|
Prof. Dr. Sinsi
|
Madde Bağımlıları - Madde Bağımlısı İnsanların Ruhsal Ve Sosyal Yaşamı Nasıldır?
Madde Bağımlıları - Madde Bağımlısı İnsanların Ruhsal Ve Sosyal Yaşamı Nasıldır?
Madde Bağımlıları - Madde Bağımlısı İnsanların Ruhsal Ve Sosyal Yaşamı Nasıldır?
Uyuşturucu madde bağımlılığı
İnsanlarda sakinleştirici, keyif veren veya uyarıcı etkileri olan, giderek daha fazla alma isteği doğuran, bırakıldığında yoksunluk belirtileri doğuran kimyasal maddelere ve ilaçlara uyuşturucu madde adı verilir Zararlı etkileri bilindiği halde uyşturucu maddelere karşı duyulan sürekli alma isteğinin engellenememesine uyuşturucu madde bağımlılığı denir
Uyuşturucu maddelerin bir kısmı tedavi amacıyla kullanılırBir kısmı isesadece keyif verici veya uyarıcıetkileri sebebiyle kullanılmaktadırTedevi amacıylakullanılan maddeler de doktor kontrolü dışında sakinleştirtici veya keyif verici etkileri sebebiyle kötü kullanılmakta ve bağımlılığa yol açmaktadırUyuşturucu maddeler yıllardır ruhsal duruma olumsuz etkileri olduğu bilinen maddelerdirGünümüzde en gelişmiş ülkelerden geri kalmış ülkelere kadar çok yaygın olarak uyuşturucu madde kullanılmaktadırBazı ülkeler uyuşturucu madde kullanımı ve taşınmasına ağır cezalar uygulamaktadır Bazı ülkelerde ise bu serbest bırakılmıştır
A) Uyuşturucu Maddeler Ve Etkileri:
Uyuşturucu olarak kullanılan birçok madde vardır Bunların kimyasal yapıları birbirinden farklıdır Kullanıldıklarında merkezi sinir sisteminin farklı bölümlerini etkileyerek değişik belirtilere yol açarlar Uyuşturucu maddeleri ve özelliklerini aşağıdaki gibi sınıflandırabiliriz
Afyon, morfin, eroin grubu uyuşturucular:Bu grup uyuşturucular afyon bitkisinden elde edilir Güçlü ağrı kesici özelikleri vardır Merkezi sinir sisteminde yatıştırıcı etki yaparlar Bu maddeler kullanıldığında sakinleşme, neşelenme meydana gelir Kaygılar ve sıkıntılar kaybolurDüşünme yeteneği azalır, irade zayıflarKişilik bozukluğu,ilgisizlik, ruhsal çöküntü meydana gelirKan basıncı düşer, nabız ve solunum sayısı azalırGöz bebeklerinde küçülme, ağız kuruluğu, bulantı, kusma görülür Çok kolay bağımlılık yapan maddelerdir Yoksunluk durumunda burun akıntısı, titreme, terleme, kramplar, panik ve bilinç kaybı meydana gelir
Esrar:Hint kenevirinden elde edilen bir uyuşturucudur Merkezi sinir sisteminde yatıştırıcı etki yapar Özellikleri ve yoksunluk tablosu afyon ve türevlerine benzer Kullanıldığında rahatlama ve uyuşukluk meydana getirir Kişi bir rüya alemine dalar, halisinasyon görür Uzun süre kullanıma bağlı olarak karakter kaybı ve akli durumda bozukluklar meydana getirir
Barbituratlar ve sakinleştiriciler:Barbituratlar, diazem benzeri sakinleştirici ilaçlar tıpta kullanılan maddelerdir Bunların doktor kontrolü dışında kullanlması bağımlılığa yol açar Merkezi sinir sisteminde yatıştırıcı etkisi olan bu maddeler kullanıldıklarında gevşeme, rahatlama ve uykuya eğilim meydana getirirler Uzun süre kullanıldıklarında karaciğerde kanser, kan dokuda bozukluk meydana gelir
LSD, Meskalin, PCP:Bu grupta yer alan maddeler hayal gördürücü maddelerdir Kullanıldıklarında önce neşe, sevinç ve tatlı hayaller görülmesine yol açarlar Daha sonra endişe, panik, kusma, hafıza kaybı meydana getirirlerŞiddet eğilimine ve ruh hastalıklarına yol açarlar
Kokain:Koka bitkisi yapraklarından elde edilen bir maddedir Uyarıcı bir özelliği vardır Kullanıldığında yalancı bir kuvvet hissi, konuşma isteğinde artma, cinsel uyarı yaratır Daha sonra ruhsalçöküntü, halisinasyonlar, kalp ve solunum yetmezliği durumlarına yol açarlar
