|
Prof. Dr. Sinsi
|
Hücre Organelleri - Hücre Organelleri Nelerdir? Hücre Organelleri Neye Denir?
ÇEKİRDEK (NÜKLEUS- Hücrenin yönetim ve kalıtım merkezidir
Yapısı:
Genellikle sitoplazmadan etraflarını çeviren çift zarla ayrılmışlardır Çekirdek zarı, geçiş olanağı veren porlara(deliklere) sahiptir Çekirdeğin içini dolduran çekirdek plazması sitoplazmanın devamı gibidir İçinde çekirdekcik (nükleolus) bulunur
Fonksiyonu:
Sahip olduğu kromozomlar sayesinde yöneticilik görevini üstlenir Ayrıca hücre bölünmesinde denetim merkezi olma özelliğine de sahiptir
ORGANELLER
HÜCRE ZARI:
Önemli noktalar:- Hücreyi bir bütün halinde kuşatan hücre zarı, hücre içindekilerin birarada kalmasını ve madde alışverişini sağlar
- Seçici geçirgen bir yapıdadır
Yapısı:
Hücre zarının(veya plazma zarı) yapısında yer alan iki temel madde, protein ve lipittir Lipoprotein yapılı bu birim zarın kalınlığı yaklaşık 75-100Å kadardır Hücre zarının yapısıyla ilgili olarak ileri sürülen çeşitli görüşler vardır Bunlardan ikisi:[*]katmanlı bir yapının olduğunu kabul eden sandviç zar modeli[*]mozayik tipi bir yerleşmenin olduğunu kabul eden akıcı mozayik zar modeli Hücre zarı seçici geçirgen bir yapıdadır Örneğin hücre zarı küçük moleküllerin geçmesine izin verdiği halde (glikoz gibi), büyük moleküller (nişasta gibi) hücre zarından geçemezler
Fonksiyonu:
Hücreye belli bir şekil ve yapı kazandıran, dağılmasını önleyip dış ortamdan ayıran, hormon ve diğer maddeleri tanıyan zarın en önemli görevi: madde alışverişini düzenlemesidir Hücre için gerekli besinlerin, gazların ve diğer maddelerin alınmasını, metabolizma artığı olan H2O, CO2 üre ile özel olarak üretilen hormonların dışarı verilmesi hücre zarının görevidir
Hücre zarından geçen maddelerin hücreye giriş çıkışı pasif taşımayla veya aktif taşıma ile olur
ORGANELLER
SİTOPLAZMA
Önemli Noktalar:- Organellere yatak görevi yapan hücre bölümüdür
- Hücre zarı ile çekirdeğin arasını dolduran kısımdır
Miktarı hücrenin büyüklüğüne göre değişiORGANELLER
SİTOPLAZMA
Önemli Noktalar:- Organellere yatak görevi yapan hücre bölümüdür
- Hücre zarı ile çekirdeğin arasını dolduran kısımdır
- Miktarı hücrenin büyüklüğüne göre değişir
Yapısı:
Sitoplazmanın bileşiminde en fazla su ( %65-%95) bulunur Geri kalanı da proteinler, yağlar, karbonhidratlar, tuzlar, vitaminler, hormonlar ve çeşitli iyonları kapsar Yumurta akı kıvamında bir yapıdadır
Fonksiyonu:
Hücre içi canlılık olaylarının gerçekleşmesini sağlamaktadır- r
Yapısı:
Sitoplazmanın bileşiminde en fazla su ( %65-%95) bulunur Geri kalanı da proteinler, yağlar, karbonhidratlar, tuzlar, vitaminler, hormonlar ve çeşitli iyonları kapsar Yumurta akı kıvamında bir yapıdadır
Fonksiyonu:
Hücre içi canlılık olaylarının gerçekleşmesini sağlamaktadır
ORGANELLER
MİTOKONDRİ- Mitokondriler çift zarla çevrelenmiş yapılardır
- Mitokondrilere hücrenin enerji üretim merkezleri denilebilir
Yapısı:
İpek böceği kozası gibi oval şekilli, iki katlı zarla çevrelenmiş organellerdir Dış zar düz, iç zar yassı kesecikler şeklinde katlanmalar yapar Bu zar katlarına krista denir Kristaların arasında ve mitokondrinin içinde matriks denilen bir sıvı bulunur Kendine özgü DNA, ribozom ve iç zarın üzerine yerleşmiş solunum enzimleri vardır Gerekli olduğunda çoğalabilirler
