaş ) Pubis ve koltuk altında kıllanma oluşur Bu hormonun etkisi ile kemik gelişmesi hızlanır, epifizler kapanır, büyüme tedricen durur Adetler ilk oluştan sonraki 1 - 2 yılda düzensizlikler yaşanabilir Kız çocuklarda daha erken olmak üzere seksüel olgunlaşmanın ilk işaretleriyle birlikte büyüme hızlanır İlk adetten hemen evvel büyüme yavaşlamaya başlar, epifizlerin kapanmasıyla durur
Uzun kemiklerde büyümenin durması kız çocuklarda 16 - 18, erkeklerde 18 - 20 yaşlarında tamamlanır Bundan sonraki minimal boy uzamaları gövde büyümesine aittir Bu arada da kilo gözle görünür bir biçimde artar Kız çocuklarda kilo artması deri altı yağ dokusunun artmasına bağlıdır Erkek çocuklarda ise adale kütlesi artar
Pübertenin ortaya çıkışı ırk, genetik özellikler, sosya ekonomik düzey ve beslenme sistemiyle yakından ilişkilidir Bu fizik değişiklikler yanında püberte çağı psikolojik gelişme çağıdır Anne ve babasına dayanan, kendi benliğini daima en ön planda tutan çocuk, sosyal ödevlerini ve hayatını kendisi yürütecek bir kişilik haline geçmektedir Bu dönemde anne ve babasından ayrışmaya başlayan çocuk, aile dışındaki karşı cinsten kişilerle olgun ilişkiler kurmayı öğrenmelidir Bir kişilik araması içinde olan çocuklar bazen bu hızlı bedensel büyümeye ve değişimlere uymada zorluk çeker ve bocalar Bu değişiklikler kendisine anlatılıp, bunların normal gelişmeler olduğu açıklanan bir çocuk, bu sıkıntıları daha kolay atlatacaktır Daha inatçı, dik kafalı olan çocuklara bu dönemde anlayışlı olup , yol gösterici olmak gerekir
Cinsel eğitimin amacı yalnızca çocuğu bazı gerekli sosyal kurallara uymaya götürmek değil, insanın sevgi içinde serbestçe gelişebilmesini ve kendinde bulunan cinsel güçleri olabildiğince düzenlemesini, bunları bilinçli olarak elde tutmasını, kendi ve başkalarının mutluluğu için bunlardan yararlanmasını sağlamaktır
Ergenlik ( Adolesan ) çağı bir stres çağıdır Büyüme ve gelişme ön plana çıkmış, bazı hastalıklara dayanıklılık artmıştır Üst solunum yolu hastalıkları, tüberküloz gibi enfeksiyonlara dayanıklı olmak için uygun beslenme, düzenli uyku gereklidir Bu devrede kifoz, skolyoz gibi iskelet sistemi bozuklukları daha sık görüleceğinden, oturma ve duruş bozuklukları olup olmadığına daha fazla dikkat edilmelidir Tiroid bezinde büyüme, anemi, obesite ve zayıflık gibi beslenme ile ilgili bozukluklarda dikkatli olmak lazımdır
ERGENLİK DÖNEMİNİN EVRELERİ ( HAZIRLAYAN PSİKDANBEYHAN FESLİYEN )
Ergenlik dönemi 11 - 12 yaşlarında başlayıp yirmili yılların başlangıcına kadar süren, hızlı bedensel, ruhsal, sosyal değişiklikleri içeren dönemin genel adıdır Dönem içinde çeşitli yaşlar farklı gelişim atakları içerir, bu nedenle bu uzun dönemin genel adıdır Dönem içinde çeşitli yaşlar, farklı gelişim ataklarını içerir Bu nedenle bu uzun dönemi çeşitli gelişim özelliklerini göz önünde bulundurarak üç alt evreye ayırmak mümkündür
Bu sınıflamalara geçmeden önce şu noktayı ısrarla vutgulamakta fayda var Bireysel farklılıklar Ergenliğin başlangıcından sonlanışına kadar gerçekleşecek tüm değişiklikler ve yaşanacak uyum sürecinde ortaya çıkacak duygusal tepkiler evrenseldir Ancak her bireyde bu sürecin ne zaman başlayacağı, ne zaman sona ereceği, nasıl uyum problemleri ile karşılaşacağı, bunlarla nasıl başa çıkacağı, bu dönemden ne tür öğrenmelerle çıkacağı kişisel bir süreçtir Bu kişisellik bireyin kalıtım yolu ile getirdiği mirasından, içinde yaşanılan toplumun kültürel değerlerinden, ikilemden, beslenme alışkanlıklarından, aile tutumlarından vs kaynaklanır Ergenin dönem içinde karşılaştığı sıkıntılarda hissettiği başat duyguyalnızlık ve buna eşlik eden yabancılaşma hissidir Ansızın ortaya çıkan bedensel değişme, genellikle ergeni hazırlıksız yakalar Ya da değişimler yaşıtlarından daha geç başlayabilir Bu nedenle bireysel farkların varlığını ve gelişme - değişmenin herkeste değişik düzeylerde olacağını bilmek gencin kaygılarını azaltacak önemli bir faktördür