Amfetaminler:Uyarıcı özelliği olan ilaçlardır Genellikle doping amacıyla kullanılırlarUykusuzluk, aşırı haretlilik ve halisinasyona yol açarlar Karaciğer hasarına sebep olurlar
İnsanlar solunum yoluyla çekilen uyuşturucu maddeler, solventerler(çözücüler), yapıştırıcılar gibi maddelere inhalanlar denirBu maddeler baş ağrısı, görme bulanıklığı, uyuşukluk meydana getirir Kısa sürede karaciğer ve böbrek hasarı, bilinç kaybı, kemik iliğinde baskılanma sonucu kansızlık meydana getirirler
Bu maddelerin etkilerini bir bütün olarak ele alırsak;
FİZİKİ ETKİLERİ
Beyin ve Merkezi Sinir sisteminde : Sigaradan itibaren bütün uyuşturucuların en büyük zararı ve tahribatı beyin ve merkezi sinir sistemi üzerindedir
Bu sebeple beynin mazrufu olan aklı ve iradeyi işlemez hale getirir Kişiyi dengeden, normal yaşam ve davranışlardan uzaklaştırırlar
Beyin ve akıl sağlığının en büyük düşmanı uyuşturuculardır Bağımlılarda beliren ilk olgu; akıl ve sinir hastalıkları ve arızalarıdır Delilik, erken bunama, şuur kaybı, uykusuzluk, felçler hezeyan (sayıklama, saçmalama, akıl dışı davranışlar ) hallüsinasyon (vehim, hayal görme, işitme vs ) lar, zeka ve hafıza kayıplarıEn kısa ifade ile: Akıl hastalıkları, zihni ve ruhi karmaşa ve kaoslar
Sindirim Sisteminde: Bulantı, kusma, karın ağrıları, kabızlık, ishal, mide ve bağırsak spazmları, kanama ve yaraları, gastrit, ülser vs
Karaciğer ve Böbreklerde: Bu zehirlerin organizmadan atılmasında en ağır görev bu organlara düşmekte olup, karaciğer ve böbreklerde büyük arıza ve tıkanmalara, karaciğerde yetersizlik, yağlanma,sertleşme (siroz)
Böbreklerde büyük tahribat, albümin, kan ve idrar çoğalması, tıkanmalar,ağır böbrek hastalıkları
Gözlerde: Işık ve mesafede uyumsuzluk, şaşılık gece körlüğü, göz bebeği büyümesi, küçülmesi, göz adele felci bilinen sonuçlar ve tezahürlerdir
Solunum Sisteminde: nefes darlığı, öksürük, boğulma hissi, bu yolla kalp sıkışmaları, solunum felçleri ve ölümler bilinen olaylardır
Kan organlarında: Kan,insan hayatının en önemli organı olup, uyuşturuculardan büyük zararlar görür Kansızlık,kan zehirlenmeleri, kan hücrelerinde şekil ve miktar değişiklikleri, kanın korkulu arızası olan pıhtılaşma ve kangrenler başlıca arızalardır
Zehirlenme: Uyuşturucuların başta gelen olumsuzluğu zehirlenmeler ve bu yolla gelen ölümlerdir İlk defa olursa HAD, tekerrür ederse "Müzmin Zehirlenme" adını alır
SOSYAL ve MADDİ ETKİLERİ
Sosyal bir varlık olan insanın çevresi ile uyum içinde olması, akıl ve zihin sağlığı ile mümkündür
Bu sebeple akli ve zihni hayatın en büyük düşmanı olan uyuşturucular, insanın uyum gücünü zaafa ve iflasa götürmekle onu aileden, toplumdan ve çevresinden kopararak, yalnızlığa, bunalıma ve hemen ardından da sorumsuz, hipisel (hayvani) bir hayata mahkum eder Bağımlıyı yaşayan bir ölü haline getirir (Hip Kültür)
Bu sebeple, uyuşturucuların, bağımlıya, aile hayatına, doğacak çocuklara, iş hayatına, aile ve ülke ekonomisine, ferdi ne toplumsal ahlaka (namus,iffet, şeref, haysiyet vs) verdiği zararlar ifadelere sığdırılamaz
İntiharların, cinayetlerin, her türlü fuhşiyat, gasp ve anarşinin temelinde uyuşturucu vardır
İç ve dış düşmanların en tahripkar silahı uyuşturucu ve uyuşturucu salgınlarının itici gücü olan uyuşturucu kültürü (hip kültür) dür Cemiyetleri inkıraza götüren her türlü maddi ve manevi tahribatın temeldeki sebebidir Bunlar, ayrıca