Fonksiyonu:
İçteki zarın kıvrımları üzerinde solunum enzimleri bulunur Oksijenli solunum reaksiyonlarının büyük bir kısmı burada geçer Bu sayede, bazı besinlerden oksijen yardımıyla ATP denilen enerji deposu moleküllerin üretilmesi sağlanmaktadır Mitokondrilerin hücredeki sayısı enerji ihtiyacına göre hücreden hücreye değişir Örneğin insanların kas, beyin ve karaciğer hücrelerinde oldukça çok bulunurlar
ORGANELLER
GOLGİ APARATUS
Önemli noktalar:- Üstüste yığılı yassı kesecikler halindedir
- Maddelerin küçük kofullar halinde paketlenmesiyle görevlidirler
Yapısı:
Golgi Aparatus (veya Golgi cisimciği) endoplazmik retikuluma benzeyen bir yapı gösterir Ancak bu organelin zarlarının üstünde ribozomlar bulunmaz Golginin mikroskopik görüntüsü üstüste konulmuş tabaklar gibidir
Fonksiyonu:
Golgideki yassı kesecikler, salgı maddelerinin biriktirilip küçük kofullar halinde bir zarla çevrilerek paketlenmesinde görevli oldukları belirlenmiştir Bu paketlendirmeyi gerçekleştirerek lizozom oluşumunu sağlarlar
ORGANELLER
ENDOPLAZMİK RETİKULUM
Önemli noktalar:- Hücre zarından çekirdeklere kadar uzanan ince borucuklar sistemidir
- Hücre içinde madde taşır
Yapısı:
Hücre zarından çekirdeklere kadar uzanabilen zar yapılı kanallardan oluşur Hayvan hücrelerinde bitki hücrelerine oranla daha gelişmiş olan bu yapıların sitoplazmaya bakan yüzlerinde ribozom bulunuyorsa granüllü (tanecikli) ER; ribozom bulunmuyorsa granülsüz (taneciksiz) ER denir
Fonksiyonu:
Hücre içi madde iletimi görevini üstlenir Granülsüz ERlar ayrıca yağ asidi ve diğer lipitleri sentezlerler
ORGANELLER
RİBOZOM
Neler önemli:- Ribozomlar hücreler içinde yuvarlak tanecikler halinde bulunurlar
- Ribozomlar ya sitoplazma içinde ya da endoplazmik retikulum zarlarının sitoplamaya dönük yüzlerine bağlı olarak bulunurlar
- Ribozomlar hücrede protein sentezinin yapıldığı organellerdir
Yapısı:
Yapıları ribonükleoprotein, yani kendilerine özgü ribonükleik asit (RNA) ile proteinlerden oluşur Küresel yapıda, iki parçalı çok küçük organellerdir Zarları bulunmaz Ağırlıkça 60% ribozomal RNA (rRNA)dir
Fonksiyonu:
Çekirdekten gelen emirlere uygun olarak hücrenin kendine özgü proteinlerinin sentezlendiği yerlerdir Hücrenin protein ihtiyacına bağlı olarak sayısı hücreden hücreye göre değişmektedir Mesela salgı hücrelerinde çok sayıda bulunmaktadır
İki çeşit ribozom vardır Birincisi ER'ye bağlı olanlar, ikincisi de sitoplazmada bulunanlar Bağlı olanlar ER'de kullanılarak veya ER içinde taşınacak olan proteini sentezlerken, serbest olanlar sitoplazmada kullanılacak olan proteini sentezlerler
KROMOZOMLAR
ATP - Adenozin trifosfat denilen ve molekül olarak nükleotit yapılı canlıların doğrudan kullandığı enerji molekülü
Aktif taşıma - Yarı geçirgen zar aracılığıyla ATP harcanarak gerçekleştirilen madde taşıması
Besin - Canlıların yaşamlarını sürdürebilmeleri amacıyla kullandıkları maddelerdir
Beslenme - Canlıların canlılık olaylarını sürdürebilmeleri amacıyla gerekli maddeleri sağlama olayı
Çekirdek - Bitki ve hayvan hücreleri gibi ökaryot hücrelerin ortasındaki hücre faaliyetlerinin yönetim merkezi
Deoksiriboz - Beş karbonlu şeker
