|
Prof. Dr. Sinsi
|
Marmara Bölgesi'nde Yetişen Tarım Ürünleri Nelerdir? - Marmara Bölgesi'nin Tarımı
Marmara Bölgesi'nde Yetişen Tarım Ürünleri Nelerdir? - Marmara Bölgesi'nin Tarımı
Marmara Bölgesi'nde Yetişen Tarım Ürünleri Nelerdir? - Marmara Bölgesi'nin Tarımı
Buğday : Trakya’da Ergene Bölümü’nde yoğun olarak yetiştirilir Bölge, üretimde İç Anadolu’dan sonar 2 sırada yer alır
Ayçiçeği : Tohumlarından yağ elde etmek için yetiştirilir Türkiye üretiminin % 80 ini bu bölge karşılar Ergene ve Güney Marmara Bölümleri’nde ekimi yoğunlaşır
Şekerpancarı : Trakya, Güney Marmara ve Adapazarı ovalarında ekim yapılır
Tütün : Bölge, Türkiye üretiminde 3 sırayı alır Bursa, Balıkesir, Adapazarı’nda ekimi yoğunlaşır
Mısır : Bölge, üretimde Karadeniz’den sonra 2 sırayı alır Adapazarı ve Bursa önemli ekim alanlarıdır
Pirinç : Meriç ovalarında ekimi yoğunlaşır Edirne bölge üretiminde ilk sırayı alır
Şerbetçi otu : Bira sanayinde tad ve koku verici olarak kullanılır Bilecik Yöresi’nde ekimi yapılır
Zeytin : Güney Marmara Bölümü’nde Gemlik ve Mudanya Yöresi’nde üretimi yoğunlaşır Bölge, üretimde Ege’den sonar 2 sırayı alır İri kalitede sofralık zeytin yetiştirilir
Dut : Bölgede ipek böceği yetiştiriciliğine bağlı olarak dutçuluk önem taşır Bursa, Balıkesir, Bilecik Yöresi’nde yoğun olarak yetiştirilir
Meyve : Bursa Yöresi’nde yoğun olarak yetiştirilir Şeftali, kiraz, çilek, kestane ve üzüm başlıcalarıdır
Sebze : Bursa ve Adapazarı ovalarında yoğun olarak yetiştirilir Domates, patates, sarımsak, soğan, patlıcan, kabak, biber başlıcalarıdır
Trakya�daki Tarım Topraklarında görülen sorunların çözümü
Trakya bölgesi olarak verim ortalaması buğdayda yaklaşık 350 kg/da, ayçiçeğinde 160 kg/da, çeltikte 500 kg/da civarındadır Sözkonusu bu ürünlerden dekardan alınan ortalama verim Türkiye ortalamasından yaklaşık %40 daha yüksektir Gerçekten de stratejik öneme sahip bu ürünlerde ayçiçeğinde Trakya Türkiye üretiminin %60-70�ini, çeltikte %45-50�sini, ve buğdayda %15�ni karşılamaktadır Trakya� daki tarım alanları, Türkiye tarımsal üretiminde diğer tarla, bağ-bahçe bitkileri üretimi yanında özelikle ayçiçeği, çeltik ve buğday üretiminde çok önemli bir yere sahiptir Bu nedenle Trakya�nın çok verimli olan tarım alanlarının verimliliğinin korunması, artan ülke nüfüsumuzun yeterli beslenmesi ve refah içerisinde yaşaması yanında, gelecek kuşaklar için de hayati öneme sahiptir
Trakya�nın yüzölçümü 2376400 ha�dır Sözkonusu bu alanın yaklaşık 1258392 hektarında (%53) günümüzde tarım yapılmaktadır İstanbul ve Çanakkale illerinin Trakya� daki kapladıkları alan hariç, Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ�da I, II ve III sınıf verimlilik yeteneğindeki tarımsal arazi varlığı 1405694 ha�dır Bunun yanında çok dikkatli bir şekilde toprak işlemesi ve yalnız özenle seçilen bitkilerin tarımını mümkün kılan IV� üncü kullanım yetenek sınıfındaki topraklarla birlikte toplam tarım topraklarının alanı 1547272 hektardır Bölgede toprak erozyonu, sığlığı, taşlılık, drenaj, çoraklık ve yaşlılık gibi toprakların verimliliğini hızla azaltan faktörler dikkate alındığında tarım alanlarının %858�inde koruma ve ıslah çalışmalarına ihtiyaç duyulmaktadır