AİDS, frengi, verem, kanser, kangren ve benzeri bir çok ölümcül hastalığın yayılmasında da en büyük fail uyuşturucular ve bağımlılarıdır
B) Uyuşturucu Madde Bağımlılığı: Uyuşturucu maddeler fiziksel ve psikolojik bağımlılık meydana getirirler
Psikolojik bağımlılık:Keyif verici maddeyi belirli aralıklarla alma isteği duyulmasına denirKişi maddenin yokluğuna bağlı huzursuzluk duyar
Fiziksel bağımlılık:Merkezi sinir sistemi hücrelerinin normal görevlerini yapabilmeleri için alışılan maddeye sürekli ihtiyaç duyulmasına denirAlışılan maddenin alınmaması halinde vücutta ortaya çıkan belirtilere yoksunluk belirtisi adı verilirFiziksel bağımlılıkta yoksunluk belirtileri ölüme yol açacak kadar şiddetli olabilir
Maddenin kullanımıyla duyulan keyif ve mutluluk kişilerde tekrar kullanma isteği doğurmaktadır Oluşan yalancı hayal dünyasına kavuşmak isteyen kişilerde psikolojik bağımlılık meydana gelmektedirUyuşturucu maddeler merkezi sinir sistemindeki reseptör(alıcı) hücreler tarafından alınarak etkilerini gösterirler Bu reseptörler kısa sürede uyuşturucuya alışır ve normal görevlerini yerine getirebilmek için uyuşturucuya ihtiyaç duyarlar Böylece fiziksel bağımlılık meydana gelirFiziksel bağımlılıkta yoksunluk durumu çok ağırdırYoksunlukta psikolojik belirtilerin yanında merkezi sinir sistemine ait belirtiler görülür Maddenin bulunamaması durumunda bulantı, çarpıntı, baş ağrısı, panik, sıkıntı, terleme, saldırganlık, unutganlık, ishal, kişilik bozuklukları, baygınlık, koma ve ölüm görülebilirUyuşturucu maddeler, merkezi sinir sistemindeki reseptörleri etkilediği için bir kez dahi kullanmak bağımlılığa yol açabilirBu yüzden merak amcıylakullanmaktan dahi kaçınmalıyız
1Sebepleri
Uyuşturucu madde bağımlılığının sebeplerini üç grupta toplayabiliriz
Uyuşturucu maddenin yapısal özellikleri:Uyuşturucu maddelerin kimyasal yapıları gereği merkezi sinir sisteminin reseptör hücrelerine bağlanarak etki gösterirler ve bağımlılık yaratırlar Bu nedenle tedavi amacıyla verilen uyuşturucu nitelikteki ilaçların aşırı ve yanlış kullanılmasıyla da bağımlılık oluşmaktadır Hekim önerisi ve kontrölü dışında keyif almak veya sakinleşmek amacıyla uyuşturucu özelliğindeki ilaçların kullanılmasına kötüye kullanma adı verilirAğrı kesiciler dahil bir çok ilaç hekim önerisi dışında kullanılmakta, bu durum direnç arttırımına(tolerans) ve bağımlılığa yol açmaktadırÖrneğin; kaza veya ameliyat sonucu kullanılan kuvvetli ağrı kesiciler kolaylıkla bağımlılık oluşturabilmektedir
Kişisel özellikler:Uyuşturucu madde bağımlılığı özellikle gençler arasında hızla yayılmaktadır Ergenlik dönemi problemleri arasında bocalayan gençler sorunlarının çözümünü uyuşturucularda aramaktadırGrup arkadaşlarının baskısı, onlara uyum sağlama isteği, merak ve macera tutkusu, yasaklara karşı gelme isteği, sorumluluktan kaçma, başarısızlık ve güvensizlik gibi duygulardan kurtulma gibi nedenlerle kişiler uyuşturucu maddeleri denemektedir"Nasıl olsa ben alışmam, bir defa denemekten ne çıkar, istediğim zaman bırakırım" gibi düşüncelerle kişiler uyuşturucu bağımlısı haline gelirler