DNA - Deoksiribo Nükleik Asit Tüm canlıların hücrelerinde ve bazı virüslerde bulunan temel canlılık maddesiKalıtsal özelliklerin ***den ***e geçmesini sağlayan genleri taşıyan en büyük hücresel molekül
Hücre - Canlıların yapı, görev ve üreme birimleri Yani canlıların en küçük canlı yapıtaşları
Hücre Çeperi - (Hücre duvarı) Bitki hücrelerinde hücre zarlarının dışında bulunan cansız, sert ikinci bir zar Bitkilere koruyuculuk ve desteklik sağlayan hücresel yapı
Karbonhidrat - Karbon,hidrojen ve oksijen içeren organik bileşiklerdirÇay şekeri(sükroz),nişasta, glikojen ve selüloz en tanınmış karbonhidratlardır
Klorofil - Fotosentez olayında güneş enerjisini kimyasal enerjiye çeviren yeşil pigment
Kromozom - Çekirdek içindeki protein kılıf içine yerleşmiş DNA moleküllerinin oluşturduğu yapılar
Lipid - Karbon, hidrojen ve oksijenden oluşan karbonhidratlardan sonra ikinci temel enerji kaynağı olan moleküller
Lizozom - Yapılarında sindirim enzimleri bulunur İntihar kesecikleri de denir
Mayoz - Kromozom sayısını yarıya indiren hücre bölünmesi
Metabolizma - Tüm canlılarda yapılan beslenme, solunum, boşaltım, büyüme gibi yaşamsal olayların tümü
Mitokondri - Hücrelerin enerji üretim merkezi
Mitoz - Bir hücreden aynı nitelikte iki yeni hücre meydana getiren bölünme şekli
Nükleotid - Nükleik asitlerin yapısına katılan birim molekül
Oksijenli solunum - Karbonhidratların oksjenle yakılması sonucunda enerji sağlanmasına denir
Organel - Hücre içinde belli görev yapmak üzere özelleşmiş ve zarla çevrilmiş yapılar Çekirdek,mitokondri, kloroplastgibi
Organizma - Beslenme, solunum, boşaltım vb yaşamsal olayları tek başına yapabilen ve belli bir bütünlüğü olan canlı
Osmoz - Suyun çok olduğu yerden az olduğu yere doğru hücre zarından geçişi
Ototrof - Yeşil bitkiler gibi kendi besinlerini kendileri yaparak beslenen canlı
Ökaryot hücreler- Bitki ve hayvanlarda olduğu gibi çekirdek, mitokondri vb gelişmiş yapılara sahip gelişmiş hücre
Pasif taşıma - Madde moleküllerinin yoğunluk farkından dolayı yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru taşınmalarıdır Enerji harcanmaz İki şekilde olur: Difüzyon ve osmoz
Protein - Karbon, hidrojen, oksijen, azot ve çoğunlukla kükürt fosfor içeren bileşiklerdir
Preparat - Lam ve lamel arasına konulan mikroskopta incelenmeye hazır hale getirilmiş madde
Prokaryot hücreler- Zarla çevrilmiş özel organelleri olmayan hücreler Örneğin-bakteri ve yeşil algler
Ribozom - Hücredeki protein sentez yeri
RNA - (Ribo Nükleik Asit) Hücre çekirdeğindeki DNAların biyolojik bilgilerini sitoplazmaya iletip olayları yürüten nükleik asit çeşidi
Sitoplazma - Hücrenin zarı ile çekirdeği arasını dolduran, yarı akışkan yapıdaki canlı kısım
Solunum - Canlıların yaşamları için gerekli enerjiyi sağlamak amacıyla besinleri parçalayıp ATP üretmesi
Üreme - Canlıların soylarının devam edebilmesi amacıyla kendilerine benzer bireyler oluşturmaları olur
PROTEİN
ATP - Adenozin trifosfat denilen ve molekül olarak nükleotit yapılı canlıların doğrudan kullandığı enerji molekülü
Aktif taşıma - Yarı geçirgen zar aracılığıyla ATP harcanarak gerçekleştirilen madde taşıması
Besin - Canlıların yaşamlarını sürdürebilmeleri amacıyla kullandıkları maddelerdir