Trakya gerek tarımsal üretim potansiyeli ve gerekse tarımı yapılan buğday, ayçiçeği, çeltik, şekerpancarı gibi ürünlerin verimliliği açısından Türkiye ortalamasının çok üzerinde olmasına rağmen yinede çok önemli sorunları vardır Sözkonusu bu bölgenin topraklarının verimliliğinin korunması yanında, bazı tarım alanlarının da ıslahı gerekmektedir Bunun içinde arazileri doğal nitelik ve yeteneklerine uygun olarak kullanmak ve tarım arazilerinin amaç dışı kullanımını ciddi bir şekilde denetim, erozyonla mücadele, sulama ve drenaj çalışmaları, gerekli yerlerde ıslah çalışmaları, polikültür ekim nöbeti sistemlerine geçme, azaltılmış toprak işlemesi, gerekli yerlerde uygun toprak işleme teknikleri ile mekanizasyonun düzenlenmesi, gübreleme programlarının uygulanması, dağınık, parçalı arazi varlığının oluştuğu bölgelerde arazi toplulaştırmasına gidilmesi olanaklarının araştırılması ve modern tarım tekniklerinin uygulanması gerekmektedir
2 Trakya�daki Arazilerin Tarımsal Uygunluk Açısından Sınıflandırılması:
Bilim adamları, tarımsal arazileri kullanma yeteneklerine ve verimliliklerine göre sınıflara ayırmışlardır Sözkonusu bu değerlendirmeye göre sekiz tane arazi kullanma yetenek sınıfı vardır Bu sınıflardan özellikle ilk dördü, tarım arazileri olarak işlemeye uygun arazi kriterlerine sahiptir Birden dörde doğru sınıf sayısı değiştikçe, arazilerin tarım açısından uygunluğu azalır, ekilecek bitki çeşidi sorun olur ve özenle koruma uygulamalarında bulunmak gerekir Beşinçi sınıf araziler, özellikle çayır alanları olarak değerlendirebileceğimiz, çoğu zaman drenaj ve taban suyu yüksekliği sorunu olan yerlerdir Altıncı ve yedinci arazi kullanım yetenek sınıfındaki araziler ise oldukça dik veya sarp eğim, şiddetli derecede erozyon, sığ profil, taşlılık, yaşlılık veya çoraklık gibi sorunlara sahiptir Tarla tarımı yapılmasına uygun olmayan bu arazilerin mer� a, orman, yaban hayatı için yerleşim amaçlı olarak kullanılması daha uygundur Sekizinci sınıf özellikle dağlık araziler de rekreasyon alanı ve yaban hayatı için yaşama ortamı olarak kullanılmaya uygundur
Trakya�da Grumosol, kahverengi orman, kireçsiz kahverengi orman, Alüviyal, Rendzina, Halomorfik Alüviyal büyük toprak grubları bulunmaktadır
Tarım toprakları olarak değerlendirilmesi gereken, I, II, III ve IV�üncü sınıf araziler kullanım yetenekleri açısından Trakya�nın üç ilinde dağılım oranları;
- Tekirdağ :% 896,
- Kırklareli : % 684,
- Edirne : % 856�
Ortalama : % 812
Oysa sözkonusu bu verimli ilk dört sınıf toprak oranı Türkiye ortalaması olarak ancak %34� tür Özenle korunması gereken I, II ve III�üncü sınıf tarım arazilerinin ise kullanma yeteneklerine göre Trakya�nın üç ilinde dağılımı;
- Tekirdağ : % 812
- Kıklareli : % 625
- Edirne : % 782
Ortalama : % 740
Çizelge 1� den de görülebileceği gibi bu üç ilimizdeki toplam arazinin 3/4�ü tarıma çok uygun I, II ve III üncü sınıf arazilerden oluşmaktadır Bu oran Türkiye genelinde %248 ve ülke toplam arazi varlığının yaklaşık 1/4� ünü oluşturmaktadır Eğer ülke düzeyinde Trakya� yı değerlendirecek olursak tarıma uygun arazilerin oranı Türkiye ortalamasının yaklaşık üç katıdır Buda gösteriyorki Trakya� da tarıma gerekli önem verilmeli ve arazilerin kullanım yetenek sınıflamasına dikkat edilmelidir
Çizelge 1: Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ İllerinde Arazilerin Kullanım Alanları
(Not: Çizelge çıkmadığından burada verilememiştir, ilginenlere istenirse e-mail ile gönderilecektir)
3 Trakya� da Arazilerin Verimliliğini Etkileyen Bazı Faktörler:
Trakya� da arazilerin verimliliğini etkileyen faktörler, su erozyonu, yaşlılık, çoraklılık, taşlılık ve toprak derinliğinin çok sığ olmasıdır Tarım topraklarının yok olmasında, verimsizleşmesinde ve çölleşmesinde en önemli faktörlerden birisi hiç şüphesiz su ve rüzgar erozyonudur Erozyon kelime anlamı ile toprak aşınması anlamına gelir Toprak, su, bitki örtüsü arasında çok hassas bir etkileşim ve dolayısı ile bir denge vardır Özellikle var olan bitki örtüsünün herhangi bir nedenle ağır zarara uğraması ve tekrar bitki örtüsünün oluşturulması konusunda bir gayret gösterilmemesi sonucu arazilerin çıplak kalan toprak tabakası her tür erozyona açık duruma gelmektedir Dolayısı ile bitki örtüsü bilinçsizce tahrip edilmiş alanlarda verimli üst toprak tabakası su ve rüzgar erozyonu ile taşınır, geriye verimsiz alt ana kaya veya katmanlar kalır Özellikle bu gibi ağır erozyona uğramış bölgelerin tekrar tarıma uygun hale getirilmesi çok masraf gerektirmektedir