Çevresel faktörler:Uyuşturucu madde bağımlılığında sosyal çevrenin önemli rolü vardır Aile içindeki huzursuzluklar, aşırı kısıtlayıcı ve baskıcı tutumlar veya aşırı serbest davranılması, ailede uyşturu kullanan bireyler olması gibi sebepler kişileri uyşturucuya itebilir Arkadaş gruplarının baskısı veya özendirmesi uyuşturucuya başlamakta etkendir Özellikle ergenlik döneminde grupların etkisi fazladır Uyuşturucu satıcılarının hedef kitlesi gençlerdir Lise ve üniversite gençleri arasında uyuşturucu madde kullanımı yaygınlaştırarak büyük paralar kazanmaktadırlar Bazı ülkelerde uyuşturucu kullanımına hoşgörüyle bakılmakta ve suç sayılmamaktadır Bu durum bağımlılığın yayılmasına yol açmaktadır Ülkemizde uyuşturucu maddelerin üretimi, ithali, alımı, satımı, bulundurulması, alımına yardımcı olunması ve sahte reçeteyle alınması şuçtur ve ağır cezalar uygulanmaktadır Güçlü ağrı kesiciler ve sakinleştirici ilaçlar da özel reçetelerle satılmakta Saklık Bakanlığı tarafından sıkı şekilde denetlenmektedir
2Sonuçları:
Uyuşturucu madde bağımlılığı üç dönemde incelenebilir
Alışma dönemi : Uyuşturucu maddeyle ilk tanışma dönemidir Bu dönemde yalancı bir dünyaya dalarak keyif alma duygusu ön plana çıkar Kişi kararsızdır, uyuşturucuya başlamamak için direnir İstediği zaman uyuşturucuyu bırakacağını düşünür Vücutta kalıcı bir fiziksel hasar yokturGerekli tıbbi yardım yapılırsa kolaylıkla uyuşturucuyu bırakabilirKişilerde yersiz davranışlar, aşırı neşe ve durgunluk, dalgınlık, unutkanlık arkadaşlardan ayrılarak yeni gruplara katılma gibi değişiklikler uyuşturucu kullanmaya başladığının belirtileridir
Doyma dönemi:Bu dönemde kişi yaşantısını devam ettirebilmek içinuyuşturucu maddeyi kullanmak zorundadırArtık keyif alma ihtiyacı yokturMaddenin yoksunluğunda büyük sıkıntı ve problemler
doğmaktadırGörme bulanıklığı, göz bebeklerinde küçülme, ağız kuruluğu, ellerde titreme, nabız ve solunum sayısında azalma,tansiyon düşüklüğü, kabızlık, hafızada zayuflama, ruhsal durgunluk, dikkatsizlik, irade ve kişilik kaybı, hallüsinasyonlar vardır Karaciğer, kalp, solunum ve sindirim sisteminde hasarlar ortaya çıkmaktadırBağımlının gittikçe daha fazla miktarda maddeye ihtiyacı olmaktadır Bu dönemdeki bağımlıyı kurtarmak için ciddi bir tedavi gereklidir
Düşkünlük dönemi:Bu dönemde organlarda ağır hasarlar ve ruhsal çöküntü görülür Kalp ve solunum problemleri, karaciğer hastalıkları ortaya çıkar Aşrı zayıflama, kusma, kalp ve solunum yetmezliği görülür Bağımlının hastalıklara karşı direnci azalır Zatürre hepatit(sarılık) AIDS gibi hastalıklar meydana gelir Beyin hasarı, kişilik kaybı, ağır ruhsal problemler ortaya çıkarKişi kendine bakamaz ve yardıma muhtaç hale gelir Madde bulabilmek için her yolu dener, hatta suç işleyebilir Yaşantısını devam ettirebilmek için aldığı uyuşturucu miktarını arttırmak zorundadır Uyuşturucu kullanımında aşırı doz alımına bağlı olarak zehirlenme ve ölüm olayı görülebilirAşırı doz alındığında başlangıçta husursuzluk,sesli ve ışıklı uyarıcılara karşı aşırı tepki görülür Hallüsinasyonlar, terleme, bulantı ve kas krampları meydana gelir İdrar ve dışkı kontrölü kaybolur Solunum düzensizleşirKalp atımı ve kan basıncı düşer Titremelerle baygınlık, koma ve ölüm meydana gelir
Uyuşturucu bağımlılığı erken dönemde yakalanıp tedavi edilemez ise kişiyi ölüme sürükleyen bir alışkanlıktır
C) Uyuşturucu Bağımlılığının Tedavisi
Uyuşturucu bağımlılığının tedavisinde önemli iki nokta vardır:
Bağımlılının kendisinin tedavi olmaya ve bağımlılıktan kurtulmaya istekli olması
Bağımlılığın erken teşhis edilerek tedaviya başlanması
