Yan Anlam - Yan Anlam Nedir? Yan Anlam Örnekleri Nelerdir Yan Anlamlarla İlgili Örnek

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-11-2012

YAN ANLAM

Temel anlamıyla bağlantılı olarak zamanla ortaya çıkan değişik anlamlara yan anlam denir

Sözcüğün Gerçek Anlamının dışında, ancak Gerçek Anlamıyla az çok yakınlık taşıyan yeni anlamlar kazanması yan anlamı oluşturur

Bir sözcüğün yan anlam kazanmasında genellikle yakıştırma ve benzerlik ilgisi etkili olmaktadır

meselâ “göz” dendiğinde akla ilk gelen, kelimenin temel anlamı olan organ adıdır

Ama “iğnenin gözü”, “çantanın gözü”, masanın gözü” tamlamalarındaki anlamlar benzetme yoluyla kazandırılmış yeni anlamlardır

Bunlara da yan anlam denir

meselâ, “düşmek” kelimesi “Meyveler tek tek yere düştü” cümlesinde temel anlamda; “Çocuğun pantolonu düşüyordu”, “Bu yılın ilk karı düştü” ve “Kavakların gölgesi yola düştü” cümlelerinde yan anlamdadır

Beşiktaş sırtlarına ağaç dikiyorlar

(arka taraf)
Gülün tomurcukları sabahleyin patlamış

Uçağın kanadı havada parçalanmış

Başı kırık bir çiviyi sökmeye uğraşıyor

Bu dalda başarılı olabileceğimi sanıyorum

Köprünün ayağına bomba koymuşlar

Şişeyi boğazına kadar doldurdu

Kapının kolunu kırınca babamdan azar işittim

Benim yetiştirdiğim öğrenciler daha başarılı

Yokuşun başına kadar koştuk

Somutlaşma ve soyutlaşma: Dilimizde kelimeler sadece bir anlamda kullanılamaz

Yani bir kelime birden fazla yerde ve çok farklı anlamlarda kullanılabilir

Onun için somutlaşma ve soyutlaşma, dilimizdeki kelimeler için her zaman mümkündür

somut anlamıyla “geçilen yer” demek olan “yol” kelimesi “yöntem, metot” anlamına gelerek soyutlaşmıştır

Yakıştırmaca: Kendi adı olmayan ya da adı olduğu hâlde bilinmeyen varlıklar çeşitli özellikleri nedeniyle uygun olan kelimelerle adlandırılır

Buna yakıştırmaca denir

Uçağın kanadı, masanın gözü, ayakkabının burnu vb

09-11-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Yan Anlam - Yan Anlam Nedir? Yan Anlam Örnekleri Nelerdir Yan Anlamlarla İlgili Örnek YAN ANLAM Temel anlamıyla bağlantılı olarak zamanla ortaya çıkan değişik anlamlara yan anlam denir Sözcüğün Gerçek Anlamının dışında, ancak Gerçek Anlamıyla az çok yakınlık taşıyan yeni anlamlar kazanması yan anlamı oluşturur Bir sözcüğün yan anlam kazanmasında genellikle yakıştırma ve benzerlik ilgisi etkili olmaktadır meselâ “göz” dendiğinde akla ilk gelen, kelimenin temel anlamı olan organ adıdır Ama “iğnenin gözü”, “çantanın gözü”, masanın gözü” tamlamalarındaki anlamlar benzetme yoluyla kazandırılmış yeni anlamlardır Bunlara da yan anlam denir meselâ, “düşmek” kelimesi “Meyveler tek tek yere düştü” cümlesinde temel anlamda; “Çocuğun pantolonu düşüyordu”, “Bu yılın ilk karı düştü” ve “Kavakların gölgesi yola düştü” cümlelerinde yan anlamdadır Beşiktaş sırtlarına ağaç dikiyorlar (arka taraf) Gülün tomurcukları sabahleyin patlamış Uçağın kanadı havada parçalanmış Başı kırık bir çiviyi sökmeye uğraşıyor Bu dalda başarılı olabileceğimi sanıyorum Köprünün ayağına bomba koymuşlar Şişeyi boğazına kadar doldurdu Kapının kolunu kırınca babamdan azar işittim Benim yetiştirdiğim öğrenciler daha başarılı Yokuşun başına kadar koştuk Somutlaşma ve soyutlaşma: Dilimizde kelimeler sadece bir anlamda kullanılamaz Yani bir kelime birden fazla yerde ve çok farklı anlamlarda kullanılabilir Onun için somutlaşma ve soyutlaşma, dilimizdeki kelimeler için her zaman mümkündür somut anlamıyla “geçilen yer” demek olan “yol” kelimesi “yöntem, metot” anlamına gelerek soyutlaşmıştır Yakıştırmaca: Kendi adı olmayan ya da adı olduğu hâlde bilinmeyen varlıklar çeşitli özellikleri nedeniyle uygun olan kelimelerle adlandırılır Buna yakıştırmaca denir Uçağın kanadı, masanın gözü, ayakkabının burnu vb