Türkiye Cumhuriyeti'nin İlk Siyasi Partisi Hangisidir Türkiye'nin İlk Partisi Hangisi

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-11-2012

Türkiye Cumhuriyeti'nin İlk Siyasi Partisi Hangisidir Türkiye'nin İlk Partisi Hangisi
Türkiye Cumhuriyeti'nin İlk Siyasi Partisi Hangisidir Türkiye'nin İlk Partisi Hangisi

CUMHURİYET DÖNEMİNDEKİ İLK SİYASİ PARTİLER Türk milletinin askeri alandaki mücadelesi bittikten ve düşman Türk yurdundan atıldıktan sonra ülkenin sosyal,ekonomik ve siyasal yönden ilerlemesi için çalışma- lara başlandı

bunlardan en önemlisi Cumhuriyetin ilanıdır

23 Nisan 1923’te TBMM’ nin açılması,yurdun düşmandan kurtarılması ve salta- natın kaldırılmasıyla yeni Türk Devleti,zaten yönetim bakımından halk idaresine dayanan Cumhuriyet rejimiyle yönetiliyordu

Buna rağmen devletin ismi henüz konmamıştı

Bu durum içeride karışıklığa neden olduğu gibi dış politikada da yeni kurulan şıklığa neden olduğu gibi dış politikada da yeni kurulan devletin itibarına gölge düşürüyordu

Bu arada alınan bir kararlarla TBMM’nin yenilenmesine karar verildi

Yapılan seçimler sonucunda 11 Aralık 1923’te II

Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldı

Mustafa Kemal, artık yeni rejimin ve devletin adının konması gerektiğini düşünüyordu

Bu düşüncesini bir kanun tasarısı halinde meclise getirdi

Mecliste yapılan görüşmeler sonucunda tasarı kabul edilerek 29 Ekim 1923’te yeni Türk Devleti’nin adı “Türkiye Cumhuriyeti” şeklinde belirlenmiş oldu

Cumhuriyetin tam anlamıyla demokratik olması, Atatürk’ün en büyük isteğiydi

Atatürk,milli egemenliğin sağlıklı işleyebilmesi ve ülkeyi yönetecek olanların seçiminde farklı görüşlere de yer verilebilmesi için çok partili yaşama geçilmesi gerektiğini düşünüyordu

Bu nedenle çok partili hayata geçme konusundaki öncülüğü yapmış ve ilk siyasal partiyi kurmuştur

TÜRKİYE’DE KURULAN SİYASİ PARTİLER CUMHURİYET HALK FIRKASI Cumhuriyet döneminin ilk siyasal partisi olarak Halk Fırkası adıyla Mustafa Kemal tarafından kuruldu(9 Eylül 1923)

Kurtuluş Savaşı’nı başlatarak milli ege- menliği sağlayan Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin devamıdır

Partinin ilk genel başkanlığına Mustafa Kemal Paşa ,genel başkan vekilliğine İsmet Paşa (İnönü) ve genel sekreterliğine Recep Bey(Peker) seçildi

Ana hatlarıyla partinin amaçları milli egemenliğin halk tarafından halk için uygulanmasına yol göstermek,Türkiye’yi çağdaş uygarlık düzeyine yükseltmek ve hukuk devletini egemen kılmaktı

Partinin ilk genel yönetim kurulunda hepsi de milletvekili olan Sabit(Sağıroğlu),Refik(Say- dam),Celal(Bayar),Münir Hüsrev(Göle),Cemil(Uybadın),Saffet(Arıkan),Zü lfü (Tigrel) ve Kazım Hüsnü beyler yer aldılar

Parti içindeki fikir ayrılıkları,halifeliğin kaldırılmasından ve 1924 Anayasası’nın kabulünden sonra su yüzüne çıktı ve Kazım Karabekir ,Rauf Orbay,Refet Bele,Ali Fuat Cebesoy ve Adnan Adıvar gibi bir grup milletvekili partiden istifa ederek ,cumhuriyet döneminin ilk muhalefet partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nı kurdular