Uyuşturucu madde bağımlısı istekli ise tedavi şansı son derece yükselmektedirAksi halde zorlamayla kişileri bağımlılıktan kurtarmak mümkün değildir Bağımlının kalıcı organ hasarları, ağır ruhsal problemler oluşmadan teşhis edilmesi tedaviyi kolaylaştırmaktadırErken teşhis edilemeyen vakalarda tedavi uzamakta ve iyileşme süreci gecikmektedir
Uyuşturucu madde bağımlılığının tedavisi:Uyuşturucu madde bağımlılığının tedavisi, tedavi ve rehabilitasyon olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilir
Tedavi aşmasında kişi bağımlı olduğu maddeden uzaklaştırılarak yoksunluk belirtileri ile savaşılırVücut organlarında meydana gelmiş hasarlar tedavi edilir Bu safhada bağımlı hastanede gözlem altında tutulmalıdırYoksunluğa bağlı geçirdiği krizler son derece tehlikeli olabilirBu yüzden ölüme ve intihar girişimlerine sık rastlanırVücuttan toksit madde uzaklaştırılıp yoksunluk belirtileri kaybolduktan sonra ikinci aşamaya geçilir
Rehabilitasyon aşamasında kişilerin ruhsal problemleri çözümlenmeye çalışılır Tekrar iş gücü kazandırılarak çalışabilecek ve topluma yararlı olacak hale getirilirSağlığa zararlı bu alışkanlıklar yerine olumlu hobiler kazanması sağlanır Kötü arkadaş çevresinden uzaklaşmasına ve kendine destek olacak kişilerle bir arada olmasına çalışılırSağlığa zararlı alışkanlıkların tedavisi için hastanelerin psikiyatri bölümlerine veya bu konularla özel olarak ilgilenen gönüllü kuruluşlara baş vurmak gerekir
Sağlığa zararlı alışkanlıklardan korunmak, bu zararlı alışkanlıkların tedavisinden çok daha kolaydır Bu alışkanlıklardan korunmak için alınması gereken önlemler ve aileye, devlete, medyaya düşen görevler;
1 Aileye Düşen Görevler
Uyuşturuculardan korunmada en büyük vazife aileye düşmektedir Aile toplumun temel çekirdeğidir En başta anne ve baba, çocuklara örnek olmalıdır Çocuklar, her türlü sıkıntılarını ve problemlerini öncelikle anne ve babalarına açabilmelidirler Problemlerin ilk defa aile büyüklerince değerlendirilmeleri şarttır
Bu konuda gençlerimizin dikkat edecekleri noktalara gelince;
• Gerek sevgiyi ve mutluluğu muhakkak ki kendi yuvalarında aramalıdırlar
• Kötü arkadaş guruplarından uzak durmaları gerekir Böyle kişiler davranışlarından, hareket ve sözlerinden anlaşılır
• Boş zamanları en iyi şekilde (okumak, kültürel ve diğer faydalı faaliyetlerde bulunmak gibi meşguliyetlerle) değerlendirmelidirler
• Yine gençlik dönemi ; halk arasında söylendiği şekliyle "delikanlılık" devresidir Bu yaşlarda kişilik icabı, gelecek için her an problem oluşturabilecek hareketlere girilebilir, kararlarda isteksizlik olabilir Gençler bu hususu daima göz önünde tutmalı büyüklerin uyarılarını dikkate almalıdırlar
Son olarak gençlerimizi uyuşturucunun içine çeken alt kültürden bahsetmek istiyorum İçki uyuşturucu, kumar, şans oyunları, sapıklıklar, fuhuş evden kaçma gibi faaliyetlerin tümünü besleyen, ortaya çıkaran ortama "Uyuşturucu Kültürü" adını veriyoruz Zararlı alışkanlıkların temelinde bu vardır ve bunu önlemek uyuşturucu kültürüyle mücadeleye bağlıdır
Bu kültürün filizlendiği birahane, pub, diskotek, kahvehane, kumarhane, meyhane ve benzeri yerlerden uzak durmalıdır
Bira ve "alkolsüz" denilen bira, alkolizm ve uyuşturucu batağının başlangıç basamağıdır
Yine milli manevi değerlerimiz, yüzyıllardan beri nesilden nesile intikal eden geleneklerimiz uyuşturucu kültürünün panzehiridir Bu değerlere sarılmak zorundayız
Alıntı: Doç Dr Safa Saygılı (Psikiyatris)
|