Çizelge 2� den de görülebileceği gibi erozyon, Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ illerimizde geniş bir alanda, farklı aşınma derecelerinde olmak üzere 1889454 ha alanda (%992) görülmektedir Hafif erozyona uğrayan toplam alan 906797 ha olup, yayılma oranı %476�dır Orta derecede erozyona uğrayan toplam alan 644150 ha�dır (%338) Hafif ve orta derecede erozyona uğrayan toplam alan oranı %814� tür Bu sözkonusu alanların tümüne yakınında tarla tarımı yapılmaktadır Bu alanlarda düzeç eğrilerine paralel sürüm tekniklerinin uygulanmasına; toprağın fiziksel koşullarını iyileştiren, agregasyonu bozmayan mekanizasyon sistemlerinin toprağın tipine göre ayrı ayrı planlanmasına ve anızların yakılmamasına özen gösterilmelidir
Şiddetli erozyona uğrayan toplam tarım alanı bu üç ilimizde 315041 ha dır Bu alanın 197581 ha� ı Kırklareli�nde, 60154 ha� ı Edirne ilinde ve 57306 ha� ı Tekirdağ ilinde bulunmaktadır
Trakya� da ikinci önemli sorun toprakların yetersiz profil derinliğne sahip olmasıdır Bu nedenle birçok tarım arazisinde toprak derinliği sığ veya çok sığdır Yaklaşık bu üç ilimizde 423721 ha alanda bu sorun vardır Bu alanların 257232 ha� ı Kırklareli�nde, 99389 ha� ı Edirne ilinde ve 67100 ha� ı Tekirdağ ilinde bulunmaktadır
Trakya� da üçünçü önemli sorun toprakların taşlı olmasıdır Yaklaşık bu üç ilimizde 115950 ha alanda bu sorun vardır Bu alanların 61615 ha� ı Kırklareli�nde, 26294 ha� ı Edirne ilinde ve 28041 ha� ı Tekirdağ ilinde bulunmaktadır
Trakya� da dördüncü önemli sorun toprakların çoraklaşmasıdır Yaklaşık bu üç ilimizde 33438 ha alanda bu sorun vardır Bu alanların 312 ha� ı Kırklareli�nde, 32742 ha� ı Edirne ilinde ve 384 ha� ı Tekirdağ ilinde bulunmaktadır Görüldüğü gibi özellikle Edirne ilimizde çorak alan miktarı dikkati çekecek kadar çoktur Özellikle sulu tarımın yaygınlaşması ile bu sorunun artma olasılığı vardır
Trakya� da beşinci önemli sorun bazı toprakların yaşlı olmasıdır Yaklaşık bu üç ilimizde 22483 ha alanda bu sorun vardır Bu alanların 6164 ha� ı Kırklareli�nde, 11853 ha� ı Edirne ilinde ve 4468 ha� ı Tekirdağ ilinde bulunmaktadır Görüldüğü gibi özellikle Edirne ilimizde yaşlı toprak alanı diğer üç ile göre daha fazladır
Çizelge 2: Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ İllerindeki Tarım Alanlarında Görülen Bazı Sorunlar (ha)
(Not: Çizelge çıkmadığından burada verilememiştir, ilginenlere istenirse e-mail ile gönderilecektir)
4 Tarım Topraklarında Görülen Sorunların Çözümü Konusunda Öneriler:
- Kullanma yetenek sınıflarına göre elde edilen ayrıntılı toprak haritalarından faydalanarak, arazi kullanım planlarının, sulama ve drenaj planlarının, amenajman planlarının, arazi toplulaştırma çalışmalarının ve sonuçta tarımsal üretim planlamasının yapılması sağlanmalıdır Arazi kullanım planlamasının diğer bir faydası da bölgede olması gereken bitki tür ve çeşidinin seçimi ve bulunduğu ekolojide izlenecek toprak mekanizasyonu, toprak-su koruma, gübreleme, sulama gibi amanajman uygulamalarının açıklığa kavuşturulması gerekir Bunun sonucunda da tarımsal yayım hizmetleri de bu haritalar ve planlar yardımıyla bilimsel veri tabanına dayanılarak sunulabilir