İki partili hayat fazla uzun sürmedi

Şubat 1925’te başlayan Şeyh Sait Ayaklanması’nın ardından Takriri Sükun Kanunu’na dayanılarak Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı

Tüzüğe göre parti ,bir “inkılap” partisiydi

Partiye ancak cumhuriyetçi kişiler üye olabilecekti

Halkçılar ,hiçbir ailenin,sınıfın,cemaatin ya da bireyin ayrıcalığını kabul etmeyecekti(md 2)

Mustafa Kemal Paşa,cumhurbaşkanı seçildikten sonra da partiden ayrılmadı;yönetimde eylemli olarak çalıştı,partiyle bütünleşti

CHP dışında kurulan Terakkkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın (1924) yedi ay,Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın(1930) üç buçuk ay ve Ahali Cumhuriyet Fırkası’nın(1930) iki ay yaşama olanağı bulduğu bir ortamda CHP,1946’ya kadar devleti ,muhalefetsiz yönetti

TERAKKİPERVER CUMHURİYET FIRKASI 1924 yazında birtakım yolsuzluk ve rüşvet olaylarının basında açıklanması TBMM’de muhalefeti harekete geçirdi

Mart 1924’te hilafetin kaldırılmasına karşı olan tutucu,dinci kesim de muhalefette yer alıyordu

Atatürk orduya dayanarak bir darbe hazırladıklarından kuşkulandığı genarelleri ordudan ayırmak için TBMM üyeliği ile askerliğin bağdaşamayacağı konusunda bir kanun çıkarttırdı

Refet Bele, Ali Fuat Cebesoy,Kazım Karabekir ve Cafer Tayyar paşalar milletvekilliğini seçerek ordudan ayrıldılar

TBMM’de muhalefet güçlendi

20 Ekim 1924’te Mübade- le,imar ve iskan bakanı hakkında verilen soru önergesi gensoru önergesine dönüştü

Yapılan tartışmalar sonunda İsmet Paşa hükümeti güvenoyu aldı ama ertesi gün Halk Fırkasından istifalar başladı