Bu hatırlatmadan sonra, ortalama yaş sınırlarını göz önünde tutarak dönemi açıklamaya devam edelim Ergenlik döneminin kendi içinde kabaca üç farklı evreye ayrılabileceğinden söz etmiştik
1- Buluğ ( erinlik- püberte ) Kızlarda ortalama 11 - 13, erkelerde 13 - 15
2- Orta dönem: Ortalama 13 - 15 yaşlarından 17 yaş civarına kadar
3- Son dönem : Ortalama 18'den 20'li yaşların başlarına kadar olan dönem
Buluğ dönemi fizyolojik değişikliklerin en yoğun olduğu dönemdir Kızlar erkeklere göre ortalama iki yıl kadar önce bu döneme girerler Boy hızlı bir biçimde uzar Cinsiyet özellikleri belirginleşir Üreme organlarının yapısında değişme ve olgunlaşma gerçekleşir Kızlarda ilk adet görme, erkeklerde ilk boşalma toplum tarafından büyümenin dönüm noktası olarak algılanır Gelişmeyi ek cinsiyet özelliklerinin oluşumu takip eder Tüylenme, seste kalınlaşma, kadınsı ve erkeksi beden görünüşüne ulaşma Bu fizyolojik değişiklikler sırasında ergenin ilgisi kendi bedenine yönelmiş durumdadır Bedenine ve o güne kadar taşıdığı kişisel rolüne karşı yabancılaşma hisseder Bu süreçte sebepsiz öfke patlamaları, durup dururken ağlamalar, sinirlilik halleri sık görülen durumlardır
Ergenliğin orta döneminde bedence büyüme hız keserek devam etmektedir Kişinin kendi bedenindeki değişikliklere uyumu artmış ve dolayısıyla cinsiyet rollerinden kaynak alan gerilimleri azalmaya başlamıştır Bu süreçte artık anne - babadan bağımsız olma çabaları görülmektedir Ergen yeni kimliği ile toplumdaki yerini aramaya başlamış, arkadaş gruplarının önemi artmıştır Özerklik ihtiyacı üst seviyededir Arkadaşlık ve grupla özdeşleşme artmıştır Aileden bağımsız olma çabaları çelişkili duyguları da beraberinde getirir Hem aileden uzaklaşma ve kendi bireyselliğini ispatlama, hem de onların sevgi ve desteğine büyük ihtiyaç duyma gibi Bu yalnızlık ve güçsüzlük duygularını da beraberinde getirebilir, anne - baba ile çatışma artabilir Bilişsel olarak soyut düşünme yeteneği olgunlaşır Görev sorumluluğu ile eğlence arasında çelişkiler yaşanır Akademik başarıda istikrarsızlıklar yaşanabilir Bu durum aile ile çatışmayı arttırır
Ergenliğin son dönemi, fiziksel gelişimin tamamlandığı, ilişkilerde çatışmaların azaldığı, karar vermede zorlukların azaldığı ve kişisel olgunluğun arttığı bir dönemdir Bağımsızlık, kendi kararlarını verme, seçim yapma konusunda çelişkileri azalır Karşılaşılan sorunlarla başa çıkmada daha gerçekçi ve amaca yönelik çözümler üretebilir İş ve meslek seçimi ile ilgili kararlar, kaygıyı arttıran bir durum olarak gündemde olsa da, genç bununla başa çıkabilecek olgunluğa erişmiştir Kendi ilgi ve yeteneklerini tanımakta, kendi yolunu seçmek konusunda daha kararlı ve cesur davranabilmektedir Cinsel çatışmalar azalmıştır Yaşam değerleri ile ilgili sorgulamalar artmış , toplumsal sorunlara bakış açısında gelişmeler olmuş , toplumsal konulara ilgi artmıştır Bu dönem tanrı inancı ve dini değer ve öğretilerin de sorgulandığı bir dönemdir Bütün bu sorgulamalar ( yaşam değerleri, gelecekten beklentiler, toplumsal değerler ) bireyin kendi kişiliğini sentez edişi ve birey olarak kendi tavır ve tutumlarını belirlemek için gayretlerdir Kişi ben imajını kafasında netleştirdikçe ,ergenliğin de sancıları azalarak sona erer Bu artık gençlik döneminin başlamasının işaretidir
DrTülay ARSU
|