Beslenme - Canlıların canlılık olaylarını sürdürebilmeleri amacıyla gerekli maddeleri sağlama olayı
Çekirdek - Bitki ve hayvan hücreleri gibi ökaryot hücrelerin ortasındaki hücre faaliyetlerinin yönetim merkezi
Deoksiriboz - Beş karbonlu şeker
DNA - Deoksiribo Nükleik Asit Tüm canlıların hücrelerinde ve bazı virüslerde bulunan temel canlılık maddesiKalıtsal özelliklerin ***den ***e geçmesini sağlayan genleri taşıyan en büyük hücresel molekül
Hücre - Canlıların yapı, görev ve üreme birimleri Yani canlıların en küçük canlı yapıtaşları
Hücre Çeperi - (Hücre duvarı) Bitki hücrelerinde hücre zarlarının dışında bulunan cansız, sert ikinci bir zar Bitkilere koruyuculuk ve desteklik sağlayan hücresel yapı
Karbonhidrat - Karbon,hidrojen ve oksijen içeren organik bileşiklerdirÇay şekeri(sükroz),nişasta, glikojen ve selüloz en tanınmış karbonhidratlardır
Klorofil - Fotosentez olayında güneş enerjisini kimyasal enerjiye çeviren yeşil pigment
Kromozom - Çekirdek içindeki protein kılıf içine yerleşmiş DNA moleküllerinin oluşturduğu yapılar
Lipid - Karbon, hidrojen ve oksijenden oluşan karbonhidratlardan sonra ikinci temel enerji kaynağı olan moleküller
Lizozom - Yapılarında sindirim enzimleri bulunur İntihar kesecikleri de denir
Mayoz - Kromozom sayısını yarıya indiren hücre bölünmesi
Metabolizma - Tüm canlılarda yapılan beslenme, solunum, boşaltım, büyüme gibi yaşamsal olayların tümü
Mitokondri - Hücrelerin enerji üretim merkezi
Mitoz - Bir hücreden aynı nitelikte iki yeni hücre meydana getiren bölünme şekli
Nükleotid - Nükleik asitlerin yapısına katılan birim molekül
Oksijenli solunum - Karbonhidratların oksjenle yakılması sonucunda enerji sağlanmasına denir
Organel - Hücre içinde belli görev yapmak üzere özelleşmiş ve zarla çevrilmiş yapılar Çekirdek,mitokondri, kloroplastgibi
Organizma - Beslenme, solunum, boşaltım vb yaşamsal olayları tek başına yapabilen ve belli bir bütünlüğü olan canlı
Osmoz - Suyun çok olduğu yerden az olduğu yere doğru hücre zarından geçişi
Ototrof - Yeşil bitkiler gibi kendi besinlerini kendileri yaparak beslenen canlı
Ökaryot hücreler- Bitki ve hayvanlarda olduğu gibi çekirdek, mitokondri vb gelişmiş yapılara sahip gelişmiş hücre
Pasif taşıma - Madde moleküllerinin yoğunluk farkından dolayı yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru taşınmalarıdır Enerji harcanmaz İki şekilde olur: Difüzyon ve osmoz
Protein - Karbon, hidrojen, oksijen, azot ve çoğunlukla kükürt fosfor içeren bileşiklerdir
Preparat - Lam ve lamel arasına konulan mikroskopta incelenmeye hazır hale getirilmiş madde
Prokaryot hücreler- Zarla çevrilmiş özel organelleri olmayan hücreler Örneğin-bakteri ve yeşil algler
Ribozom - Hücredeki protein sentez yeri
RNA - (Ribo Nükleik Asit) Hücre çekirdeğindeki DNAların biyolojik bilgilerini sitoplazmaya iletip olayları yürüten nükleik asit çeşidi
Sitoplazma - Hücrenin zarı ile çekirdeği arasını dolduran, yarı akışkan yapıdaki canlı kısım
Solunum - Canlıların yaşamları için gerekli enerjiyi sağlamak amacıyla besinleri parçalayıp ATP üretmesi
Üreme - Canlıların soylarının devam edebilmesi amacıyla kendilerine benzer bireyler oluşturmaları olur
|