09-11-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Türkiye Cumhuriyeti'nin İlk Siyasi Partisi Hangisidir Türkiye'nin İlk Partisi Hangisi Türkiye Cumhuriyeti'nin İlk Siyasi Partisi Hangisidir Türkiye'nin İlk Partisi Hangisi Türkiye Cumhuriyeti'nin İlk Siyasi Partisi Hangisidir Türkiye'nin İlk Partisi Hangisi CUMHURİYET DÖNEMİNDEKİ İLK SİYASİ PARTİLER Türk milletinin askeri alandaki mücadelesi bittikten ve düşman Türk yurdundan atıldıktan sonra ülkenin sosyal,ekonomik ve siyasal yönden ilerlemesi için çalışma- lara başlandıbunlardan en önemlisi Cumhuriyetin ilanıdır 23 Nisan 1923’te TBMM’ nin açılması,yurdun düşmandan kurtarılması ve salta- natın kaldırılmasıyla yeni Türk Devleti,zaten yönetim bakımından halk idaresine dayanan Cumhuriyet rejimiyle yönetiliyorduBuna rağmen devletin ismi henüz konmamıştıBu durum içeride karışıklığa neden olduğu gibi dış politikada da yeni kurulan şıklığa neden olduğu gibi dış politikada da yeni kurulan devletin itibarına gölge düşürüyorduBu arada alınan bir kararlarla TBMM’nin yenilenmesine karar verildiYapılan seçimler sonucunda 11 Aralık 1923’te II Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldıMustafa Kemal, artık yeni rejimin ve devletin adının konması gerektiğini düşünüyorduBu düşüncesini bir kanun tasarısı halinde meclise getirdi Mecliste yapılan görüşmeler sonucunda tasarı kabul edilerek 29 Ekim 1923’te yeni Türk Devleti’nin adı “Türkiye Cumhuriyeti” şeklinde belirlenmiş oldu Cumhuriyetin tam anlamıyla demokratik olması, Atatürk’ün en büyük isteğiydi Atatürk,milli egemenliğin sağlıklı işleyebilmesi ve ülkeyi yönetecek olanların seçiminde farklı görüşlere de yer verilebilmesi için çok partili yaşama geçilmesi gerektiğini düşünüyorduBu nedenle çok partili hayata geçme konusundaki öncülüğü yapmış ve ilk siyasal partiyi kurmuştur TÜRKİYE’DE KURULAN SİYASİ PARTİLER CUMHURİYET HALK FIRKASI Cumhuriyet döneminin ilk siyasal partisi olarak Halk Fırkası adıyla Mustafa Kemal tarafından kuruldu(9 Eylül 1923)Kurtuluş Savaşı’nı başlatarak milli ege- menliği sağlayan Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin devamıdırPartinin ilk genel başkanlığına Mustafa Kemal Paşa ,genel başkan vekilliğine İsmet Paşa (İnönü) ve genel sekreterliğine Recep Bey(Peker) seçildiAna hatlarıyla partinin amaçları milli egemenliğin halk tarafından halk için uygulanmasına yol göstermek,Türkiye’yi çağdaş uygarlık düzeyine yükseltmek ve hukuk devletini egemen kılmaktıPartinin ilk genel yönetim kurulunda hepsi de milletvekili olan Sabit(Sağıroğlu),Refik(Say- dam),Celal(Bayar),Münir Hüsrev(Göle),Cemil(Uybadın),Saffet(Arıkan),Zü lfü (Tigrel) ve Kazım Hüsnü beyler yer aldılarParti içindeki fikir ayrılıkları,halifeliğin kaldırılmasından ve 1924 Anayasası’nın kabulünden sonra su yüzüne çıktı ve Kazım Karabekir ,Rauf Orbay,Refet Bele,Ali Fuat Cebesoy ve Adnan Adıvar gibi bir grup milletvekili partiden istifa ederek ,cumhuriyet döneminin ilk muhalefet partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nı kurdularİki partili hayat fazla uzun sürmedi Şubat 1925’te başlayan Şeyh Sait Ayaklanması’nın ardından Takriri Sükun Kanunu’na dayanılarak Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı Tüzüğe göre parti ,bir “inkılap” partisiydiPartiye ancak cumhuriyetçi kişiler üye olabilecektiHalkçılar ,hiçbir ailenin,sınıfın,cemaatin ya da bireyin ayrıcalığını kabul etmeyecekti(md 2)Mustafa Kemal Paşa,cumhurbaşkanı seçildikten sonra da partiden ayrılmadı;yönetimde eylemli olarak çalıştı,partiyle bütünleştiCHP dışında kurulan Terakkkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın (1924) yedi ay,Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın(1930) üç buçuk ay ve Ahali Cumhuriyet Fırkası’nın(1930) iki ay yaşama olanağı bulduğu bir ortamda CHP,1946’ya kadar devleti ,muhalefetsiz yönetti TERAKKİPERVER CUMHURİYET FIRKASI 1924 yazında birtakım yolsuzluk ve rüşvet olaylarının basında açıklanması TBMM’de muhalefeti harekete geçirdiMart 1924’te hilafetin kaldırılmasına karşı olan tutucu,dinci kesim de muhalefette yer alıyorduAtatürk orduya dayanarak bir darbe hazırladıklarından kuşkulandığı genarelleri ordudan ayırmak için TBMM üyeliği ile askerliğin bağdaşamayacağı konusunda bir kanun çıkarttırdıRefet Bele, Ali Fuat Cebesoy,Kazım Karabekir ve Cafer Tayyar paşalar milletvekilliğini seçerek ordudan ayrıldılarTBMM’de muhalefet güçlendi20 Ekim 1924’te Mübade- le,imar ve iskan bakanı hakkında verilen soru önergesi gensoru önergesine dönüştü Yapılan tartışmalar sonunda İsmet Paşa hükümeti güvenoyu aldı ama ertesi gün Halk Fırkasından istifalar başladı