- Tarım topraklarından faydalanırken verimlilik yeteneği sınıflamasına dikkat edilmelidir Özellikle sanayi, toprak sanayi, açık maden işletmeciliği, kentleşme ve turizm gibi yerleşim yerleri VI, VII ve VIII sınıf arazilerde olması teşvik edilebilir
- Su erozyonu nedeniyle verimli toprak katmanlarının kaybı, çiftçilerimize tesviye eğrilerine paralel sürüm veya eğime dik sürüm tekniklerinin demonstrasyonlarla gösterip, yararları benimsetilerek azaltılabilir
- Anızların yakılması önlenerek, sap ve samanın toprağa tekrar toprak işleme ile dönerek organik madde oluşumu sağlanabilir
- Buğday-ayçiçeği ekim nöbetine baklagilller ve yem bitkilerinin de özellikle erozyona açık tarım alanlarında girmesi pilot bölge uygulamaları ile olabilir
- Özellikle meyilli arazilerde erozyondan korunma kontur, tampon ve tarla bitki şeritleri ile yapılabilir
- Erozyona karşı çok hassas özellikle meyil oranı yüksek yerlerin toprağı, her mevsim bitki örtülü olarak tutulabilir
- Sulamanın yaygınlaştığı bölgemizde çoraklık sorunu da gelecekte büyük önem arzedecektir Bu nedenle yeraltı sulama suları ile gölet suları ve akarsu kaynaklarından alınacak örneklerde periyodik olarak kalite analizi yapılmalıdır Bu şekilde verimli, sulanabilen toprakların tuzlulaşarak çoraklaşmasının önüne geçilmelidir Tarım arazilerinde taban suyunun yüksekliği uygun drenaj kanalları açılarak önlenebilir
- Ticaret gübreleri tarım arazilerine analiz sonucuna göre verilmelidir Azotlu gübreleri bir defa yerine ikiye veya üçe bölerek uygulamak suretiyle azotun yıkanarak su kaynaklarını kirletmesinin önüne geçilebilir
- Ahır gübreleri uygun bir bakım ile olgunlaştırıldıktan sonra tarlaya serilip hemen toprağa karıştırılabilir
- Üreticiciler kendilerinin sahip olduğu toprak tipine ve arazi yapısına göre uygun toprak işleme aletlerini kullanmalıdırlar Toprağın yapısına uyan ve toprağın fiziksel koşullarını iyileştiren teknik ve uyumlu aletlere önem verilmelidir Yörede makinalaşma sonucunda tarlalarda pulluk tabanı oluşmakta ve 3-5 yılda bir sıkışan toprak katının altından olmak üzere çizel, dip kazan aletleri ile toprağın en kuru olduğu yaz döneminde �dip patlatma� yapılarak topraklar daha verimli hale getirilebilir
- Bazı çok eğimli sahalarda azaltılmış toprak işlemesi tekniklerinin uygulamasına geçilebilir
- Özellikle kumlu yapıdaki kireçsiz kahverengi orman toprakları asidik karakterdedir Bu gibi topraklarda çiftçilerimiz tarım kireci uygulamasına giderek tarlalarının verimliliğini koruyabilir
- Gerek şiddetli yağışlar ve gerekse şiddetli rüzgarlar tarafından oluşturulan erozyonun nedenleri ve zararları konusunda ülke insanımızın basın ve yayın yoluyla eğitimi üzerinde ilkokuldan başlamak üzere durulabilir
- Kepir veya karakepir olarak nitelenen Vertisol (Grumosol) Trakya�nın %30�nu kaplamaktadır Bu gibi topraklar kil minerallerini çok fazla içerdiğinden arzu edilmeyen koşullar oluşmaktadır Bu topraklar geç tava gelmekte ve iyi tohum yatağı koşullarını da çok çabuk kaybetmektedir Özellikle Yaz mevsiminde bu topraklarda kuraklık sonucu oluşan büyük çatlaklar, ekili alanlardaki bitki köklerine önemli zararlar verebilmektedir Bu gibi topraklar organik maddece bitki artıkları, yanmış gübre, yeşil gübre kullanılarak zenginleştirilerek, daha az sorunlu hale getirilmelidir Toprak işleme konusunda şu Ata sözü akıldan çıkarılmamalıdır; �SÜRME TARLAYI ÇAMURA DÖNER SONRA DEMİRE� Bu konuda daha geniş teknik bilgi Ziraat Fakültelerinden, Tarımsal Araştırma Enstitüleri ile Tarım İl ve İlçe Müdürlüklerinden alınabilir ÜRÜNÜNÜZ BOL, KAZANCINIZ BEREKETLİ OLSUN
Yararlanılan Kaynaklar:
Akalan, İ 1974 Toprak ve Su Muhafazası AÜZF Yayınları No:532
|